به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقل از ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا؛ عضو هیئت علمی گروه معرفت شناسی و علوم شناختی پژوهشگاه، ۹ اردیبهشت در پنل «هوش مصنوعی در علوم انسانی» از سلسله نشست‌های همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی (کارگروه مبانی علوم انسانی) توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام برگزار شد با بیان اینکه هوش مصنوعی از مهمترین پدیده‌های عصر ماست که در همه حوزه‌ها ورود کرده است، گفت: پدر سایبرنتیک گفته است ماشین‌ها هم می‌توانند مانند انسان‌ها رشد و تکامل داشته باشند و هوش مصنوعی هر روز ساحات جدیدی را باز می‌کند و زمنیه‌های شناختی جدیدی ایجاد می‌کند که قبلا مقدور نبوده است به خصوص پیشرفت‌های چند سال اخیر با بروز یادگیری عمیق ایجاد شده است. امروز هوش مصنوعی مولد صوت و تصویر داریم و بر حوزه علوم انسانی هم اثرگذار بوده است.
وی با اشاره به داستانی از افلاطون افزود: او می‌گوید تئوس که خدای دانش است نوشتار آموخت و نوشتار داروی جلوگیری از فراموشی است ولی تاموس می‌گوید نوشتار هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی دارد زیرا حافظه واقعی را تضعیف می‌کند و از طرف دیگر از فراموشی جلوگیری می‌کند. از منظر وی، نوشتار به جای تصویر واقعی حکمت، صورت آن را نشان می‌دهد و نوشتار بدون حضور نویسنده تفسیر می‌شود؛ برخی این تعابیر افلاطون را مخالفت با تکنولوژی بیان کرده‌اند ولی این مسئله پذیرفتنی نیست.
مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی پژوهشگاه با تاکید بر اینکه ما نه باید فناوری را به صورت مطلق بپذیریم و نه آن را زیر سؤال ببریم، افزود: ما در مواجهه با هوش مصنوعی ابتدا باید مزایای آن را شناسایی کنیم زیرا بدون این هوش نخواهیم توانست زندگی کنیم و از طرف دیگر باید به محدودیت و معایب آن توجه داشته باشیم. بنابراین رویکرد من به هوش مصنوعی افلاطونی سقراطی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه ورود هوش مصنوعی به علوم انسانی هم مزایا دارد و هم معایب، تصریح کرد: علوم انسانی با انسان سر و کار دارد و مشخص است این علوم مبتنی بر یک نوع انسان‌شناسی خاص است و علوم انسانی مانند روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی و … هر روز تلاش دارد فهم عمیق‌تری از انسان را به او نشان دهند.
هوش مصنوعی صرفا ابزار نیست
قائمی‌نیا با بیان اینکه هوش مصنوعی صرفا یک ابزار ساده نیست و نوعی انسان‌شناسی جدیدی را بنیان گذاشته است، اظهار کرد: مبدا حرکت ما به سمت هوش مصنوعی مبتنی بر همین ادراک و شناخت انسان است؛ هوش مصنوعی رفتارهایی از خود نشان می‌دهد که تفاوت انسان با ماشین بیشتر شناخته می‌شود و ما با انسان‌شناسی فناورانه مواجهیم که در مقابل انسان‌شناسی فلسفی قرار دارد.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه آیا همه توانایی‌های ذهنی انسان را می‌توان در هوش مصنوعی بازسازی کرد، گفت: اگر چنین چیزی ممکن باشد چه فرقی بین انسان و ماشین وجود خواهد داشت؛ بنابراین مواجهه با هوش مصنوعی انسان‌شناسی جدیدی رقم زده است؛ هوش مصنوعی آینه‌ای است که ما خودمان را در آن می‌بینیم مثلا مغز بشر قدرت محاسباتی بالایی ندارد ولی هوش مصنوعی این قدرت را دارد در عین حال مغز می‌تواند عمیق بیندیشد ولی هوش مصنوعی نمی‌تواند؛ چت جی پی تی تولید متن می‌کند ولی ببینید چه مقدار متن‌ها ضعیف و تکراری و سطحی است گرچه باز برای پژوهشگران مفید است؛ افلاطون مطرح کرده است که نوشتار گرچه باعث ثبت و ضبط می‌شود ولی ذهن انسان تضعیف شده و حافظه او تقویت نخواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه انسان را باید در مواجهه با فناوری بشناسیم، اضافه کرد: امروزه علوم انسانی دیجیتال تولید شده است که به بازیابی متون تاریخی ولو از بین رفته باشد کمک می‌کند یا در باستان‌شناسی اگر جزئیات یک بنا که از بین رفته باشد به هوش مصنوعی بدهیم گزارش نزدیک به واقعی از این بنای تاریخ به ما می‌دهد و برای ما تصویر می‌کند؛ این وجه محاسباتی هوش مصنوعی است؛ در انتخابات، اطلاعاتی را از شبکه‌های اجتماعی و احزاب و منطقه جغرافیایی به هوش مصنوعی می‌دهیم و او تعیین می‌کند که فلان فرد، رای می‌آورد؛ هوش مصنوعی چهره مصنوعی به علوم انسانی از طریق تصاویر و محاسبات دیجیتال می‌دهد و پارادایم جدیدی در علوم انسانی ایجاد کرده است که اتفاقا مورد نیاز است و باید پیشرفت کند و مورد استفاده قرار بگیرد. این پارادایم محاسباتی به معنای وسیع کلمه است و بر اساس منطق کار می‌کند.
لزوم آسیب‌شناسی پارادایم محاسباتی
استاد حوزه و دانشگاه با تاکید بر آسیب‌شناسی پارادایم محاسباتی در علوم انسانی، افزود: هوش مصنوعی معایبی چون سوگیری الگوریتمی دارد کما اینکه انسان سوگیری فکری و ذهنی دارد؛ مثلا در آمریکا، نوعی سوگیری درباره سیاه‌پوستان وجود دارد و گاهی به برخی از افراد بی‌گناه اتهامات بزرگی وارد می‌کنند که نتایج مصیبت‌باری در فضای اجتماعی دارد؛ خوراک هوش مصنوعی، داده است لذا اگر داده غلط باشد نتیجه عوض می‌شود.
قائمی‌نیا اظهار کرد: ظهور هوش مصنوعی ما را متوجه کرد که لایه عمیق‌تری از انسان وجود دارد که در دسترس هوش مصنوعی نیست؛ هوش مصنوعی اطلاعات زیاد به ما می‌دهد ولی مطالبش خیلی عمق ندارد؛ ما نیازمند علوم انسانی عمیق هستیم و اینجا نقطه تفاوت انسان با هوش مصنوعی است و هوش مصنوعی فرصتی را فراهم آورده است که دو لایه علوم انسانی یعنی ظاهری و باطنی و عمیق را از هم جدا کند به خصوص در جایی که علوم انسانی نیاز به تفسیر دارد.
مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی پژوهشگاه افزود: هوش مصنوعی مستقل از انسان نیست لذا استقلال این هوش از علوم تفهمی و انسانی، مشکل‌آفرین است؛ بنابراین همکاری انسان با هوش مصنوعی می‌تواند امیدوارکننده برای علوم انسانی باشد و وضعیت بهتری را برای علوم انسانی رقم بزند.
