به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی «بازتاب عرفان در ادبیات کودکان» توسط گروه عرفان و معنویت پژوهشگاه روز یکشنبه مورخ ۲۷ آبان ماه سال جاری به صورت حضوری و مجازی در سالن فرهنگ پژوهشگاه برگزار شد.
این نشست علمی با حضور حجت الاسلام و المسلمین مرتضی دانشمند به عنوان ارائه دهنده و حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدجواد رودگر به عنوان ناقد و حجت الاسلام دکتر علی فضلی به عنوان دبیر علمی دنبال شد.
در آغاز نشست، استاد دانشمند به تشریح دیدگاه خود پرداخت. در حقیقت ورود ایشان در حوزۀ فلسفۀ ادبیات عارفانه کودک یا مبانی ادبیات عارفانه کودک بوده است.
ایشان نخست ابیاتی عارفانه در نفس شناسی و خدا شناسی تقدیم داشتند. سپس به تعریف عرفان پرداختند که شناخت حقیقت و وصول به حقیقت از طریق شهودها و تجربههای باطنی است.
آنگاه این پرسش کلیدی را مطرح کردند که آیا کودک میتواند تجربه های باطنی داشته باشد؟ زانگاه پرسیدند که چگونه میتوان عرفان را در ادبیات کودکانه انعکاس داد؟
استاد دانشمند در مقام پاسخ از سه راه این توان را اثبات کردند: یکی از راه مشاهدات و تجربیات دوران کودکی. دوم از راه آیات و روایات که به فطرت و ضمیر نوشته شدۀ کودک اشاره دارند. سوم از راه‌های روان‌شناختی از طریق محرک و پاسخ و دریافت و تحلیل نتایج و داده‌ها. افزون بر این ادله، میتوان نمونه‌هایی از تجربههای عرفانی را در کودکی انبیای سلف و علمای ربانی دید. مانند حالات کودکی انبیای الهی چون حضرت عیسی علیه السلام یا حالات کودکی آیت الله بهاء الدینی.
بعد از پاسخ به این پرسش به اصول عرفانی اشاره داشتند و بعد اصولی را که متناسب با کودک هستند بیان داشتند. مانند اصل حضور حق سبحانه در سراسر جهان هستی، اصل سریان عشق، اصل عدل و جمال جهان، اصل غربت انسان در جهان و اصل نظام احسن با کودک متناسب هستند. البته میتوان اصول و منازل سلوکی را نیز در ادبیات کودکانه منعکس ساخت. مانند معرفت نفس باب اتصال به معرفت خدای سبحان که استاد دانشمند در این باره شعری سرودند.
در پایان این پرسش را طرح کردند که اگر عرفان برای کودک امکان دارد چه راهکاری میتوان ارائه داد؟
در پاسخ فرمودند اگر مقصود از راهکار، روش باشد، میتوان روش‌های بازتاب عرفان در ادبیات کودک قصه کودکان، شعر کودکان. لالایی‌های کودکانه، بازی کودکانه دانست.
پس از استاد دانشمند، ناقد محترم جناب استاد رودگر عضو هیأت علمی گروه عرفان و معنویت پژوهشگاه به تشریح نگاه خود پرداخت. نخست این که باید برخی از مفاهیم از عرفان و کودک بازشناسی شوند. استعداد عرفانی کودک، تربیت عرفانی کودک، ظرفیت عرفان برای انعکاس در ادبیات کودک و حتی بازتاب عرفان در ادبیات کودک تشریح گردد.
دوم آن که نباید عرفان را در عرفان نظری منحصر کرد، بلکه باید آن در عرفان عملی نیز آورد. از این رو در تعریف عرفان هم باید از شناخت و هم باید از وصول بهره برد. زیرا شناخت حقیقت به عرفان نظری و وصول به حقیقت به عرفان عملی برمیگردد. سوم: آیا کودک میتواند تجربههای عرفانی داشته باشد؟ درست است که نهاد پاک کودک اقتضای شهود دارد، اما این شهود ارادی و اختیاری و از طریق ریاضتها نیست تا به آن عرفان نامید.
پس از بیانات جناب آقای دکتر رودگر، استاد دانشمند به اختصار به نقدهای ایشان پاسخ گفت.
