به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام و المسلمین محمد ملک‌زاده در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با بیان این که ویژگی و شاخصه مهم دولت علوی، اهتمام نسبت به حضور مردم در صحنه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی است، اظهار داشت: در اندیشه اسلامی رضایت و مشارکت فعالانه مردم برای انتخاب مسئولان نقش تعیین کننده دارد، کما این که در صدر اسلام بیعت، نوعی مشارکت سیاسی افراد جامعه در انتخاب و پذیرش حاکمیت سیاسی حاکم اسلامی بود که افراد جامعه را به رهبران متصل و قیود و تعهدات دو جانبه‌ای را معین می‌ساخت.
وی افزود: زیربنای تشکیل حاکمیت سیاسی پیامبر اکرم (ص) با بیعت پدید آمد و با اعلام رضایت و حمایت مردم رسمیت یافت. همین شیوه در تشکیل حاکمیت سیاسی امیرمؤمنان علی (ع) نیز اعمال گردید؛ حضرت علی (ع) پس از ۲۵ سال خانه نشینی با اصرار مردم و از طریق بیعت حکومت را پذیرفت.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین گفت: آن حضرت با تأکید بر نقش اساسی مردم در تعیین سرنوشت خویش می‌فرمایند: “ای مردم، این امر (حکومت) امر شماست. هیچ کس جز آن که شما او را امیر خود گردانید حق حکومت بر شما را ندارد. ما دیروز هنگامی از شما جدا شدیم که من پذیرش ولایت شما را ناخوشایند داشتم ولی شما نپذیرفتید و جز به این که من تشکیل حکومت دهم رضایت ندادید. آگاه باشید که من کسی جز کلید دار شما نیستم و نمی‌توانم حتی یک درهم به ناروا از بیت المال برگیرم”
وی همچنین با اشاره به اهمیت نقش مشورتی مردم بیان داشت: اصل شورا یا بها دادن به اندیشه و خرد جمعی در سیره حکومتی امیرالمؤمنین(ع) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ ایشان علاوه بر پای‌بندی خود به این اصل، به کارگزارانش هم توصیه می‌کرد هرگز این مهم را فراموش نکنند. آن حضرت خود فرموده است: “آگاه باشید حق شما بر من این است که جز اسرار جنگی هیچ سری را از شما پنهان نسازم و در امری که پیش می‌آید جز حکم الهی، کاری بدون مشورت با شما انجام ندهم”.
این محقق و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: زمانی که ایشان قصد رفتن به شام کرد مهاجران و انصار را فرا خواند و پس از حمد و ثنای الهی فرمود: “بی گمان شما کسانی هستید که نظرتان محترم، خردتان ارجمند، سخنانتان حق و کردار و رفتارتان نیکوست و اکنون آهنگ آن کرده‌ایم که سوی دشمن خود و شما رهسپار شویم پس نظر مشورتی خود را اعلام کنید”
وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از زمینه‌های ایجاد و گسترش مشارکت سیاسی مردم در جامعه را می توان از طریق نقد و ارزیابی عملکرد کارگزاران اسلامی مورد بررسی قرار داد. این اصل را می‌توان یکی از مهم‌ترین عوامل بقأ و سلامت نظام اسلامی دانست؛ زیرا با باز نمودن فضای لازم جهت طرح اظهار نظرها و نصیحت‌های خیرخواهانه از سوی مردم، می‌توان مسئولان را در راه رسیدن به اهداف عالیه و مقدس اسلامی یاری رساند.
حجت الاسلام و المسلمین ملک زاده افزود: در جامعه اسلامی مردم وظیفه دارند نسبت به سرنوشت سیاسی و اجتماعی خود و سایر افراد جامعه بی تفاوت نمانند و در مقابل کارگزاران و حاکمان سیاسی نیز می‌بایست زمینه توسعه مشارکت فعال مردم را در امور سیاسی و اجتماعی فراهم آورند.
وی گفت: امام علی (ع) با بر شمردن حقوق دو جانبه حاکم و مردم، مسئله نصیحت را در کنار اطاعت و وفا نمودن به بیعت خویش با امام قرار می‌دهد: “ای مردم! من بر شما حقی دارم و شما نیز بر من حقی… اما حق من بر شما این است که به بیعت خود وفا کنید و در نهان و آشکار، نصیحت و حق خیر خواهی را ادا نمایید” بدیهی است که تحقق و اجرای صحیح این اصل نیازمند فراهم شدن مقدماتی است که بهترین نمونه آن را می‌توان در سیره حاکمان معصوم به ویژه دولت علوی مشاهده کرد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ضرورت نصیحت پذیری مسئولان گفت:حضرت علی (ع) همواره به فرمانداران خود توصیه می‌کرد که سخن منتقدان و آمران به معروف را بشنوند و خود نیز داوطلبانه در این کار پیشقدم بود و از این رو به مالک اشتر توصیه می‌کند: “هرگز مگو که من امیرم پس فرمان می‌دهم و باید اطاعت شوم زیرا که این کار مایه سیاهی دل و تباهی دین و زوال نعمت‌هاست”
عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم یادآور شد: مسئله مهم بعدی ناظر به برداشتن موانع دست و پاگیر میان حاکم و مردم است. زمانی می‌توان عملکرد یک مسئول را مورد نقد و ارزیابی قرار داد که دسترسی عموم به او با سهولت امکان‌پذیر و یا ابزار رساندن نصایح مردمی به وی فراهم باشد، همان گونه که در عصر حاکمیت معصوم رواج داشت.
وی با بیان این که مردمی‌ترین حکومت ها را می‌توان در نمونه حکومت علوی سراغ گرفت، افزود: نمونه‌ای که در آن دسترسی مردم به حاکمان و مسئولان به سهولت امکان‌پذیر بود و هر کس به راحتی می‌توانست نظر یا خواسته‌اش را بدون واهمه یا مانعی بر زبان آورد. امیر مؤمنان علی(ع) در عهدنامه معروفش به مالک اشتر اکیداً سفارش می نمود که مبادا به مدت طولانی خود را از مردم پنهان سازی چرا که این امر سبب ایجاد نوعی محدودیت و بی‌اطلاعی کارگزار از امور مملکتی خواهد بود.
عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم، ابراز داشت: خود ایشان از مردم می‌خواست تا با وی صریح و بی‌پرده و به دور از رعایت تشریفات سخن گویند و از پناه بردن به تکلف و تصنع در رفتار خویش بپرهیزند. از این همه می توان دریافت که دولت علوی، الگوی کامل یک دولت مردمی در جهان اسلام است و باید گفت که شهادت امام علی(ع) به دست جریان متعصب تکفیری، دلیلی بر حقانیت دولت مردمی آن حضرت است.
