به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به دنبال گفتگوهای علمی با روسای پژوهشکده‌ها و مدیران گروه‌های علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نخستین گفتگو با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مسعود اسماعیلی رییس جدید پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه صورت گرفت که متن کامل این گفتگو در ادامه همین مطلب از منظرتان عبور خواهد کرد؛
سلام؛ اولویت‌های مدیریتی حضرتعالی در ابتدای قبول مسئولیت پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی چیست؟
در پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی اولویت ما ارتقاء سطح کیفی گروه‌های علمی و گسترش حوزه‌های مطالعاتی و اعضای هیئت علمی هست در واقع اولین اولویت ما در پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی ناظر به گروه‌های علمی هست که به لحاظ علمی هم سطح علمی و سطح بحثی گروه‌ها ارتقاء پیدا کنه و هم به لحاظ کمی حوزه‌های مطالعاتی که در ذیل گروه‌ها قرار داره گسترش داده بشه، و اعضای هیئت علمی حالا چه به نحو تمام وقت چه به نحو وابسته یا در واقع پاره وقت به ما بپیوندند و ما بتوانیم از طریق افزودن نیروهای علمی حوزه‌های علمی بیشتری را زیر پوشش قرار بدیم. همچنین برخی از گروه‌های علمی که نیاز هست هم به لحاظ جریانات امروز اجتماع ما و هم به لحاظ استعداد و زمینه‌ای که در پژوهشگاه وجود داره، برخی از گروه‌های علمی، ظاهرا باید به پژوهشکده ما افزوده بشه که این‌ها در اولویت بعد از اولویتی که عرض شد قرار داره و انشالله بعد از اینکه آن تثبیت و ارتقا سطح کیفی و کمی گروه‌ها انجام شد، به این مهم هم خواهیم پرداخت.
اولویت دیگری که در عرض اولویت اول مد نظر داریم،حضور میدانی پژوهشکده در عرصه اجتماع و حضور رسانشی پژوهشکده در رسانه‌های ملی است. در واقع تفکر از طریق حضور نیروها در اجتماع و از طریق حضور تفکر در عرصه اجتماع و رسانه هست که گسترش پیدا می‌کند و به عنوان یک مبنا می‌تواند برای یک کشور یا برای یک دولت یا برای یک مجموعه منسجم قرار گیرد. ما بنا داریم در پژوهشکده برخی از تمهیداتی که در واقع بیشتر به نوع برنامه‌ها و نگرش مدیران به برنامه‌ها باز می‌گردد، این حضور را دوچندان کنیم و از جمله راهکارهایی که مدنظر داریم این است که تعامل و رفت و آمد گروه‌های علمی و اعضای هیئت علمی با گروه‌های علمی در مراکز و دانشگاه‌های دیگر و حوزه‌های علمیه بیشتر شود و همین رفت و آمد علمی باعث آماده‌سازی زمینه حضور اعضای هیئت علمی و گروه‌های علمی ما در عرصه اجتماع خواهد شد، چراکه همین آشنایی‌ها زمینه‌ساز شناخته شدن پژوهشکده و شناخته شدن گروه‌های پژوهشکده و شناخته شدن اعضای هیئت علمی خواهد شد و آهسته آهسته تقاضا به سمت حضور میدانی اعضای ما و پژوهشکده ما بسیار بیشتر خواهد شد. البته در این راستا فعال‌‌تر شدن خود اعضا و خود گروه‌ها هم بسیار مهم است و آنها هم باید در این جهت تلاش کنند. سعی داریم که انشالله از طریق مشوق‌هایی که در آینده به اطلاع خواهد رسید این حضور میدانی و این حضور رسانشی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی طوری باشد که اعضا خودشان بدون نیاز به اینکه اشاره‌ای از سوی سازمان باشد انگیزه کافی برای این کار را داشته باشند انشاالله. یکی از اولویت‌های دیگر ما یا همان اولویت سوم راه‌اندازی مجلات و فصلنامه‌های علمی پژوهشی هست مستحضر هستید که در پژوهشکده الان مجله علمی پژوهشی بالفعلی نداریم و مجلات علمی پژوهشی برای مجموعه‌های پژوهشی و دانشی و فکری به عنوان یک منسه عرضه تولید علمی محسوب می‌شود و در واقع به گونه‌ای می‌توانیم بگوییم بروز و نمود یک دانشکده و یا پژوهشکده علمی چه بسا از طریق مجلات علمی معلوم خواهد شد و همین تاثیر بسیار زیادی در شناخته شدن خود پژوهشکده و گروه‌های پژوهشکده و اعضای پژوهشکده خواهد داشت پس بنابراین از ماموریت‌ها و اولویت‌های ما در مدیریت پژوهشکده انشالله راه اندازی حداقل یک یا دو فصلنامه علمی هست که انشالله در آینده هم بنا داریم مجوز علمی پژوهشی برای این فصلنامه‌های بگیریم تا رونق خوبی پیدا کند. فصلنامه‌ای که در ابتدا می‌خواهیم راه اندازی کنیم به عنوان جامعه پژوهی در واقع ماموریت اصلی پژوهشکده از لحاظ علمی مربوط است که در آن نیز بحث جامعه و فرهنگ است و انشاالله بتوانیم تا این کار را پیش ببریم.
لطفاً در خصوص فعالیت‌های گروه‌های علمی موجود در پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی و نوع فعالیت‌های آنها توضیح دهید؟ چه برنامه‌هایی مدنظر دارید؟
ما در پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی چهار گروه علمی و یک مرکز مطالعاتی داریم گروه علمی غرب شناسی که به بررسی و نقد مبانی تفکری غرب و اروپا و آمریکا می‌پردازد و آنچه جهان مدرن و پست‌مدرن امروز را ایجاد کرده است. در واقع گروه غرب‌شناسی به فلسفه غرب و فلسفه‌های اجتماعی غربی و هر آنچه که در غرب شکل اندیشه‌ای و تفکری دارد و حتی آنچه که در عرصه اجتماع ظاهر می‌شود و قابل تحلیل علمی است می‌پردازد و بعد از توصیف و گزارش این‌ها به نقد و بررسی جدی آنها همت می‌گمارد.
گروه غرب‌شناسی در واقع باید دو جهت را همواره مد نظر داشته باشد که یکی جهت گزارش و توصیف درست و صادقانه و مطابق با واقع آن‌چیزی است که در غرب می‌گذرد و در این قسمت باید فرد در حوزه‌ها و رشته‌های مربوط به آن تحصیل کرده باشد و دوم اینکه دیدگاه انتقادی و نقد و بررسی نباید مورد غفلت واقع شود چرا که در واقع غرب همواره سعی کرده است تا فکر و مرام و مسلک خود را بر شرق و حوزه اسلام غلبه دهد این می‌طلبد که ما در مواجهه با مبانی و مبادی غربی با نگاه انتقادی مواجه شویم و به صورت انفعالی و کاملاً تسلیم و سرسپرده عمل نکنیم.
گروه دیگری که در پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی به فعالیت می‌پردازد گروه فرهنگ‌پژوهی است. این گروه پژوهشکده با توجه به ماموریت خاص این پژوهشکده تاسیس شده و این گروه گروهی است که به مباحث فرهنگ شناسانه و جامعه پژوهانه به ویژه از منظر دانش‌های فرهنگ، فرهنگ‌شناسی و مطالعات فرهنگی و دانش‌های مطالعات جامعه شناسانه، از این دو منظر به‌ویژه به مقوله فرهنگ و جامعه می‌پردازد و در واقع به فرهنگ امروز جامعه ایران هم نظر جدی دارد و جامعه معاصر ایران اسلامی را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.
گروه سوم حاضر در پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی گروه ادبیات اندیشه است. این گروه به مباحثی از ادبیات به‌ویژه ادبیات معاصر ما می‌پردازد که این مباحث جنبه‌ی اندیشه‌ای و تفکری دارد چرا که ما در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی هستیم بنابراین باید جنبه‌ی اندیشه‌ای در همه مباحث رعایت شود؛ بنابراین گروه ادبیات به هر ساحت ادبیات نمی‌پردازد بلکه فقط به ساحت اندیشه‌ای آن وارد می‌شود که در ذیل این گروه ما توجه بسیار زیادی را به ادبیات دفاع مقدس و ادبیات مقاومت و ادبیات انقلاب داریم.
گروه چهارم پژوهشکده نیز گروه مطالعات انقلاب اسلامی است. که در واقع این گروه گروه بسیار بدیعی در کشور است و ما در این پژوهشکده گروهی داریم که از زاویه مباحث علمی به مقوله انقلاب اسلامی می‌نگرد که بسیار قابل استفاده برای دولت‌مردان امروز ما خواهد بود.
مرکز مطالعات فضای مجازی هم مرکزی است که به مباحث مربوط به فضای سایبر و فضای مجازی و بحث هوش مصنوعی می‌پردازد و خودتان مستحضر هستید که بسیاری از مسائل و معضلات امروز جامعه ما ناشی از بحث فضای مجازی است. ما در این مرکز سعی کردیم که بسیاری از صاحب نظران این حوزه را گرد هم جمع آوریم و مباحث اندیشه‌ای و ریشه‌دار طرح شود و این مباحث ناظر به اجرا باشد که در واقع مباحث به گونه‌ای نظری نباشد و اصلاً کاری به اجرا نداشته باشد که نهایتاً در گوشه‌ای از یک کتابخانه خاک بخورد.
برای هماهنگی بین گروه‌های علمی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی چه برنامه و اقدام مهمی صورت خواهد پذیرفت؟
انشاالله از طریق برگزاری منظم شورای پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی که مرکب از مدیران گروه‌های این پژوهشکده است و در ادامه، ایجاد برنامه‌هایی که با همکاری گروه‌های علمی انجام خواهد شد و احیانا بین شورای علمی گروه‌های مختلف نیز برقرار می‌شود، قصد داریم تا به این منظور دست پیدا کرده و بستری برای کارهای بیناگروهی منسجم‌تر از جمله برخی پژوهش‌های موظفی از طریق دو عضو هیئت علمی که در دو گروه مختلف هستند، فراهم شود تا فایده علمی بیشتری به مخاطبان کتاب‌ها و پژوهش‌ها ارائه گردد و در ادامه همکاری‌ها وسیع‌تر و سازنده‌تر دنبال گردد.
چند رخداد مهم پژوهشی را برای برگزاری در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ برنامه‌ریزی نموده‌اید؟
رخداد مهمی که در امسال انشاالله خواهیم داشت برگزاری همایش تنظیم‌گری فضای مجازی خواهد بود که یکی از مسائل و معضلات روز جامعه ما بشمار می‌آید و در این همایش انشاالله زمینه علمی برای تنظیم‌گری فضای مجازی در کشور فراهم خواهد آمد و از طریق مشارکت بیشتر افرادی که صاحب نظر در این حوزه در کشور ما هستند، حتما ذخیره علمی در این خصوص ایجاد خواهد شد که انشاالله در برنامه‌های اجرایی مورد استفاده دولت‌مردان قرار خواهد گرفت و رخداد علمی مهم دیگری که انشاالله در این سال رقم خواهد خورد انتشار دو یا سه شماره از فصلنامه علمی پژوهشی جامعه پژوهی است که البته با هدف علمی پژوهشی به چاپ خواهد رسید و بعد از انتشار سه شماره و درخواست ما از وزارت علوم به درجه علمی پژوهشی خواهد رسید.
برای سال ۱۴۰۳ انشاالله همایش فلسفه فرهنگ را خواهیم داشت همایشی که نقش اصلی در ایجاد یک زمینه علمی قوی در حوزه مبانی فلسفه فرهنگ خواهد بود بسیاری از صاحب نظران و اندیشمندان فلسفه و فرهنگ را گرد هم جمع خواهد کرد و همچنین قصد داریم تا فصلنامه دیگری را در سال آتی که احتمالاً مربوط به حوزه ادبیات انقلاب هست انشاالله به مرحله چاپ رسانده و تقدیم مخاطبان کنیم که در آینده نزدیک جزئیات بیشتری در این خصوص به اطلاع خواهیم رساند.
آیا برنامه‌ای برای برگزاری نشست‌های مشترک با دیگر مراکز پژوهشی نیز دارید؟
الحمدلله برای ارتباط و همکاری با مراکز علمی پژوهشی دیگر برنامه گسترده‌ای داریم و قصد داریم که انشاالله تا سرحد امکان به گسترش ارتباطات با موسسات و مراکز و دانشگاه‌ها بپردازیم از جمله دانشگاه‌های خارج از کشور و دانشمندان خارجی علاوه بر اندیشمندان داخلی در این برنامه مورد لحاظ قرار گرفته‌اند و جز وظایف اصلی گروه‌ها در پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی برگزاری حداقل یک نشست فصلانه با یکی از مراکز یا دانشگاه‌های علمی کشور خواهد بود که در واقع شاید از این تعداد هم بالاتر رود این نشست‌ها به تعداد زیادی در پژوهشکده انشاالله انجام شود همچنین استفاده از نیروهای علمی و اساتید دیگر مراکز در نشست‌های پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی و شوراهای این پژوهشکده بسترساز ارتباطات بینا دانشگاهی و بینا پژوهشگاهی و بینا مرکزی خواهد بود انشاالله.
همانطور که اطلاع دارید، در روزهای آغازین ۳۰ امین بهار فعالیت پژوهشگاه هستیم، عملکرد پژوهشگاه و جایگاه آن در تولید علم را چگونه می‌بینید؟
در واقع پژوهشگاه توانسته یک پایگاه علمی بسیار غنی را در کشور رقم زند که این پایگاه در واقع در حوزه‌ها و سطوح مختلف اثرگذار بوده است. از جمله اثرگذاری این پایگاه علمی به نام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سطوح مدیریتی دولت بوده و بسیاری از مبانی مورد استفاده امروز دولت‌مردان جمهوری اسلامی برگرفته از آثار پژوهشی است که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تولید شده است و همچنین بسیاری از مبانی علمی مورد استفاده اساتید و مجامع علمی امروز باید بگوییم که تولید شده در پژوهشگاه و توسط صاحب نظران این پژوهشگاه به منصه ظهور در عرصه علم رسیده است و بنابراین می‌توان گفت که پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به واقع یک جبهه نوآور در علوم مختلف محسوب می‌شود و همواره در کشور به عنوان یک محل و جایگاهی که محققان نوگرا افزون بر محققانی که بسیار متصل به پیشینه علمی ما هستند، این چنان حوزه بسیار غنی را فراهم آورده‌اند که ذوابعاد نیز است و این باعث شده تا پژوهشگاه به جد دیده شود و آثار پژوهشی این پژوهشگاه مورد اقبال و خوانش قرار گیرد و به طور روشنی مورد شناسایی و توجه اهالی علم قرار گیرد.
آیا حوزه‌های تمحض تعریف شده اخیراً به روز رسانی شده و یا متناسب با نیاز جامعه هدف تغییر کرده‌اند؟
حوزه‌های تمحض پژوهشگاه و پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی همگی برگرفته از مسائل امروز جامعه ایران است و با توجه به نیازهای جدی جامعه و حکومت طراحی شده‌اند، بنابراین چون چنین دیدگاهی در طراحی این حوزه های تمحضی وجود داشته، نیاز به تغییر در این حوزه‌ها به چشم نمی‌خورد، اما سعی کردیم با توجه به ریز مسائل تازه رخ داده در کشور حوزه‌های تمحض را به سمت این مسائل نزدیک کنیم تا بتوانیم از طریق تحقیقاتی که در ذیل این حوزه‌های تمحض به سمت مسائل بسیار تازه می‌رود در واقع جوابگوی نیاز پژوهشی واقعی و زنده در کشور باشیم. البته باز برخی از حوزه‌های تمحزی که نیاز هست در پژوهشکده انجام شود به عنوان حوزه تمحز دوم پژوهشگران و اعضای هیئت علمی یا از طریق اضافه کردن اعضای هیئت علمی چه به صورت تمام وقت و چه به صورت وابسته محول کردن این حوزه‌های تمحض مورد نیاز این کار را انجام خواهیم داد.
در انتها، مهمترین دغدغه شما به عنوان رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی تا پایان سال ۱۴۰۲چیست؟
مهمترین دغدغه بنده به عنوان رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه تا آخر امسال، نظم دهی قوی به برنامه‌های پژوهشکده، برگزاری همایش تنظیم‌گری فضای مجازی و راه‌اندازی فصلنامه جامعه پژوهی است. در واقع با این سه محور می‌توان پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی را در وضعیتی قرار داد که آینده روشنی از لحاظ پژوهشی و از لحاظ حضور در جامعه علمی کشور داشته باشد؛ انشاالله.
