به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به مناسبت ایام اربعین حسینی (ع)، نشست علمی با موضوع “اربعین و آینده جهان تشیع (ظرفیت‌ها و راهبردها)” یکشنبه ۱۳ شهریورماه ۱۴۰۱ توسط گروه سیاست پژوهشگاه در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه در این نشست گفت: گاهی اربعین از زاویه عاشورا و گاهی از زاویه خودش مورد بحث است؛ در روایت بیان شده که علامات مؤمن خمس و یکی از این علامات، اربعین بیان شده است و چون مراد از این اربعین، روشن نبود بعدا زیارت اربعین را بر آن اطلاق کردند.
وی افزود: به نظر می‌آید این روایت ناظر به یک رفتار و نمود و مثال‌های عینی خارجی و نشانگر شیعه بودن یک فرد است. حج، یک منسک اسلامی است و مسلمانان با محوریت توحید در آنجا جمع می‌شوند و رنگ و نژاد و لباس و سرمایه و … آن رنگ می‌بازد، حال اگر نمادی را برای شیعه بیان کنیم که همه شیعیان را کنار هم فارغ از هر نوع ارزش‌گذاری جمع می‌کند، اربعین است.
حجت‌الاسلام ایزدهی با بیان اینکه اربعین ویژگی‌هایی دارد که نه تنها متمایز بلکه ممتاز است، اظهار کرد: همه می‌دانند تمدن غربی با همه جذابیت‌های خود، رو به افول است و طبیعتا در این پیچ تاریخی، تمدن‌هایی خواهند آمد و رفت و هر کدام ظرف زمانی و مکانی مشخص دارند؛ زمانی تمدن نیم‌بند اسلامی داشتیم که گستره جغرافیایی و بازه زمانی نسبتا طولانی هم داشت و بعد از آن تمدن غربی جایگزین شد و هنوز هم حیات دارد.
اربعین قدرت تقابل با تمدن غرب را دارد
وی اضافه کرد: اربعین قابلیت هماوردی با تمدن موجود غربی را دارد و مبتنی بر مبانی‌ای هست که از استواری، انسجام و بقا برخوردار است و البته تبدیل به یک تمدن هم شده و نمود عینی آن وجود دارد. تمدن غربی بر محور اومانیسم و خودبنیادی انسان استوار است و نتیجه آن تنهایی انسان در جامعه با وجود همه نوع برخورداری‌ها است.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه گفت: در اربعین فرد بما هو فرد حضور متمایزی ندارد بلکه همه چیز جمعی است، ضمن اینکه هویت فردی هم حفظ می‌شود، یک‌دفعه چندین میلیون انسان عازم این سفر می‌شوند و در عمل هم کارآمد است؛ در حج می‌بینیم که سه میلیون نفر را به سختی مدیریت می‌کنند و در چند سال قبل تعداد زیادی کشته داد و حتی در جمع کردن زباله و … مشکلاتی ایجاد می‌شود ولی در اربعین همه فارغ از حکومت‌ها در خدمت یکدیگر هستند.
تقابل آسایش و آرامش در تمدن غربی
وی اضافه کرد: اصولا تمدن غربی برای آسایش و رفاه سرمایه‌گذاری کرده ولی آسایش را مقدم بر آرامش کرده و همین سبب شده هرقدر جامعه متمدن‌تر شود، درصد خودکشی، بی‌قراری‌ها، اضطرابات و … بیشتر شود. فرح و خوشحالی کمتر است ولی در این پدیده، افراد با وجود اینکه سختی‌های زیادی را متحمل می‌شوند، باز احساس شادی دارند و دوست دارند سال بعد هم بروند. آرامش حاصل از این فرایند با وجود همه سختی‌ها با هیچ چیزی قابل مقایسه نیست. انسان‌ها می‌روند تا آرامش پیدا کنند و آسایش در تقابل با آرامش نیست.
حجت‌الاسلام ایزدهی بیان کرد: منطق تمدن غربی، اصالت سرمایه است ولی در این پدیده سرمایه جمع می‌شود تا در اربعین توزیع و هزینه شود؛ تمدنی که بر اساس توزیع سرمایه و عدالت و تکافل مبتنی بر جمع‌گرایی و ایثار و تقدم نیازهای دیگری بر خود شکل بگیرد، قطعا می‌تواند جایگزین تمدن موجود غربی شود. در این پدیده همه با محوریت دارالایمان گرد هم می‌آیند و مرزبندی جغرافیایی و محدوده دولت ملت‌ها در آن اثرگذار نیست.
بازگشت از مرزهای دولت ملت به دارالایمان
وی افزود: بازگشت از مرزهای دولت ملت به دارالایمان باعث زدودن فرهنگ غالب می‌شود و همین مبنای تمدنی است که کارکرد و جذابیت متفاوتی دارد و هر کسی که به اربعین برود، اشتیاق بیشتری برای رفتن مجدد دارد. اینجا، غایت امام حسین(ع)، آزادگی و رفع تبعیض و تحقق عدالت و … است. در این مسیر مانند هر فرایند و انقلابی، ممکن است تکنولوژی کار را پیش ببرد ولی محوریت با روی خوش، معنویت، تکافل اجتماعی و … است.
حجت‌الاسلام ایزدهی با اشاره به قدرت‌آفرینی تمدنی اربعین، تصریح کرد: چه قدرتی بالاتر از اینکه همزمان میلیون‌ها انسان به اربعین می‌روند و همه یک ندا و یک هدف را دارند. ظرفیت بسیج این همه انسان با یک هدف مشخص در هیچ مناسکی در عالم وجود ندارد و اربعین توان چنین قدرت‌آفرینی مردم‌بنیاد را دارد. تجمیع قدرت در یک منطقه مشخص ویژگی‌های خوبی هم دارد.
وی افزود: اگر قرار باشد تمدن شیعه‌بنیاد را در سراسر جهان تسری دهیم، کما اینکه تمدن غربی به همه ابعاد تسری یافته است، باید کاری کنیم که پدیده اربعین محدود به همین چند هفته نشود و امکان فراگیری، جذابیت و توسعه برای آن فراهم باشد. خاستگاه این پدیده امام حسین(ع) است ولی نباید تکافل، ایثار، یکرنگی، صداقت، خدمت به دیگران، عدالت و … محدود و منحصر به این مکان و بازه زمانی باشد.
اربعین را منحصر به شیعه نکنیم
این پژوهشگر تأکید کرد: این مناسک نباید فقط شیعه‌محور و شیعه‌مدار باشد، باید جذب‌کننده باشد و برای آن روش و شیوه تولید کنیم تا به فرهنگ غالب تبدیل شود، مبانی و ظرفیت این کار وجود دارد ولی باید راه‌ها و روش‌های آن را بیابیم. الان در برخی کشورها دور هم جمع می‌شوند تا گوجه پرتاب کنند و یا گاوبازی کنند، ما چرا نتوانیم پدیده اربعین را آنقدر جذاب کنیم که حتی فرد کافر هم بتواند جذب آن شود؟. آنقدر فضا باید انسانی و جذاب باشد که افراد زیادی جلب شوند تا آن غایت حاصل شود.
وی اضافه کرد: اربعین می‌تواند فارغ از رویکرد حکومتی، مردمی و اجتماعی شده و این فرهنگ به همه جا تزریق شود و این منطق عملا از حیث جغرافیا و منطق و زمان گسترش یابد.
