به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیین رونمایی از دانشنامه قرآن و تاریخ (تاریخ اسلام) توسط پژوهشکده دانشنامه نگاری پژوهشگاه برگزار می‌شود.
بنا بر این گزارش حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی رییس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه، ضمن اعلام این خبر به خبرنگاران گفت: آیین رونمایی از دانشنامه قرآن و تاریخ اسلام با حضور و سخنرانی حضرات آیات و اساتید گرانقدر علی اکبر رشاد، محمدهادی یوسفی غروی و غلامحسن محرمی برگزار می‌شود.
مقیمی افزود: دانشنامه قرآنشناسی با بیش از هزار مدخل در حوزه‌های تخصصی گوناگون، دربردارنده دو محور عمده است: نخست مباحث پیرامون علوم قرآن؛ و دوم مباحث درون‌قرآنی و به عبارتی معارف قرآن ساماندهی شده است. مطالب دانشنامه قرآن و تاریخ از جمله مباحث درون قرآنی است که بخش اول آن با محوریت تاریخ اسلام در دو مجلد تنظیم شده است.
وی با بیان اینکه قرآن برای ارشاد و هدایت بشر فرستاده شد تا جهان بشری را با آموزه‌های خود هدایت و اصلاح نماید، در خصوص بایستگی تدوین دانشنامه قرآن و تاریخ همچنین گفت: قرآن در مسیر هدایت بشر از گزاره‌های مختلفی بهره گرفته است که تاریخ و بیان وقایع گذشته انسان‌ها یکی از آنهاست؛ ازاینرو تاريخ در قرآن، بخش قابل توجهی از آیات آن را شامل می‌شود. روشن است که قرآن کتابی تاريخی نيست، ولی به‌عنوان کتاب هدايت با زبانی عرفی و با سياق بيانی ويژه، به منظور هدایت انسان‌ها حجم قابل توجهی از آيات خود را به بيان مباحث مختلف تاریخی اختصاص داده است. افزون بر آنکه قرآن کريم مشحون از سوره‌ها و آيات مربوط به ادیان پیش از اسلام است، وقایع عصر پیامبر اکرم(ص) را نیز در بر گرفته که اکنون از مباحث تاریخی است و با رویکرد تربیتی در آن منعکس شده است ازاینرو دانشنامه قرآن و تاریخ به دو موضوع تاریخ اسلام و تاریخ ادیان پیش از اسلام اختصاص یافته است.
رییس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی همچنین پیرامون ساختار علمی دانشنامه قرآن و تاریخ اسلام گفت: بر اساس اهدافی که گفته شد، دانشنامه قرآن و تاریخ در دو بخش تنظیم شده است: بخش یک، تاریخ اسلام در دو مجلد ارائه گردیده است: جلد نخست در آغاز به مباحث عام تاریخ چون «فلسفة تاریخ»، «تمدن در قرآن» و «قرآن و تاریخ» پرداخته و در ادامه مقالات مربوط به خاندان و قبیلة پیامبر اکرم(ص) و وقایع دوران سیزده‌سالة مکه از بعثت تا هجرت ایشان را گرد آورده است. جلد دوم، مشتمل بر مقالات مربوط به دوران ده‌سالة مدینه از هجرت تا وفات آن حضرت است.
مقیمی افزود: بخش دوم شامل: تاریخ ادیان که ابتدا به مباحثی دربارة شریعت، طبقه‌بندی ادیان، نسخ، اقتباس، نیایش و اساطیر پرداخته و در پی آن، مداخل دیگری را بر محور چند دورة تاریخی در خود جای داده است: دورة نخست، دورة شروع دین‌ورزی، توحید و رویارویی با شرک است که از حضرت آدم(ع) شروع شده و تا پیش از حضرت ابراهیم (ع) به پایان می‌رسد؛ دورة دوم، دورة دین حنیف است که از حضرت ابراهیم(ع) تا قبل از حضرت موسی(ع) را دربر می‌گیرد؛ دورة سوم، دورة حضرت موسی(ع) تا پیش از عهد حضرت عیسی(ع) است؛ دورة چهارم به حضرت عیسی(ع) و آیین مسیحیت اختصاص دارد؛ دوره پنجم دورة کمال دین است که در آن موضوعاتی چون کمال اسلام در حوزة عقاید، اخلاق و شریعت و برتری آن بر سایر ادیان بررسی می‌شود. در بخش پایانی نیز موضوعاتی گزارش می‌شوند که از نظر تاریخی به‌صورت دقیق نمی‌توان آنها را در یکی از ادوار پیشین جای داد، مانند ادیان شرقی، مجوس و صابئان.
حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی همچنین گفت: دستاورد تلاش گروهی همکاران دانشنامه، فراهم‌آمدن نوشتاری با ویژگی‌هایی است از جمله: یک، ارائه نخستین دانشنامه قرآن و تاریخ: در طول سالیان گذشته، دانشوران و فرهیختگان کتاب‌های ارزشمندی در این زمینه نوشته و منتشر کرده‌اند، همچنان‌که در ضمن دانشنامه‌های قرآنی، به فراخور مدخل‌هایی به این موضوع اختصاص یافته است، ولی تاکنون دانشنامه‌ای جامع دراین‌باره نوشته نشده و این مجموعه، نخستین دانشنامة قرآن و تاریخ به‌شمار می‌رود. دو، مرجعیت علمی: تلاش شده است برایند مجموعة پیش‌رو با مهم‌ترین و تحلیلی‌ترین اطلاعات همراه باشد و کم‌وبیش خواننده را از مراجعه به منابع دیگر ـ‌جز برای آگاهی از جزئیات و تفصیل بیشترـ بی‌نیاز کند و با ارجاع به منابع پرشمار و اصیل، مرجعی برای اهل تحقیق باشد. سه، فراگیربودن: در این دانشنامه تلاش شده به همة موضوع‌های دارای پیوند با قرآن و تاریخ پرداخته و در درون هر مقاله نیز جامعیت آن بر پایة قلمرو موضوعی آن مدخل رعایت شود. چهار، مقارَن‌بودن: مقاله‌های این دانشنامه بر پایة مراجعه به منابع معتبر شیعه و اهل‌سنت نوشته شده و ذیل مسائل گوناگونی که در هر مقاله آمده، دیدگاه‌های دو مذهب ذکر شده‌اند. پنج، دفاع عالمانه از دیدگاه مذهب اهل‌بیت پیامبر(ص): در این دانشنامه، با زبان و روش علمی و نیز استناد به منابع معتبر شیعه و اهل‌سنت، به دفاع از دیدگاه‌های مذهب اهل‌بیت: پرداخته شده و از اظهارنظرهای غیرمستند و دخالت‌دادن احساسات، خودداری گردیده است. شش، پاسخگویی به شبهه‌ها: این دانشنامه بر آن است که به‌صورت صریح یا ضمنی، پاسخگوی شبهه‌ها و گزارش‌های نادرستی باشد که خاورشناسان به‌ویژه نویسندگان دائرة المعارف قرآن لایدن مطرح کرده‌اند. هفت، فراهم‌کردن امکان سنجش و داوری علمی: کوشیده شده مقاله‌ها به‌گونه‌ای نوشته شوند که امکان سنجش علمی دربارة مباحث تاریخی برای پژوهشگران و قرآن‌پژوهان پدید آید و هشتم چینش موضوعی: چنان‌که گفته شد، مقاله‌های این دانشنامه بنا بر موضوع سامان یافته‌اند.
لازم به ذکر است آئین رونمایی از دانشنامه قرآن و تاریخ اسلام بعد از ظهر چهارشنبه ۳ بهمن ماه ۱۴۰۳ از ساعت ۱۳:۳۰، در تالار معرفت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نشانی: قم، بلوار ۱۵ خرداد، خیابان شهیدمیثمی برگزار شده و میزبان علاقمندان به عرصه دانشنامه نگاری دینی خواهد بود.
