آینده هوش مصنوعی و علوم اسلامی

آینده هوش مصنوعی و علوم اسلامی
نوشتاری از حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحمید واسطی عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه

با در دسترس قرار گرفتن نرم‌افزارهای پاسخگویِ مبتنی بر هوش مصنوعی (مانند چت‌باتِ ‌GPT، Copilot، Perplexity Ai، YouChat و …. که عموما مبتنی بر عملکرد مدل‌های بزرگ زبانی LLMها پردازش می‌کنند) و دریافت پاسخ‌های تخصصی نسبی در برخی سوالات از این نرم‌افزارها، ابهاماتی نسبت به آینده تلاش‌های دانشمندان رشته‌های علوم مختلف و هم‌چنین رشته‌های علوم اسلامی ایجاد شده و مطرح می‌گردد که با پیشرفت هوش مصنوعی، درصد قابل توجهی از اندیشمندان، خودشان از مصرف‌کننده‌های پاسخ‌های هوش مصنوعی خواهند شد چه برسد به عموم مردم.

آنچه به گمان ناقص این قلم نسبت به قدم‌های مرحله بعدی هوش مصنوعی به نظر می‌رسد این است که:

حرکت هوش مصنوعی به سمت «سفارشی شدن چت‌بات‌ها (Customization)» با استفاده از پیکره‌های ساخت‌یافتۀ ویژه (SF = Special Features) یا الگوریتم‌های ویژه، در موضوعات تخصصی خواهد رفت؛ با این شبیه‌سازی که چند صباحی دیگر در کنار چت‌بات‌های عمومی که مستمرا بهینه‌سازی می‌شوند با چت‌بات‌ تخصصی پزشکی، چت‌بات تخصصی قضایی، چت‌بات تخصصی محیط‌زیست، چت‌بات تخصصی آموزش و … مواجه خواهیم شد که توسط افراد یا مراکز یا شرکت‌های تخصصی تولید شده‌اند و دارای قیمت‌های ویژه نیز خواهند بود، هم‌چنین به نظر می‌رسد در درون هر صنف و هر رشته تخصصی نیز چت‌بات‌های ارتقاءیافته با بِرند‌های خاص در رقابت با یکدیگر شکل خواهند گرفت و در میان مصرف‌کنندگان اطلاعات، برخی برندها دارای اعتبار ویژه خواهند شد و حتی در ارجاعات پژوهشی نتایج حاصل از یک چت‌بات با چت‌بات دیگر، ضریب و امتیاز خواهد گرفت.

همین اتفاق در علوم اسلامی نیز خواهد افتاد و چت‌بات‌های آموخته شده (trained) در هر یک از علوم اسلامی شکل گرفته و میان مراکز تخصصی تولیدکنندۀ آنها نه فقط در داخل کشور بلکه در کشورهای اسلامی و در دنیا، رقابت صورت خواهد گرفت؛ مثلا در میان محققین گفته می‌شود که برای دریافت پاسخ‌های با اعتبار پژوهشیِ الف در مورد علوم انسانی اسلامی، باید از چت‌بات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی استفاده شود.