به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقل از آستان‌نیوز، دوازدهمین قسمت از برنامه تلویزیونی «دارالعلم»، مجله تخصصی علوم اسلامی، میزبان دکتر محمود حکمت نیا، استاد گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه، بود.
گفتنی است، مدیر گروه مالکیت فکری پژوهشگاه، از صاحب نظران مهم و مشهور مالکیت فکری است و پژوهش‌های زیادی را در کارنامه علمی خود دارد که از جمله آنها می‌توان به کتاب‌های «مبانی مالکیت فکری»، « آزاد اندیشی و آزادی بیان» و «آراى عمومى: مبانى اعتبار و قلمرو»، اشاره کرد.
لزوم تبیین پیوند روایات تفسیرى با آیات قرآنی
دکتر حکمت‌نیا در ابتدای بحث، با بیان اینکه ادعیه و زیارات، بخشی از میراث تفسیری معصومان(ع) است که در تفسیر قرآن، علاوه بر آموزش روش تفسیر، به عنوان یکی از مهمترین منابع تفسیر کاربرد دارند، اظهار کرد: نقل دقیق الفاظ، ساختار متن و جملات، نحوه جمع‌بندی واژه‌ها و برخورداری از لطایف عرفانى نسبت به دیگر احادیث تفسیری، از جایگاه والاتری در تفسیر،برخوردارند.
وی، ادامه داد: مراجعه به ادعیه و زیارات، نه‌تنها در جهت کشف معانی آیات، بلکه برای تبیین چگونگى پیوند روایات تفسیرى با آیات قرآنی ضروری است.
مهمترین عامل بهره‌نگرفتن از ادعیه و زیارات یا استفاده نادر از آنها در تفسیر، ناآگاهی از نقش آنها در تفسیر است.
این پژوهشگر علوم اسلامی افزود: برخی از ادعیه و زیارات در منابع اسلامی یک نوع نگاه را به جامعه تزریق می‌کند به خصوص در ادعیه امام صادق(ع) یک نگاه اخلاقی، به جامعه وجود دارد.
عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه از ادعیه و زیارات به عنوان دستگاه‌های معرفت‌افزا یاد کرد و گفت: می‌توان نقش آنها را در حقوق، اخلاق و ادب بررسی کرد.
ما باید در ادبیات، فهم دینی، حقوق، اخلاق و ادب را هر یک به صورت جدگانه و در عین حال مرتبط با هم بررسی و مورد گفت‌وگو قرار دهیم و با سنجش دستگاه زیر ساختی نظری فهم ، به زیر ساخت‌های اخلاقی فهم و آداب آن، دست یابیم.
تجلی وجود آداب مبتنی بر معرفت در ادعیه و زیارت‌نامه‌ها
دکتر حکمت‌نیا اضافه کرد: ما تاکنون به ادعیه‌ها و زیارت‌نامه‌ها از منظر استنباط گزار‌ه‌ها و دستگاه معرفتی اخلاقی و آدابی نگاه نکرده‌ایم،در صورتی که تجلی وجود آداب مبتنی بر معرفت را در ادعیه و زیارت‌نامه‌ها، می‌توان مشاهده کرد.
وی، تصریح کرد: به طور مثال ما در شب‌های قدر دعای جوشن کبیر میخوانیم؛ این دعا یک بسته خداشناسی صفات خدا و رحمت خداست.
اساسا چون ما درکی از زبان عربی نداریم ارزش این دعا به یک ذکری که مستحب است تقلیل یافته ؛ در حالی که باید بررسی کرد، این دعا چه معرفتی را به خواننده القا می‌کند و چه شناختی از خدا به انسان‌ها می‌دهد.
ما در اینجا نیازمند سه دستگاه فلسفی برای امور هستیم، دستگاهی که بتواند معانی ادب و اخلاق و حقوق را،در ادعیه، بیان کند.
عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه با تاکید بر اینکه،دعاها و زیارات در فرهنگ شیعی،باید به عنوان یک منبع معرفتی پالایش شود تا ما بتوانیم از عمق معانی آنها استفاده کنیم، اظهار کرد: بیشتر دعاها و زیارات، دارای عمق معرفتی مطابق با کتاب و سنت است که در ارتباط با زیارت‌نامه‌های باید سندیت و معتبر بودن آن بررسی شود. ما زیارت‌نامه‌های معتبر و مأثور دایم که ممکن است برخی از زیارت‌نامه‌ها برای احترام به ائمه معصوم(ع) گفته شده باشد که فاقد سندیت تاریخی باشد.
ویژگی‌های زیارتنامه امام رضا(ع)
دکتر حکمت‌نیا با بیان اینکه زیارت نامه امام رضا(ع) از معدود زیارت‌نامه‌هایی است که ضمن بیان آداب زیارت و اذن دخول، اصلاح مدل اعتقاد هم می‌کند، گفت: این زیارتنامه به نوعی تفسیر ما از نظام خلقت است و در آن نوعی تفسیر عمیق معرفتی و اصیل بازگو شده است.
دعای بعد زیارت امام رضا(ع) همانند دعای عید رمضان سراسر توحید است و نهایت خضوع و ادب را در برابر خالق یکتای هستی نشان می‌دهد.
سردبیر مجله حقوق اسلامی، ایجاد ارتباطی معرفت افزا و طهارت افزا در زائر و ایجاد تغییر مثبت در رفتار و اصلاح نگرش منفی در زندگی را از جمله اثرات مثبت زیارت خواند و افزود: محتوای زیارت نامه‌ها نشانگر دیدگاه عاطفی و نگرش صمیمی اهل بیت(ع) نسبت خدا و ارتباط موحدانه و دوستانه با اوست. دیدگاهی که کمتر در آئین و دینی در این سطح متعالی و مبتنی بر محبت دیده شده و از برجسته ترین ویژگی‌های تعالیم اهل بیت(ع) شمرده می‌شود.
ادعیه و زیارت نامه ظرفیتی دارند که مغفول واقع است و کمتر به آن، پرداخته شده است.
عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه با اشاره به اینکه دعا و زیاتنامه‌ها در برخی موارد تفسیر واقعه تاریخی می‌کند و به یک حادثه معنا می دهد، افزود: برخی از قسمت‌های زیارت نامه عاشورا نوع نگاه ما را به واقعه تاریخی عوض می‌کند و انتهای این زیارت نامه به مثابه ظرف برای انسان کامل و بیانگر عمق معرفتی اصحاب امام حسین(ع) نسبت به ایشان، است.
