یکی از گام های تحقق شعار سال و تحول در تولید، احیای اعتماد عمومی است
نوشتاری از حجت الاسلام دکتر علی‌آقا پیروز مدیر گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه
مقام معظم رهبری در بیانات خود در ابتدای سال ۱۴۰۳، این سال را به عنوان سال جهش تولید با مشارکت مردم نامگذاری کردند. از دیدگاه معظم له ، کلید حل مشکلات اقتصادی کشور از جمله «تورم»، «اشتغال» و «ارزش پول ملی» مسئله «تولید» است و به‌همین دلیل در چند سال گذشته برموضوع تولید تکیه شده است.ایشان به این نکته تصریح داشتند که «نقطه ضعف اساسی کشور عبارت است از مساله اقتصاد… این جهش بدون مشارکت مردم و بدون حضور مردم اتفاق نخواهد افتاد. اگر ما بخواهیم جهش تولید داشته باشیم، بایستی اقتصاد را مردمی کنیم، باید پای مردم را به عرصه تولید به نحو محسوسی باز کنیم، موانع حضور مردم را برطرف کنیم … اگر ما این توفیق را پیدا کنیم که همت مردم، سرمایه مردم، ابتکار مردم، حضور جدی آحاد مردم را در عرصه اقتصادی وارد کنیم، در واقع یک بسیج مردمی در امر اقتصاد بکنیم، تولید هم می‌تواند به جهش برسد.» امیدواریم با برنامه‌ریزی مناسب برنامه‌ریزان کشور و همکاری صاحب‌نظران و مشارکت عملی فعالان اقتصادی، زمینه تحقق این شعار به بهترین وجه فراهم شود.
مشارکت اقتصادی البته به صورت اخص اصطلاحی تخصصی و ناظر بر نرخ مشارکت اقتصادی است که از نسبت جمعیت فعال (شاغل یا بیکار) به جمعیت در سن کار (۱۵سال به بالا) به دست می‌آید اما آن چه در پیام و سخنرانی نوروزی رهبر انقلاب تشریح شده معطوف به مشارکت اقتصادی در معنای اعم آن یعنی «مردمی کردن اقتصاد» است که پیشتر مولفه‌های آن در سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی ابلاغ شده است»
ذکر این نکته ضروری است که دستیابی به توسعه اقتصادی و رشد پایدار در گرو تقویت بنیه تولید داخلی کشورهاست. به همین دلیل کشورهای پیشرفته و دارای قدرت برتر اقتصادی با تکیه بر ظرفیت های تولیدی خود، توانسته‌اند استقلال و خودکفایی را تضمین کرده و به رشد پایدار اقتصادی دست یابند. این کشورها به واسطه این رویکرد از جهش در تولید به عنوان موتور محرکه رشد و شکوفایی اقتصادی خود استفاده کرده و در این مسیر از ظرفیت همراهی و همکاری آحاد اعضای جامعه حداکثر بهره را می‌برند. در تمام مکاتب توسعه محور جهان امروز مردم عنصر اصلی و محوری توسعه محسوب می‌شوند چرا که توسعه واقعی زمانی اتفاق می افتد که توده های مردم خود را در این فرایند سهیم و مسئول بدانند. علاوه بر این هنگامی که انگیزه و اراده جمعی مردم شکل بگیرد، یک نیروی خروشان و اثرگذار شکل می گیرد که می تواند بر هر مانع و مشکلی غلبه نماید. همچنین حضور گسترده مردم باعث هم افزایی نیروها و تجمیع همه ظرفیت ها می شود.اشتباه نشود منظور از مردمی کردن اقتصاد، لزوما تقویت بخش خصوصی و حرکت به سمت نظام سرمایه داری نیست متاسفانه برخی مسئولان نظام پس از بیانات رهبر معظم انقلاب ، اقبال به بخش خصوصی را در دستور کار خویش قرار داده و مردمی سازی را تقویت بخش خصوصی تلقی کردند. باید توجه داشت که جهش تولید بر مدار جمهور مردم، در یک سپهر فراگیر فرهنگی و مبتنی بر فرهنگ جهادی و انقلابی امکان‌پذیر خواهد بود؛ این مهم، نیازمند طرح و برجسته شدن در فضای جهاد تبیین است.
این نکته را نباید از نظر دور داشت که مردمی کردن اقتصاد و یافتن مکانیزم های حضور مردم در اقتصاد نیازمند گفتگوی نخبگانی است و این یکی از توصیه های رهبری معظم انقلاب خطاب به فرهیختگان بود متاسفانه در این باره تلاش خوبی صورت نگرفته است فرهیخته گان بایستی شیوه ها و ابزارهای مشارکت مردم را جستجو و تبیین نمایند البته برای مشارکت مردم در اقتصاد، اقداماتی صورت گرفته اما ناکافی است ما در واقع نیازمند بسیج نخبگانی هستیم و تا این بسیج در عمل اتفاق نیفتد نتیجه مورد انتظار حاصل نخواهد شد.
به تعبیر رهبری معظم انقلاب، برای اینکه اقتصاد کشور شکوفا بشود، همه چرخ‌دنده‌های بزرگ و کوچک کشور باید به کار بیافتد؛ همه باید تلاش کنند؛ هم از زیرساخت‌های کشور استفاده بشود، هم از ابتکارات مردمی استفاده بشود، هم از قدرت مدیریت فعالان اقتصادی و فعالان مدیریتی استفاده بشود؛ از نیروهای جوان تحصیل‌کرده به معنای واقعی کلمه بایستی استفاده بشود؛ از شرکت‌های دانش‌بنیان بایستی حمایت بشود؛ اینها همه ابزارهایی هستند، وسایلی هستند که اگر به طور مجموع مورد توجه قرار بگیرند، بدون شک، اقتصاد کشور را به شکوفایی خواهند رساند»
یکی از گام های تحقق شعار سال و تحول در تولید، احیای اعتماد عمومی است که در سال‌های گذشته ضعف‌های آن آشکار شده است؛ از ناهمراهی اکثریت مردم با خواست دولت پیشین جهت انصراف از دریافت یارانه تا بروز رفتارهای سوداگرانه در هنگامه‌های ریزش ارزش ریال که بارها منجر به بر هم خوردن تعادل در عرصه اقتصادی کشور شده است. یکی از اساسی‌ترین مسائلی که جوامع امروزی با آن مواجهند اعتماد اجتماعی است؛ به طوری که بشر امروزین بدون اعتماد اجتماعی تا حد زیادی قادر به حیات اجتماعی نیست. در واقع زندگی انسان، بدون اعتماد اجتماعی تحمل‌ناپذیر خواهد بود. اعتماد به عنوان یکی از ارکان تشکیل دهنده مفهوم سرمایه اجتماعی، یکی از مفاهیم کلیدی جامعه‌شناسی است. عدم اعتماد مردم و یا بروز نارضایتی مردم زمینه مشارکت در فعالیت های اقتصادی را از بین خواهد برد. در این زمینه نیز رهبرمعظم انقلاب در سخنرانی نخستین روز سال نو بیان داشته‌اند «نکته بعدی در باب منافع ملی، مساله اتحاد دل‌های مردم است؛ اتحاد عزم‌ها و اراده‌های مردم است. ما در این زمینه متاسفانه مشکلاتی داریم،عقب‌افتادگی‌هایی داریم، ارتباط و همدلی اجتماعی خیلی مهم است، در این زمینه دچار غفلت شدیم، خودمان به دست خودمان در وحدت ملی‌مان اختلال ایجاد می‌کنیم. همه ما در این غفلت شریکیم، همه ما وظیفه داریم که وحدت ملی را، اتحاد مردم را، اتحاد مردم و مسئولین را حفظ کنیم، روزبه‌روز آن را تقویت کنیم.»
تجربیات جهانی گواهی می‌دهد که اقتصاد توسعه یافته محصول هم افزایی دولت و ملت است و در این مسیر هیچ دولتی بدون همکاری و هم افزایی با مردم امکان و فرصت تبدیل شدن به یک قدرت اقتصادی برتر را ندارد؛ چرا که مشارکت مردمی یک عنصر کلیدی در تحقق اهداف اقتصادی و ملی است. به عبارت بهتر وقتی مردم همراه و همگام سیاست‌های کلان اقتصادی کشور خود باشند، با اراده جمعی خود در مسیر پیشبرد آن سیاست پیش خواهند رفت و در نتیجه هیچ مانعی نمی تواند جلودار پیشرفت آن کشور باشد. علاوه بر این، حضور همگانی مردم و ظرفیت‌های فکری و اقتصادی در دسترس‌شان در عرصه های تولید کشو، باعث هم افزایی انرژی ها و بهره وری بیشتر صنعت و اقتصاد کشور خواهد شد.
یکی دیگر از بزرگترین موانع جهش تولید به دست مردم، مجوزهای بی‌حدوحصری است که برخی از آن‌ها هم بعضاً بود و نبودشان در کیفیت تولید نقشی ندارند. یکی از راه‌های افزایش تولید توسط مردم، تسهیل کردن روند دریافت مجوزهای لازم برای شروع تولید به دست نمایندگان مجلس است که می‌تواند با آسان کردن دریافت مجوزهای تولید و کاهش برخی از موارد غیر ضرور آن و نظارت‌های مداوم بر روند اعطای مجوز، مشوق خوبی برای سوق دادن مردم به سمت تولید باشند. این کار از مدتی پیش آغاز شده و تسهیلات اعطایی تا حدودی موجب رونق تولید و بهبود محیط کسب و کار شده است.
نظام اقتصادی دارای یک ساخت حقوقی و یک ساخت حقیقی است. در مورد ساخت حقوقی، بیشترین بخشی که موجب تحقق مشارکت مردم در تولید و اقتصاد می‌شود، بخش تعاون است؛ اما ساخت حقوقی بدون ساخت حقیقی مناسب، کارآمد نیست.
مشارکت مردم در اقتصاد هم در مرحله تولید و هم در مرحله توزیع مواهب نیازمند طراحی سازوکارهای مالی (شیوه مشارکت عموم در سرمایه‌گذاری) و هم سیاست‌های مالیاتی و حمایتی است.
سه محیط شامل محیط غیررقابتی، محیط ناسالم کسب‌وکار و محیط بی‌ثبات اقتصاد کلان را به عنوان موانع جهش تولید در اقتصاد برشمرده اند در این سه محیط، فساد و ذی‌نفعان بسیاری وجود دارد که مانع از حرکت اقتصاد به سمت تولید می‌شود.
یکی از گام های مشارکت مردم تصویب قانون اصل چهل و چهار مجلس به دستور رهبر انقلاب بوده است. تصویب این قانون یک گام بزرگ برای خصوصی سازی بود اما متاسفانه این کار در اجرا خیلی خوب پیش نرفت.
مشارکت مردم صرفا آوردن سرمایه و پول مردم نیست. مردمی سازی اقتصاد یعنی مدیریت سرمایه مردم. زنجیره فعالیت های اقتصادی و مدیریت آن باید دست مردم باشد که اکنون اینطور نیست.
