به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همایش ملی اربعین شناسی که در جوار بارگاه حضرت رضا علیه السلام در بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی برگزار گردید، در این همایش حجت الاسلام و المسلمین عبدالحمید واسطی عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه به تبیین اربعین به مثابه پدیده ای تمدن ساز پرداخت. چکیده ای از مطالب ارائه شده توسط ایشان به شرح زیر است:
السلام علیک یا اباعبدالله و علی ارواح التی حلت بفنائک
زمانی که حضرت بقیة الله الاعظم عجل الله تعالیفرجه ظهور می‌فرمایند این جمله کلیدی را در همان اعلان و سخنرانی اولشان بیان می کنند: “إنّ جدی الحسین الذی قتلوه عطشانا” ، برابر قواعد طبیعی (و نه قواعد اعجازی) این سخنان از طریق رسانه ها و شبکه های جهانی به زبان های مختلف ترجمه و منتشر می شود. این جمله کلیدی را تحلیلگران رسانه های جهان مورد تفسیر و تحلیل قرار خواهند داد و تصاویری از حرم و بارگاه سیدالشهداء علیه السلام منتشر می کنند که حسّی را ایجاد می کند ولی نشان دادن فقط سازۀ حرم اثرگذاری معنایی و معرفتی نخواهد داشت، اما اگر حجم عزاداران دهه اول محرم و مجالس عزاداری در سراسر دنیا را نشان بدهند سوالاتی برای مخاطبین بین المللی ایجاد خواهد شد که این فردی که برای او اینچنین کارهایی انجام میشود کیست و چه شده است و چرا؟
حال اگر حجم بینظیر راه پیمایان اربعین و مصاحبه های با افراد و رفتارهای شگفتی که در پذیرایی از این زائرین انجام می شود را نشان دهند چه تاثیری ایجاد خواهد کرد؟ طبق قواعد رسانه، صحنه پردازی اساسی رسانه‌ها روی پیاده روی اربعین تمرکز می یابد و بیشترین تحریک احساسی و ذهنی جهانی را برای دنبال کردن حقیقت ماجرای حسین بن علی علیه السلام ایجاد خواهد کرد. این گام نخست از حیث زمینه سازی تمدنی اربعین است.
“هویت تمدن”، زندگی جمعی در نظامات اجتماعیِ هم افزای معرفت افزاست. منظور از معرفت افزایی، ارتقای مستمر معنای زندگی است، و از آنجاییکه در فضای جهانی انسان محوری حاکم است این معنای داری بر مقوله رفاه انسانی و خدمات اجتماعی تمرکز خواهد یافت، اگر در تمدن اسلامی نیز صرفا همین رفاه حداکثری اجتماعی ایجاد شود چه تفاوتی با یک تمدن انسان محور و مادی خواهد داشت؟
در تمدن اسلام، عدالت و رفاه بستری برای گسترش و ارتقاء مستمر حسّ حضور خداوند است؛ مستند این کلام آیه ۵۵ سوره نور است که می فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَني لا يُشْرِكُونَ بي شَيْئا.» (ترجمه:خداوند از میان شما به کسانی که ایمان دارند و عمل صالح انجام می دهند وعده قطعی می دهد که حاکمیت زمین را به آنها خواهد رساند همانطور که دیگرانی قبلا حکومت های فراگیر داشتند، و همچنین خداوند وعده قطعی می دهد که دینی را که کامل کرده است در همه جوامع انسانی مستقر نماید و وعده قطعی می دهد که تمام نگرانی های آنها را برطرف کند و در امنیت کامل به سر ببرند تا بتوانند پرستش خالصی برای من داشته باشند.»، علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می فرمایند که مقصود، فراگیر شدن عبودیت خالص و حس حضور خداوند در جهان است.
براساس آیه شریفه، به‌طور مثال اگر ما در سال دهم بعداز ظهور باشیم که عدالت و رفاه جهانی برقرار شده باشد باید نظام ادراک اجتماعی انسان در کل جهان باید ارتقا یافته باشد تا معرفت ذهنی و حس قلبی نسبت به خداوند تعمیق شده باشد؛ ماجرای سیدالشهداء و کربلا از موثرترین تعمیق دهندههای معرفت الهی است و باز هم طبق قواعد دنیوی راه پیمایی اربعین در زمان ظهور نیز برقرار خواهد بود و سطح ادراک و تفکر افراد مردم در زمان ظهور با سطح تفکر کنونی اصلا قابل مقایسه نخواهد بود.
دید به اربعین، باید از اجتماع عزاداران به اجتماع تمدن ارتقاء یابد و نمادها و راهبری های رسانه ای باید به‌گونه ای باشد که دید زائران را به سوی تمدن خواهی سوق دهد و همچنین از فضای اجتماع عزادارانِ حاجت خواه، به سمت اجتماع جستجوگرانِ خداوند رشد پیدا کند، و همینطور از صرفا اجتماع عظیم شیعی، به نمادی برای معجزه قرن بیست و یکم سوق دهد، بطوری که ناظران جهانی ادراک کنند چنین جمعیتی با محدودیت هایی که در سرزمین عراق هست با چنان رفتار درخشان انسانیِ میان فرهنگی، را کدام حاکمیت با کدام منابع می تواند کنار هم قرار دهد. خداوند در آیه شریفه ۶۳ سوره انفال می فرماید: «لَوْ أَنْفَقْتَ ما فِي الْأَرْضِ جَميعاً ما أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ» (ترجمه: اگر تمام منابع زمین را میان عدهای از مردمی که علقه ای بهم ندارند توزیع کنی ابدا نمی توانی قلب های آنها را بهم نزدیک کنی، و تنها بر محور خداوند است که این الفت ایجاد میشود.)، پدیدۀ اربعین، معجزه جهانی خدایی مبتنی بر جاذبه ثارالله است.
