به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نوزدهمین نشست از هشتمین دورۀ کرسی‌های آزاداندیشی باعنوان «آینده پژوهی انقلاب اسلامی» به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی در دانشگاه طلوع مهر قم به صورت حضوری و مجازی برگزار شد،
حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه در این نشست گفت: همانطور که قبلا گفتیم انقلاب اسلامی یک امر واحد بسیط نیست. بلکه یک فرآیندی است که دست کم پنج مرحله دارد. اول نهضت بوده، بعد به یک نظام تبدیل شده است بعد بر اساس آن نظام، دولت درست کردیم، جامعه ای بر اساس آن قرار است درست کنیم و تمدنی بر اساس آن می خواهیم بسازیم. حالا سوال این است که ما وقتی می گوییم آینده مطلوب انقلاب اسلامی، در آن آینده مطلوب چه چیزی را می خواهیم بازسازی کنیم؟ دولت را می‌خواهیم بازسازی کنیم؟ جامعه را می خواهیم درست کنیم؟ نظام سازی خود را می خواهیم دوباره احیاء کنیم؟ یا یک تمدن برای آینده بسازیم؟
وی افزود: الان بحث این است که ما آینده مطلوب خود را بر چه پایه ای سوار کنیم؟آن پایه اساسی را روی دولت، قدرت، حاکمیت قرار دهیم؟ یا این که مجموعه اینها را باید در نظر بگیریم؟ آیا می شود در یک طراحی ما همه اینها را با هم ببینیم؟ یا این که وقتی می گوییم آینده مطلوب چیست، باید تک تک اینها را یک آینده جداگانه حساب کنیم؟ ما چارچوب علل اربعه و پایه انقلاب را مطرح کردیم، یعنی اول بنیادها و مبانی، دوم صورت بندی ها، سوم ساختارها و فرآیند و چهارم علت فاعلی؛ نقش عاملیت خدا و انسان ها و علت غایی آن هم آرمان ها و اهداف آن شد. ما همه این موارد را آوردیم در دولت سازی، در نظام سازی و در تمدن سازی مطرح و بحث کردیم.
عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه گفت: اگر آینده مطلوب را هم بخواهیم طراحی کنیم، برای آن هم همین کار را باید بکنیم. یعنی آینده مطلوب در بخش دولت و قدرت چیست؟ آینده مطلوب در بخش دولت و نظام چیست؟ آن را بازسازی و تقویت کنیم و بر اساس آن برنامه بنویسیم، سناریو طراحی کنیم و مجدداً برویم نظام را بازسازی کنیم، بعد جامعه و تمدن، بعد جمع بندی آنها را با هم ببینیم تا معلوم شود آینده مجموعه انقلاب اسلامی چه اتفاقی می افتد و چه چیزی را ما باید بسازیم.
وی افزود: به تعبیر چشم انداز بیست ساله، آن جا گفته شده که یک دولت در تراز بیست سال آینده می خواهیم درست کنیم. حالا ما برای صد سال آینده می گوییم. آن دولت چه ویژگی هایی دارد؟ وقتی وارد می شویم این بحث خیلی پیچیده است. به لحاظ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مدیریتی، اخلاقی، رفتاری. چه کار باید انجام شود تا ما یک دولت تراز را تعریف کنیم. بگوییم دولت تراز ما این است. به هر حال این بحث جدی است که باید بررسی شود . به قول بزرگان می گویند «وحدت در کثرت» یا «کثرت در وحدت»، یعنی در حالی که یکی است متعدد است، در حالی که متعدد است یکی است. ما باید شروع کنیم، طراحی کنیم، نهایتاً به یک وحدت برسیم و بگوییم «انقلاب اسلامی» یعنی این.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا گفت: ساختن آینده از همین امروز شروع می شود. یعنی از همین روندهای موجود. ما الان در چه شرایطی هستیم؟ دولت ما کارآمد است یا ناکارآمد است؟ دولت ما در بهترین وضعیت خود قرار دارد؟ یا در شرایط بدی است؟ آیا همین شرایط بد را می خواهیم ادامه بدهیم؟ یا رو به بهتر شدن حرکت کنیم؟ این بحث جدی ای در آینده پژوهی است، چون ما از همین روندها به آینده می رسیم.
وی سپس گفت: هرچند که الان در وضعیت متناسب با شرایط انقلاب نیستیم و می توانستیم بهتر از این باشیم؛ دولت ما کارآمدتر، فعال تر و جدی تر در عرصه داخلی، عرصه بین المللی، در سیاست، اقتصاد، فرهنگ و در ارتباط با مردم پایگاه اجتماعی قوی، مقبولیت اجتماعی قوی، مشروعیت دینی عالی و با اقتدار بالا همه اینها می توانست بهتر از این باشد.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا افزود: ولی اگر یک روزی بشود ما کشوری شویم که بر اساس مبانی دینی، اعتقادی، کشور توسعه یافته ای شویم که حتی دشمنان ما بگویند این یک الگو است کشوری که بر اساس خدا توسعه پیدا کرده. توسعه همه جانبه، متوازن. آن الگو مطلوبی است که ما باید به سمت آن حرکت کنیم. الان بحث این است که چه کار باید بکنیم که به آن الگو برسیم؟
وی افزود: این الگو را اگر بخواهیم طراحی کنیم، قاعدتاً باید به لحاظ بینشی بستر آن را آماده کنیم، یعنی جامعه ما، وفاداران به انقلاب، شرایط ما، ساختارهای ما، قانون ما، همه باید این را بپذیریم و باور کنیم که باید این طور بشویم. حق ما این است، شایستگی ما این است یعنی باور ایجاد شود که می توانیم. به لحاظ بینشی این باید ایجاد شود این بینش را باید ایجاد کنیم که ما می توانیم به آن ایده آل خود برسیم و آن جایگاه را تعریف کنیم.
عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه گفت: ما امروز آنقدر درگیر واقعیت های عینی و شرایط خارجی جامعه شدیم که اصلاً ذهن ما به سمت آینده پرواز نمی کند و دورنمایی از آینده نداریم برای ساختن آیندۀ مطلوب انقلاب اسلامی، نقش بینش و گرایش عمومی به آن بسیار مهم است که باید در جامعه تبیین شود.
وی افزود: ما کاروانی ۸۰ میلیونی هستیم، این کاروان باید راه بیفتد و همه بپذیریم که نباید این جا توقف کنیم، می خواهیم به سمت آن مطلوب برویم. گرایش آن باید ایجاد شود بینش وآگاهی بخشی ایجاد شود، تمایلات و اعتقادات و ایدئولوژی و در واقع میل و اشتیاق به حرکت ایجاد شود. امروز به دلیل این که درگیر روزمرگی و مسائل جاری شدیم، متأسفانه این میل و اشتیاق به سمت آینده کم است. افق دید ما ضعیف شده است. افق های دوردست را نمی بینیم. بلکه فکر همین هستیم که امروز چه شد و فردا چه می شود!.
عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه در ادامه گفت: این نشان می دهد که آینده نگری، آینده نگاری و تصویرسازی های رو به آینده ما ضعیف است لذا به لحاظ بینشی و گرایشی بستر آن را باید آماده کنیم. تا این بستر آماده نشود، بقیه آن شعار است. چشم انداز بیست ساله می نویسم به دو سال هم آن را نمی رسانیم. حتی برخی دولتی ها اصلاً آن را قبول ندارند. الان در برنامه هفتم توسعه هستیم همه شعار آن را می دهیم، تصویب هم می کنیم، یک هزینه ای هم برای نگارش ها و تبیین ها و مقاله ها و … می کنیم، ولی هیچ نمود خارجی در این کشور ایجاد نمی کند. چون بینش و گرایش آن نیست، عملاً دولت ها راحت نادیده می گیرند. ملت از آن عبور می کند، کسی به آن توجه نمی کند، اینها آسیب هایی است که در آینده نگاری و آینده پژوهی با آن مواجه هستیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه برای رسیدن به یک دولت مقتدر اسلامی در آینده چه کارهایی باید انجام شود، گفت: اولین نکته ای که در ساختن آینده که بسیار مهم است «مشروعیت نظام» است مشروعیت نظام باید بالابرود. باید اعتماد عمومی، جایگاه حجیّت الهی و مقبولیت اجتماعی ایجاد شود، زمینه آن بازسازی شود و مورد قبول واقع شود تا همه برای ساختن آن حرکت کنند. اگر مقبولیت نباشد، یعنی پایگاه اجتماعی خود را از دست داده ایم و هر چه تلاش کنیم برای آیندۀ قوی و قدرتمند، فایده ای ندارد.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا افزود: کار بعدی «قوی شدن دولت» است، در واقع یک نوع افزایندگی برای خود دولت باید ایجاد کنیم. یعنی روز به روز دولت قدرتمندتر شود، کارآمدتر شود، بهتر شود، پاسخگوتر شود، مقبولیت اجتماعی اش بیشتر شود و بتواند تا حدودی روز به روز انتظارات را پاسخ بدهد. مثلاً شما فرض کنید در شرایط اقتصادی الان، ما یک مقدار گرانی و تورم و بیکاری داریم. اگر مردم ببینند که فردا بهتر از امروز شدیم، ده روز دیگر قیمت ها کمتر از امروز شود . بیکاری کم کم رفع می شود. شاخص ها دارند بهتر می شوند و … در واقع ما داریم یک امیدواری ایجاد می کنیم. این امیدواری مردم، سرمایه آینده سازی است.
وی افزود: نکته بعدی که ما الان شدیداً به آن نیاز داریم «آموزش سیاسی» است. ما جامعۀ سیاست زده ای شده ایم بسیار در سیاست افراطی هستیم. هیچ کشوری در دنیا طبق آماری که می گویند مثل ما سیاسی نیستند ما از ریز و درشت مسائل دنیا خبر داریم بعضی از کشورها به دلیل این که سیاسی نیستند، اصلاً اطلاعات آنها صفر است به همین دلیل ما در همه تحلیل های دنیا سرک کشیدیم، مردم ما اطلاع دارند و اطلاعات سیاسی آنها بالا است در همه چیز تحلیل دارند، تفسیر دارند، بدبین هستند، خوشبین هستند ولی این آگاهی های سیاسی ما مبنایی نیست به همین دلیل راحت مثل موج دریا می شود با اینها بازی کرد و جذر و مدها، جامعه را به هر سمتی می برد لذا نیاز به آموزش داریم و جامعه باید در سطح انقلاب آموزش داده شود.
عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه گفت: نکته بعدی «همخوانی رفتار حاکمان با باورهای مردم» هست یعنی به موازات این که آموزش می دهیم و جامعه را ارتقا می دهیم، رفتارهای ما هم باید متناسب با همان آموزش باشد نمی شود مثلا شما بگویید دنبال دنیا نباشید، دنبال دین و ارتقا معنویت و … باشید، بعد از آن طرف مسئولین ما در رقابت عرصه اقتصاد و جمع آوری اموال باشند. این ناسازگار است. این شرایط باید همسو باشد تا شما بتوانید پایگاه مشروعیت دولت را تقویت کنید.
وی سپس افزود: اولین کاری که برای ساختن آینده دولت ما باید روی آن برنامه ریزی کنیم،باید مشروعیت دولت را بالا ببریم. مبانی دینی و اعتقادی و پایگاه اجتماعی آن را تقویت کنیم، این شکافی که بین دولت و ملت ایجاد شده و این بدبینی که ایجاد شده را ترمیم کنیم. الان دولت کار خوب هم بکند مردم می گویند بد است. چون بدبینی ایجاد شده است، گسست ایجاد شده است، این شکافی که در ذهن مردم ایجاد شده است باید ترمیم شود.
وی افزود: نکته بعدی که باید برای آینده مطلوب روی آن برنامه ریزی کنیم «هویت» است. باید هویت خود را تعریف کنیم. ما چه کسی هستیم. ما چه هستیم؟ ما چه کاره هستیم؟ ما کجای تاریخ هستیم؟ ما کجای ایدئولوژی اسلامی هستیم؟ اصلاً کجای اسلام هستیم؟ اینها باید تعریف شود. کیستی ما، اعتبار ما، شخصیت ما، هویت ما، اینها تا تعریف نشود، نمی دانیم برای چه چیزی برنامه ریزی کنیم. شما اگر می¬خواهید آینده انقلاب را بسازید باید هویت آن را احیاء کنید. انقلاب اسلامی اگر بخواهد قوی شود پایگاه آن در ایران است. ما ایران را باید قوی کنیم. این جا را اگر قوی کردیم، می شود الگوی دیگران و بر اساس این الگو می توانیم آن را صادر کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا افزود: نکته بعدی‌ای که باید روی آن کار کنیم، «افزایش مشارکت» است. اگر ما می‌خواهیم آینده را بسازیم، باید حداکثر مشارکت را به میدان بیاوریم. با حضور حداکثری مردم، جناح‌ها، دیدگاه‌ها، افکار، با اینها است که می‌شود آینده را ساخت. والّا شما یک کاروانی تصور کنید، این کاروان ایرانی با ۸۰ میلیون جمعیت، با افکار انقلاب اسلامی را می‌خواهیم به سمت آینده حرکت بدهیم، حداکثر مشارکت را باید بیاوریم. چرا؟ چون اگر حداکثر مشارکت نباشد و برخی جا بمانند، برخی مانع شوند، معلوم است که آنها نمی گذارند کاروان حرکت کند. لذا هیچ‌کس نباید جلوی کاروان مانع ایجاد نکند، همه تلاش کنند و راه را باز کنند و برای این کار، مردم باید حس کنند این قدرت مال همه است، جمهوری اسلامی مال همه مردم کشور است.
وی افزود: نکته بعدی این است که «دولت‌ها باید پاسخگو شوند»، پاسخگوی چه کسی شوند؟ پاسخگوی مردمی که در صحنه مشارکت دارند، مردمی که جدی بازخواست می‌کنند، مطالبه و حرف دارند . نکته زیبایی مقام معظم رهبری در سالگرد امام فرمودند، مردم می‌گویند مسئولین چرا به دین، به انقلاب، به نظام، به ارزش‌ها عمل نمی‌کنید که این مشکلات به وجود آمده است. اینکه الآن ما مشکل حقوقی داریم، مشکل صنفی داریم. و…. مطالبه اجرای ارزش‌ها و قوانینی که نظام پذیرفته است. دنبال آن هستند. مردم نمی‌آیند بگویند که ما ارزش نمی‌خواهیم، قانون را نمی‌خواهیم. این چیزها را نمی‌خواهیم.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا گفت: نکته بعدی برای افزایش مشارکت و ساختن قدرت آینده این است که موانع ایذائی که در جامعه هست را منطقی و عقلانی حل کنیم. این فاجعه است که ما بخواهیم در واقع موانع ایذائی را که خودمان تقویت کنیم و دشمن درست کنیم، اپوزیسیون درست کنیم و این چیزها را تقویت کنیم. جامعه‌ای که فکر آینده‌سازی است، دائماً یک برنامه آن این است که دشمن را به دوست تبدیل کند. دوست‌ها را اضافه کنیم. تا آنجایی که مقدور است کسی که خواسته دارد، مطالبه دارد، مطالبه‌اش را حل کنیم که مجبور نشود بیاید در خیابان بانک آتش بزند. کسی گرفتار شده، مشکلاتی پیدا کرده است، کمک کنیم برای رفع مشکل او . این نمی شود که بخش زیادی از امکانات مملکت و رسانه‌ها و برخی گروه‌ها بسیج شوند فقط برای اینکه در جامعه مخالف‌تراشی کنند. به جای آن، بیایید رفع مانع و مشکل کنید.
وی افزود: زمان پیامبر(ص) هم اگر می‌شنیدند یک کسی مرتدّ شده است،(مرتد بالاترین اپوزیسیون انقلاب پیامبر(ص) بود) مسلمان‌ها خصوصی می‌رفتند دیدار او، می‌رفتند خانه او، آقا چه شده است؟ او را دلداری می‌دادند. کمکش می‌کردند، او را راهنمایی می‌کردند. بالاخره او را ترک نمی‌کردند تا برگردد، ولی ما اگر بشنویم کسی شبهه‌ای پیدا کرده است، یک جوری به او هجوم می‌آوریم که او را راحت می‌فرستیم که برود مرتدّ شود. چرا همه مخالفینی که مخالف هستند، انتقاد دارند، اینها را فرستادیم شدند اپوزیسیون خارج‌نشین؟ همه را فراری دادیم رفتند آن طرف آب دارند علیه انقلاب توطئه می‌کنند. چون بلد نبودیم. اگر می‌خواهیم این کاروان به سمت آینده حرکت کند، حداکثر مشارکت این است که تا کسی مشکل پیدا کرد، برویم مشکل او را رفع کنیم و کمک کنیم که برگردد.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در پایان افزود: نکته بعدی این است که ما بخش نخبگانی جامعه را باید تقویت کنیم. بالاخره جامعه یکدست نیست. یک آدم‌هایی در جامعه نخبه هستند. مثلاً در حوزهً مراجع نخبه هستند. اساتید حوزه نخبه هستند. در دانشگاه‌ها اساتید نسبت به دانشجوها نخبه هستند و در حوزه های دیگر که نخبگانی هستند، بالاخره اینها یک پایگاهی دارند، یک جایگاهی دارند، که باید مورد توجه قرار گیرند. نظام وقتی می‌خواهد تقویت شود باید به نخبگان خود اهمیت بدهد و آنها را تقویت کند تا ان شاء الله بتوانیم با کمک هم آینده مطلوب انقلاب اسلامی را بسازیم.
