به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مذاکرات و گفت‌وگوهای غیر مستقیم سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه شنبه این هفته در مسقط پایتخت عمان برگزار شد، در حالی که آمریکا خواستار مذاکرات مستقیم بود و ایران مذاکره غیرمستقیم می‌خواست، اما مذاکرات در عمان به طور غیر مستقیم برگزار شد و وزیر خارجه این کشور نقش میانجی و انتقال‌دهنده پیام طرفین را ایفا کرد.
همچنین در پایان مذاکرات استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران در راهروی ساختمان محل مذاکره، یک برخورد ساده در حد سلام و احوالپرسی داشتند نه بیشتر.
منتقد اصلی توافق برجام که در سال ۲۰۱۵ بین دولت باراک اوباما و تهران منعقد و ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، اعلام کرد که در این مذاکرات تنها به مسئله هسته‌ای پرداخته میشود و بنابراین از برنامه موشکی ایران چشم‌پوشی شد. براساس گزارش‌ها، مذاکرات در عمان تنها به مسائل هسته‌ای پرداخت و این دقیقاً همان چیزی است که ایران می‌خواهد.
از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب در دیدار نوروزی با سران قوا، گفت‌وگوهای عمان را یکی از دهها کار وزارت امور خارجه خواندند و تأکید کردند: مسائل کشور نباید به این گفت‌وگوها گره زده شود و اشتباهی که در برجام انجام شد و همه چیز کشور را به پیشرفت مذاکرات منوط کرد، نباید تکرار شود چرا که کشور شرطی میشود و همه چیز از جمله سرمایه‌گذاری تا مشخص شدن نتیجه مذاکرات معطل می‌ماند.
رهبر انقلاب با تأکید بر ادامه فعالیت‌ها در کشور در همه زمینه‌های صنعتی، اقتصادی، سازندگی، فرهنگی و اجرای پروژه‌های بزرگ، گفتند: هیچ‌کدام از این مسائل با گفت‌وگوهای عمان ارتباطی ندارد.
ایشان با پرهیز دادن از «خوش‌بینی و بدبینی افراطی» به این گفت‌وگوها افزودند: در گام‌های اول تصمیم کشور به مذاکره خوب کار شده است، بعد از این هم باید با دقت حرکت کرد ضمن اینکه خطوط قرمز برای ما و برای طرف مقابل کاملاً روشن است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: مذاکرات ممکن است به نتیجه برسد یا نرسد ما هم به این گفت‌وگوها نه خیلی خوش‌بین و نه خیلی بدبین هستیم البته به طرف مقابل خیلی بدبین هستیم اما به توانایی‌های خود خوش بین هستیم.
از این رو، خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا با حجت الاسلام دکتر محمد ملک زاده عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه درباره تحلیل مذاکرات غیر مستقیم جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به گفت‌وگو نشسته است.
متن کامل این گفت‌وگو به شرح زیر است:
تحلیل حضرتعالی از مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان چیست و چه اقداماتی باید صورت داد که اقتصاد و جامعه ما نسبت به مذاکرات شرطی نشوند؟
همزمان با اعلام خبر آغاز مذاکرات غیر مستقیم میان ایران و آمریکا قیمت دلار و سکه که در روزهای قبل از مذاکره بطور هیجانی افزایش یافته بود روند نزولی به خود گرفت. این در حالی است که هنوز نتیجه مذاکرات بسیار مبهم است و چشم انداز روشنی برای آن متصور نیست.
این هیجانات کاذب در بازار طلا و ارز، دوگانه ساختگی «مذاکره- معیشت» را به عنوان ابزاری برای فشار به تیم مذاکره‌کننده تداعی می کند. واقعیتی که باید پذیرفت این است که تصور برطرف شدن مشکلات اقتصادی کشور از طریق مذاکره با آمریکا ساده اندیشی است.
همچنانکه رهبر انقلاب در بهمن ماه سال گذشته در توصیه ای به مسئولان کشور فرمودند: «مذاکره‌ی با آمریکا هیچ تأثیری در رفع مشکلات کشور ندارد. این را باید ما درست بفهمیم. این جور به ما وانمود نکنند که اگر نشستیم پشت میز مذاکره با آن دولت، فلان مشکل یا فلان مشکل حل میشود. نه، نخیر! با مذاکره با آمریکا هیچ مشکلی حل نمی شود. دلیل؟ تجربه. ما در دهه ۹۰ نشستیم با آمریکا مذاکره کردیم حدود دو سال. یک معاهده‌ای هم تشکیل شد. البته آمریکا تنها نبود چند کشور دیگر هم بودند. لکن محور آمریکا بود…». (بیانات رهبر انقلاب؛ ١٩/ ١١/ ١۴٠٣)
بنابراین در این شرایط، دولت و ملت ایران باید انتظارات خود را از نتایج مذاکرات کاهش دهند. دولت نباید معیشت مردم را به مذاکرات گره بزند. تجربه نشان داده حتی اگر نتایج مذاکرات کاملا به نفع ایران هم تمام شود دولت آمریکا به آن پایبند نیست و تحریم ها را رفع نخواهد کرد.
تنها راه رفع مشکلات، اتکا به توانمندی های داخلی و بی اثرسازی تحریم هاست. هرگز فراموش نکنیم که بارها وعده بهبود وضع اقتصادی در صورت مذاکره با اتحادیه اروپا، ۵+۱، برجام و… هم داده شد، اما پس از همه اینها هیچ اتفاق مثبتی در اقتصاد ایران حاصل نشد. زیرا غرب و به خصوص آمریکا هرگز نمی خواهد وضعیت اقتصاد ایران بهبود یابد. پس به حکم عقل و تجربه دولت نباید اقتصاد کشور را به مذاکرات گره بزند.
نقش و هدایت های هوشمندانه و داهیانه رهبر معظم انقلاب در مسیر گفت‌وگوها و گوشزد کردن اصول جمهوری اسلامی به مسئولان در روند مذاکرات را چطور ارزیابی می کنید؟
رهبر انقلاب همواره با هوشمندی تحرکات دشمن و اتفاقات داخلی را رصد کرده و با درایت مثال زدنی خویش کشتی انقلاب را هدایت کرده اند. نظر و فرمان ایشان به حکم عقل، شرع و قانون کشور، فصل الخطاب است. هر جا مسئولان طبق نظر رهبر انقلاب عمل کردند دشمنان را ناامید ساختند و هر جا به میل خود رفتار کردند دشمنان موفق شدند به کشور و ملت صدمه بزنند. در دور قبلی مذاکرات هسته ای که به برجام ختم شد، رهبر انقلاب شروطی برای امضای برجام تعیین کردند ولی متاسفانه تیم مذاکره کننده نسبت به نظر رهبر انقلاب و شروط تعیین شده از سوی ایشان کم توجهی کردند از این رو به رغم اجرای کامل برجام از سوی ایران به تعبیر مسئولان همان دولت، تقریبا هیچ منفعتی عاید کشور نشد.
در این دور از مذاکرات نباید تجربه گذشته را فراموش کرد تا کشور به همان مشکلات گرفتار نشود. امروز دشمن به خیال خام خود مذاکرات را فرصتی برای نابودی توان دفاعی ایران و پیاده کردن نقشه های شوم آمریکا و اسرائیل در لیبی و سوریه می داند که صد البته به فضل الهی با رهبری داهیانه ولی فقیه این توطئه دشمن نیز مثل همیشه نقش بر آب خواهد شد. ولی مسئولان نیز هرگز نباید در اطاعت از فرامین رهبری کوتاهی کنند.
اصل مهم بدبینی به آمریکا و بدعهد بودن آنها در مواجهه با جمهوری اسلامی ایران نکته ای است که باید همیشه مد نظر قرار داد، چه توصیه ای به مسئولان برای توجه بیشتر به این مسئله را دارید؟
بدعهدی آمریکا در مواجهه با جمهوری اسلامی ایران و حتی کشورهای دیگر، فارغ از هر دولت و حزبی که در کاخ سفید حاکم باشد یک اصل تجربه شده در سیاستهای خارجی آمریکا است. تفاوت ترامپ با روسای جمهور دیگر این کشور، آشکار ساختن ماهیت واقعی آمریکا در یکجانبه گرایی و عدم پایبندی به تعهدات و قواعد بین المللی بدون هرگونه پرده پوشی است. این موضوع در خروج آمریکا از معاهداتی مانند نفتا، ترانس-پاسیفیک، یونسکو، شورای حقوق بشر، توافق پاریس، توافق نیویورک، معاهدات آب و هوایی و برخی دیگر از توافقات مربوط به محیط زیست اثبات شد. اما این ویژگی اختصاص به ترامپ ندارد.
پس از امضای معاهده برجام، آقای ظریف امضای جان کری وزیر امورخارجه وقت آمریکا را برای ضمانت آن کافی می دانست در حالی که همین آقای کری در مقاله‌ای که اخیرا در وال‌استریت ژورنال نوشت ضمن حمایت از سیاستهای ترامپ در قبال ایران، از دولت آمریکا فشار بیشتر بر ایران را خواستار شد و گفت: «ایران در گوشه رینگ است؛ توافق ترامپ با تهران باید گسترده‌تر از برجام باشد»!
این سخن فردی است که در زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما وزیر خارجه آمریکا بود و از معماران اصلی برجام محسوب میشود. فردی که خود برجام را معماری و امضا کرده، اکنون خواستار نقض برجام و توافقی گسترده تر از آن است! بنابراین اصل مهم بدبینی به دولت آمریکا به ویژه دولت کنونی این کشور از سوی مسئولان جمهوری اسلامی ایران نکته ای است که باید همیشه مد نظر قرار گیرد.
تیم مذاکره کننده باید ضمن ارزیابی دلایل ناکامی در مذاکرات برجام، از تجربیات گذشته درس گرفته و هرگز اشتباهات گذشته را تکرار نکند. امیدواریم دولت وفاق از این آزمون بزرگ سربلند بیرون آید.
