به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی علمی ترویجی با موضوع “معنویت گرایی اسلامی و ضرورت امتداد اجتماعی آن“ چهارشنبه ۲۹ دیماه سال جاری توسط گروه عرفان پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه به صورت مجازی برگزار شد.
در این کرسی علمی، حجت الاسلام دکتر محمداسماعیل عبداللهی به عنوان ارائه‌دهنده، حجت الاسلام دکتر محمدجواد رودگر و دکتر محمود شیخ به عنوان ناقد حضور داشتند.
در ادامه گزارشی از این کرسی علمی خدمتتان ارائه می‌گردد:
- حجت الاسلام والمسلمین محمداسماعیل عبداللهی(ارائه‌دهنده):
نرم افزار جامعه سازی اسلامی، گسترش سطح معنویت فردی به ساحت اجتماعی و سطح معنویت اجتماعی است. معنویت اسلامی، معنویتی برخاسته از عرفانی است که بر پایه نظام عبادی و شریعت باشد و در چارچوب نظام اخلاقی و تربیتی اسلامی شکل گرفته باشد؛ چنین معنویتی با شاخصه‌های شریعت پایه، اخلاق مدار و تربیت محور می تواند امتداد اجتماعی پیدا کند به گونه ای که در هر مواجه ای، روح حاکم بر آن پدیده و باطن آن را لحاظ کند و ارتباط آن با اجزاء دیگر عالم و با کل – وجود مطلق – را مورد سنجش قرار دهد و هر یک از پدیده های هستی، منبعِ معرفتِ معنی بخشِ زندگی به حساب آید.
چرا معنویت فردی باید از ساحت فردی به اجتماعی امتداد پیدا کند؟
معنویت گرایی اسلامی: گرایش انسان بر پدیده های هستی
امتداد اجتماعی: اعمال نگرش حاصل از جهان بینی خاص در عناصر اجتماعی / اعمال نگرش حاصل از پدیدار شناسی ساحت باطنی پدیده های هستی / مجموعه فرایندی است که به ساحت اجتماعی نفوذ می کند
معنویت شامل نظام عبادی، عرفانی و اخلاقی و تربیتی اسلام است. معنویت مورد تایید اسلام، معنویت برخاسته از عرفانی است که بر پایه نظام عبادی و در چارچوب شریعتی و نظام تربیتی اسلام شکل گرفته باشد.
معنویت گرایی اسلامی، علاوه بر تاکید بر پاسداشت شب به عنوان زمان و زمینه ای مناسب برای تمرکز بر فکر و اتصال با معبود و تاکید بر خلوت باطنی و همراهی احساس حضور خدا در همه زمان ها و مکان ها و نیز تاکید بر چله نشینی های ماثور و اعتکاف و… بر خدمت به خلق، هدایتگری و دستگیری از دیگران و ایثار و از خودگذشتگی در همه صحنه های زندگی اجتماعی تاکید می ورزد و هر یک از این امور را وسیله ای برای تقرب الی الله می داند و وصول به حق و فنای در ذات حق را تنها از مسیر گذرِ اجتماع می داند.
راهبردهای امتداد اجتماعی معنویت :
- طراحی نظام های رقابت پذیر
- تولید نظریه های پایه به منظور اجتهاد در گزاره های مرتبط با حوزه معنویت
- حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد رودگر(ناقد):
طرح این موضوع با چنین پسوندی بسیار مغتنم است. چند مسئله از باب پرسش و پیشنهاد:
- معنویت برخاسته از عرفان بر پایه نظام عبادی و شریعت؛ اینجا اگر مقصود از عرفان به معنای بصیرت باشد و در عین حال بر پایه نظام عبادی باشد، معنایی دارد و اگر عرفان به معنای اصطلاحی کلمه باشد [به عنوان یک دانش] باز هم معنایی دارد؛ حال سوال من این است که معنویت در عرفان به این معنا در نظام عبادی ناشی می شود یا اینکه همان معنای اول است؟ احساس من این است که اگر در حال اول باشد، خودش را خوب نشان نداد و اگر در حال دوم باشد، باز هم نیاز به تبیینی دارد. [لازم است بر طرف شود و نقطه اتصالی نیاز است]
- بحث ضرورت را متفرع کردید بر شاخصه های معنویت گرایی و … ؛ به نظر من لازم است که این ۴ سوال مرتبط و پیوسته با هم را بپذیریم [سوال دوم : رابطه دین با معنویت؛ یا نباید باشد بر اساس پیش فرض ها و اگر لازم است، باید قبل از بیان شاخصه های معنویت گرایی اسلامی باشد، چون از لحاظ رتبه وجودی مقدم است]
- پیشنهاد در قالب سوال اول و دوم : چون ذهن جناب آقای دکتر عبدالهی مدل ساز و سیستمی است و در مقاله به آن اشاره کرده است و راهبرد اول ناظر به این مطلب است و راهبرد دوم بر اساس روش استنتاقی باید شکل بگیرد؛ لذا به نظر من باید ابتدا در تعریف معنویت، یک تعریف سیستمی و نظام واره باشد؛ مثلا بگوییم معنویتی که در ساحت بینشی و کنشی و … است. بنابراین خوب است مطرح شود و سپس با یک شیب ملایم به هویت اجتماعی و سپس هویت سازی اجتماعی را در درون آن برسیم، چرا که می دانیم معنویت اجتماعی در درون ذات خود، اجتماعی بودن را دارد.
- تبیین مفهومی معنویت اسلامی، خاستگاه و مولفه ها، عناصر، شاخصه ها با آن هویت اجتماعی ؛ در نهایت امتداد آن با موارد مذکور را مطرح نمایید؛ چرا که بهتر است و مدل وارد خواهد بود.
- جناب آقای دکتر شیخ(ناقد):
- در عنوان واژه «گرایی» آوردیم و به انتهای معنویت چسباندیم و نیازی نیست و بهتر است «گرایی» حذف شود؛ هم در عنوان و هم در متن مقاله؛ چون خیلی جاها مراد نویسنده گرایش به معنویت اسلامی و ضرورت امتداد اجتماعی نیست؛ بلکه همان معنویت اسلامی کفایت می کند. / پیشنهاد : معنویت اسلامی / معنویت دینی
- معنویت اسلامی قرن ها بود و همیشه هم ظهور اجتماعی داشته است و به فراخور زمان گاهی معنویت ضعیف و گاهی قوی شد. مثلا در دهه ۶۰ جامعه معنوی و ایثار در شهادت و جبهه شکل گرفت؛ لذا من فکر میکنم که باید به سمت بازتعریف رویم و بگوییم که مرادمان چیست. بنابراین آن رویه ظاهری که می آید و عبادات جمعی و اجتماعی و سیاسی و … را شکل می دهد؛ لایه درونی آن معنویت نام دارد؛ یعنی آن چیزی که هست در جامعه اسلامی، امتداد اجتماعی همان معنویت است.
- بند آخر چکیده؛ در قسمت نتایج ، با پرسش اصلی آن مربوط نیست و در چکیده به چرایی و رابطه این مطلب پرداخته نشده است؛ چون باید در چکیده یافته های تحقیق و پاسخ به پرسش بیاید.
- در چکیده «روش کتابخانه» عنوان خوبی نیست؛ چرا که آن را به عنوان روش تحقیق نمی شناسند، بلکه روش گردآوری اطلاعات است.
- در برخی مطالب مقاله، شکل متن خطابه است و حتما باید اصلاح شود. (اصلاح لحن نوشتار)
- رابطه تمدن و فرهنگ را بهتر است تفصیل دهید، چرا که در آغاز مقاله پر رنگ است و ناگهان به صورت کم رنگ می شود.
- در قسمت نتیجه گیری «امتداد عرفان اجتماعی در معنویت ……………..» این جمله مبهم است و بهتر است بازنگری شود. بهتر است این مطلب در مقاله باز شود، چون در چکیده هم آمده بود.
- فرض باید این باشد که خواننده با گفتمان آشنا نیست و بهتر است برخی مطالب و کلمات و اصطلاحات توضیح داده شود.
- بند پنجم نیز «دین دغدغه پیاده سازی در همه ابعاد را دارد ….» بهتر است بازنگری شود.
