به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام غلامحسن محرمی عضو هیأت علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه، در گفت‌و‌گو با ایکنا، در رابطه با سیره اجتماعی امام رضا(ع) اظهار کرد: ائمه اطهار(ع) افضل‌الخلق بوده و برترین انسان‌ها هستند. خداوند متعال از لطف و رحمت خود ائمه(ع) را از برترین انسان‌ها قرار داده و امامت را در بهترین خلق قرار داده تا اینکه مردم به وسیله آنها هدایت شوند و هدایت شدن مردم از سوی آنها سهل و آسان باشد.
وی افزود: ائمه اطهار(ع) در هر زمینه‌ای که ورود کردند، حرف آخر را زدند. برای مثال در امر شجاعت حضرت امیرالمؤمنین(ع) وارد می‌شود و به یکباره به اشجع‌الناس تبدیل می‌شود. شجاعت امام حسین(ع) در صحرای کربلا در برابر یک لشکر بروز می‌کند و آن حماسه را از خود به جای می‌گذارد. همچنین، امام حسن(ع) به مقوله صبر و بردباری ورود کرده و به احلم‌الناس و حلیم تبدیل می‌شود. ایشان از حکومت دنیا که هیچ‌کس در دنیا از آن نمی‌گذرد، گذشت کرد.
حجت‌الاسلام محرمی ادامه داد: ائمه اطهار(ع) هر زمان که در مقوله علم نیز وارد شدند، حرف آخر را زدند. برای مثال عهدنامه مالک اشتر که از سوی امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر نوشته شد، الگوی حکومت‌داری است که تاکنون نیز مانند آن نگاشته نشده و در منشور سازمان ملل نیز از آن به عنوان منشور عدالت نام برده شده که تاکنون نوشته‌ای مانند آن در زمینه عدالت نیامده است.
عضو هیأت علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه تصریح کرد: در حوزه اجتماعی نیز تمامی ائمه(ع) در جامعه بروز داشتند که این مسئله در مورد امام رضا(ع) بیشتر ظهور و بروز داشت. دلیل این مسئله نیز این بود که وجود مقدس امام رضا(ع) مقداری بیشتر از دیگر ائمه(ع) تقیه میکردند. یعنی عصر امام رضا(ع) دورانی بود که ایشان کمتر تقیه میکردند و ارتباطات ایشان با مردم بیشتر بود.
وی ادامه داد: به همین دلیل کمالات امام رضا(ع) در اخلاق و رفتار به زیبایی و فراوانی در جامعه آن زمان ظهور و بروز پیدا کرد و ایشان به عنوان یک نمونه و الگو در میان مسلمانان معرفی و نمایان شد. تعریفی در کتاب مناقب آل ابی‌طالب(ع) از یکی از معاصران دوره امام رضا(ع) به نام ابراهیم بن عباس در مورد ایشان آمده است که رفتار اجتماعی را به خوبی نشان می‌دهد.
هیچ‌گاه نیازمندان بی‌پاسخ از محضرش باز نمی‌گشتند
حجت‌الاسلام محرمی تصریح کرد: در این تعریف این‌گونه آمده است: «ما رأیتُ و لا سمعت باحد افضل من ابی الحسن الرضا(ع)، ماجفا احداً قطٌ و لا قطع علی احد کلامه، و لا ردّ احداً عن جاجه، و مامدّ رجلیه بین جلیسه، و لا إتکاء قبله؛ هرگز ندیدم و نشنیدم کسی برتر از ابوالحسن الرضا(ع) باشد. هیچ‌گاه به هنگام سخن بر کسی جفا نکرد و با درشتی سخن نگفت، هیچ‌گاه به هنگام سخن با دیگران، کلام مخاطب را قبل از پایان آن قطع نمی‌کرد و این یکی از نشانه‌های بارز ادب در گفتار و مجالست و مخاطبت است و این سیره حتی در هنگام مکالمه با دشمنان هم رعایت می‌شد. هیچ‌گاه نیازمندان، بی‌پاسخ از محضرش باز نمی‌گشتند و ناامید نمی‌شدند، به خواهش افراد رسیدگی می‌کرد، به پرسش‌ها و خواسته‌های همگان احترام و توجه می‌کرد و به تمام سؤالات پاسخ می‌گفت و حتی در نامه‌ای به امام جواد(ع) در مدینه به او توصیه کرد و دستور داد تا همواره با خود مبالغی پول داشته باشد و به هنگام خروج از منزل و در وقت تقاضای فقرا به آنان عطا کند. هرگز دیده نشد در کنار دیگران پاهای خویش را دراز کند و این سلوک برای همنشینان بسیار درس‌آموز بوده و گویای ارزش‌گذاری برای آنان بود. هرگز دیده نشد در مجالست با دیگران به دیوار یا متکایی تکیه زند».
وی افزود: امام رضا(ع) در طول دوران زندگی هیچ‌گاه سخنی سخت به غلامان خود نگفتند و در خندیدن خود نیز هیچ‌گاه قهقهه نمی‌کرد. ایشان همیشه بر سر سفره غلامان خود نشسته و با آنها غذا تناول می‌کرد. امام رضا(ع) در طول عمر خود کارهای نیک بسیار زیادی انجام داده و صدقات فراوانی به فقرا اعطا می‌کرد. در این تعریف می‌توان تمام رفتار اجتماعی امام رضا(ع) را به خوبی مشاهده کرد.
عضو هیأت علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه گفت: امام رضا(ع) در برخورد با غلامان و خدمتکاران خود چنان زیبا و با فروتنی رفتار میکردند که زبانزد همگان بود. در واقع ایشان در برخورد با دیگران در نهایت احترام رفتار میکردند. یکی از رفتارهای نمونه امام رضا(ع) تواضع ایشان بود. ایشان فرد بسیار متواضعی بودند. زمانی که ایشان بر سر سفره غلامان خود حاضر می‌شدند، به آنها تأکید میکردند که تا زمانی که غذای خود را به اتمام نرسانده‌اید، از جای خود برنخیزید.
حجت‌الاسلام محرمی بیان کرد: در تاریخ آمده است که برخی به امام رضا(ع) خرده می‌گرفتند که چرا در رفتار خود با تمامی افراد در سطوح مختلف اجتماعی تواضع به خرج می‌دهید؟ که ایشان در پاسخ این افراد می‌فرمودند که خدا، مادر و پدر ما یکی است و خداوند متعال پاداش را فقط به اعمال می‌دهد.
اخلاق حسنه و تواضع بالای امام رضا(ع)
وی تصریح کرد: امام رضا(ع) از لحاظ رفتار اجتماعی دارای درجه بسیار والا بود و از جایگاه رفیعی در میان مردم برخوردار بودند. ایشان در مدینه در مسجد پیامبر(ص) حاضر شده و پس از عبادت، در گوشه‌ای از مسجد تکیه داده و به پرسش‌های مردم و طلاب پاسخ می‌دادند. ایشان زمانی به مأمون خلیفه عباسی فرمودند: «همانا ولایتعهدی هیچ امتیازی را بر من نیفزود. هنگامی که من در مدینه بودم، فرمان من در شرق و غرب نافذ بود و وقتی سوار بر مرکب خود، از کوچه‌های مدینه عبور می‌کردم، کسی عزیرتر از من نبود». در مورد جایگاه علمی امام در مدینه نیز از خود ایشان نقل شده است: «من در مسجد پیامبر(ص) می‌نشستم و دانشمندانی که در مدینه بودند، هرگاه در مسئله‌ای درمی‌ماندند، همگی به من ارجاع می‌دادند و مسائلشان را نزد من می‌فرستادند و من به آنها پاسخ می‌دادم». این جایگاه و نفوذ بالای امام رضا(ع) به دلیل اخلاق حسنه و تواضع بالای ایشان بود.
عضو هیأت علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه تصریح کرد: یکی از عوامل تنگ شدن عرصه به مأمون عباسی در مرو این بود که پس از حضور امام رضا(ع) در این شهر، به سوی ایشان سرازیر شدند و در تاریخ آمده است که مأمون دستور داد که اجازه دیدار با امام رضا(ع) به مردم داده نشود اما رفتار امام رضا(ع) باعث شده بود تا همگان جذب ایشان شده و به دیدارشان بشتابند. امام رضا(ع) به عنوان ذریه پیامبر(ص) از توانمندی‌های اجتماعی بسیار والایی برخوردار بودند که این جایگاه بلند اجتماعی را در میان مردم به دست آورده بودند.
