به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در راستای سلسله گفتگوهای علمی با مدیران گروه‌های پژوهشکده‌های علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سراغ حجت الاسلام دکتر محمدباقر پورامینی مدیرگروه کلام پژوهشگاه رفتیم. در این بخش نظر شما را به گفتگو با وی جلب می‌نمائیم:
- از کم و کیف فعالیت‌های گروه کلام از زمان شیوع ویروس کرونا برایمان بفرمائید؟
گروه کلام با شیوع بیماری کرونا، ضمن تلاش در استمرار و ارتقاء فعالیت علمی جاری خود ، تلاش ویژه‌ای در پاسخ‌گویی به شبهات و مسائل الهیاتی کرونا داشت؛ حضور فعال علمی – رسانشی ، نگارش چندین مقاله علمی و پژوهشی و همچنین نگارش و انتشار کتاب «کرونا و دل‌مشغولی های ذهنی»، توسط یکی از اعضای هیأت علمی و برگزاری چند کرسی علمی – ترویجی از فعالیت‌های گروه در سال ۹۹ بود.
کرسی‌های علمی– ترویجی که با محوریت اعضای هیأت علمی گروه کلام اجرا شد بدین قرار است :
الف. ارزیابی رویکردهایی الهیاتی در تبیین پدیده کرونا(با نقد الهیات گشوده)؛ دکتر قاسم اخوان نبوی
ب. نقش باور به خدا در مواجهه با کرونا؛ حجت الاسلام والمسلمین آقای محمد صفر جبرئیلی
ج. نقش عوامل معنوی در مواجهه با بیماری کرونا؛ حجت الاسلام والمسلمین آقای قاسم ترخان
د. تاثیر و نقش آموزه های الهیاتی در ایجاد فرهنگ عمومی مواجهه با کرونا ؛ حجت الاسلام والمسلمین آقای محمد کاشی‌زاده.
و. دوگانه شفادهی زیارتگاه‌ها و بستن آن، توسط اینجانب.
یکی از ماموریت محوله پژوهشگاه به مدیر گروه ، سردبیری میهمان دو شماره از فصلنامه «کتاب نقد» با موضوع الهیات کرونا است که بحمد الله این موضوع به انجامید رسید و به زودی نیز این دو شماره منتشر خواهد شد.
- گروه چه نشست‌ها ، کرسی‌ها و همایش‌هایی را در سال جاری داشته است و یا برای برگزاری آن برنامه‌ریزی نموده است ؟
به جز پنج کرسی برپاشده در حوزه کرونا، گروه دو کرسی علمی – ترویجی ذیل را نیز برگزار نمود:
- تحلیل و نقد هستی شناسی عقل در نگره تفکیک؛ با ارائه آقای قدردان قراملکی
- بررسی اعتباری بودن علوم انسانی و الزامات آن از منظر علامه طباطبایی؛ با ارائه آقای ترخان .
گروه کلام اخیرا با همکاری مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات (حوزه های علمیه )نشست علمی مجازی «گام_دوم_انقلاب؛ رسالت حوزه‌های علمیه در توسعه علوم انسانی» را برپا نمود در این نشست موضوعاتی چون «رابطه حکمت و فقه با نگاه به شرایط معاصر» ، « رابطه کلام وعقائد با نظام اسلامی» ؛ « مطالعات علوم انسانی؛ کامیابی‌ها و کاستی‌ها»، « تبیین نقش و تأثیر دین درجامعه در پرتو انقلاب اسلامی» و « سطوح و قلمرو تحولات علوم انسانی در پنجاه سال اخیر» توسط اساتید ارجمند آقایان : مبلغی(عضو محترم مجلس خبرگان رهبری) ، جبرئیلی، ترخان، اخوان نبوی و علی تبار ارائنه گردید.
همچنین با محوریت گروه کلام، همایش ملی اجتهاد عقل‌گرا درسال آتی بر پا خواهد شد؛ در سال جاری دبیرخانه آن شکل گرفت ، اعضای شورای علمی آن از سوی ریاست محترم پژوهشگاه منصوب شدند ؛ دبیر علمی این همایش نیز حجت‌الاسلام و المسلمین آقای قدردان است و در بهمن ماه نیز فراخوان مقالات انجام گردید و امید است با مشارکت نخبگان حوزوی و دانشگاهی این همایش برگزار شود.
- چه آثاری در دست چاپ قرار دارند؟
گروه کلام آثار متعددی را در مرحله نشر دارد و تنوع موضوعی، تبیین و دفاع عقلانی از دین و مذهب اهل بیت (ع) ، توجه به نقد جریان های اعتقادی درون شیعی ، پاسخ به شبهات جریان های معارض از مشخصه های آثار آماده نشر است ؛ به جز تحقیق «فاعلیت خداوند» اثر حجت الاسلام و الملسمین آقای محمدحسن قدردان قراملکی که در ماه اخیر منتشر شد ؛ آثار در دست چاپ گروه را در سه دسته ذیل معرفی می شود:
الف. آثاری که برآمده از تحقیقات اعضای هیأت علمی گروه است:
- دین و مدرنیته ؛ اثر دکتر قاسم اخوان‌نبوی. محقق در این اثر تلاش می کند مسئله آفرینش از دیدگاه فیزیکدانان و اندیشمندان مسلمان را بررسی نماید.
- درآمدی بر کلام شیعی؛ اثر حجت الاسلام و المسلمین آقای محمدصفر جبرئیلی. این تحقیق تلاش می کند از سیر و سامانه کلام سنتی – تاریخی و متداول در شیعه امامیه یاد کرده، راه کارهای بایسته و شایسته را برای نیل به کلام مطلوب شیعی ارائه دهد.
- مدارس کلامی شیعه؛ اثر حجت‌الاسلام و المسلمین آقای محمدصفر جبرئیلی. لازم به ذکر است که کلام شیعه از نگاه هویتی و تاریخی با دو نظریه مهم روبرو است؛ دیدگاه وامداری و تأثیرپذیری کلام شیعه از کلام معتزلی و دیگری افول و خاموشی آن در پی خلط با فلسفه. این تحقیق تلاش می کند ضمن نقد این دو نظریه، از اصالت مدارس کلام شیعی دفاع کند و ضمن معرفی تمامی مدارس مهم کلامی، پویایی و پایایی آنها را به اثبات رساند.
- تحویل‌گرایی و الهیات ؛ اثر دکتر قاسم اخوان نبوی. در دوران معاصر متفکران مغرب زمین برای تبیین آموزه‌های الهیاتی، دین را به اموری مانند اخلاق و تجارب دینی تحویل بردند، و زمینه را برای تفسیر و نگاه سکولاریستی و دنیوی برای دین فراهم کردند، از این جهت که ریشه احکام اخلاقی و تجارب دینی امور فرهنگی و سبک و شیوه خاص زندگی دانسته شد، و عمل و رفتار بر باورها و اعتقادات تقدم پیدا کرد. از این‌رو مطالعه دین مورد توجه دانشمندان علوم اجتماعی قرار گرفت، و دین به عنوان پدیده‌ایی اجتماعی قلمداد شد، و به پدیده‌ایی اجتماعی فرهنگی تحویل برده شد. جناب آقای اخوان تلاش کرده است این رویکرد را نقد و بررسی نماید
- نقد حجیت فهم سلف؛ اثر اینجانب . در این تحقیق ضمن اشاره به مباحثی چون فهم معتبر از دین ، فهم سلف اعم از صحابی و تابعی و اتباع تابعی ، سیر تطور اعتبار فهم سلف ، تلاش می شود از یک‌سو به نقد برتری فهم دینی سلف به دلیل کاستی و نقص در معرفت بپردازد و از دیگر سو بر عدم حجیت و اعتبار فهم سلف برای دیگران به دلیل فقدان عصمت تاکید نماید.
- نقد شبهات دکتر سروش درباره تشیع و امامت ؛ اثر حجت الاسلام و المسلمین آقای قدردان قراملکی. عزیزان مستحضرند که آموزه امامت و مذهب حقه تشیع، در طول تاریخ با شبهات مختلفی از سوی مخالفان مواجه شده است که جملگی آن ها در منابع کلامی تحلیل و نقد شده اند. در نیم قرن اخیر نیز همان شبهات با تقریر و قلم نو توسط برخی از جمله دکتر سروش بازنشر یافتند. شبهات وی در این کتاب در سه محور «امامت و مولفه‌های آن»، «تشیع و آموزه های آن» و «مهدویت» طبقه بندی و با روش عقلی و نقلی مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است.
ب. آثار محققان دیگری که با گروه همکاری داشته و اثر ایشان با محوریت گروه کلام در مرحله چاپ قرار دارد :
- نقد بهاییت متاخر؛ اثر حجت‌الاسلام و المسلمین آقای غلامرضا میناگر.
- تبیینی عقلانی وحیانی از رابطه عمل و جزاء؛ اثر حجت‌الاسلام و المسلمین آقای عزت‌اله جودکی‌نژاد .
- جایگاه مباحث کلامی در الگوی پیشرفت؛ اثر حجت الاسلام و المسلمین آقای احمد شعبانی
- عقل‌گرایی نو معتزله و پیامدهای آن؛ اثر حجت الاسلام آقای سعید متقی فر. محقق تاکید دارد که لوازم ذکرشده برای عقل‌گرایی افراطی نومعتزله همچون تجربه انگاری وحی، تاریخی نگری دین، تفسیر نادرست خاتمیت، اعتقاد به وجود ذاتی و عرضی در دین، انکار حکومت دینی، فقه ستیزی و برخی پیامدهای دیگر، به نوعی مبانی اقلی‌پنداری قلمرو دین محسوب می‌شوند و نتیجه آن عقل بسندگی و نگاه افراطی به عقل، خود بخود باعث کم‌رنگ شدن نقش دین در زندگی انسان می‌شود تا جایی که گستره حضور آن را در زندگی بشر به حداقل می‌رساند غافل از اینکه تلقی اقلی داشتن از قلمرو دین با محتوای وحی و تعالیم اسلام و حتی مبانی عقلی در تعارض است.
- کژتابی‌های شبستری در معرفت دینی؛ این اثر که مجموعه مقالات محققان همکار است ، به کوشش حجت الاسلام و المسلمین آقای ترخان تدوین شده و به نقد و بررسی مبانی و آرای مجتهد شبستری اختصاص دارد. نوشتار حاضر که حاصل کار جمعی از دین‌پژوهان است ضمن نقد مبانی هرمنوتیکی و فلسفه زبانی شبستری ، آرای دین‌شناختی وی شده بررسی و نقد شده ، فهم او از دین را با کژتابی‌ها، خلط‌ها و مغالطه‌های فراوانی مواجه می‌داند.
- فراتر از امر بشری؛ اثر حجت الاسلام و المسلمین آقای خسروپناه . هدف از این تحقیق، نشان دادنِ نقاط ضعفی است که در مبانی و دیدگاه پدیدارشناسانۀ سروش و نظرگاه مجتهدشبستری دربارۀ وحی وجود دارد.
ج. در ماه اخیر سه اثر نیز به اتمام یافته و برای تصویب در شورای آثار ، ارسال شده است :
- نقد مبانی مکتب تفکیک ؛ اثر حجت الاسلام و المسلمین آقای قدردان قراملکی . نویسنده در این کتاب به تحلیل و نقد مبانی مکتب تفکیک با استناد به خود آیات و روایات پرداخته و تلاش می کند ادعای بزرگان محترم و مروجان مکتب تفکیک که رویکرد خود در تفسیر دین را متخذ از روایات و آیات انگاشته و رویکردهای عرفانی، فلسفی و کلام فلسفی در طول تاریخ را تخطئه می کنند را نقد نماید .
- جهان شناسی کلامی ؛ اثر حجت الاسلام و المسلمین آقای قدردان قراملکی. این محقق محترم با تأمل در منابع نقلی و عقلی به تبیین مراتب جهان شناسی از منظر دانش کلام پرداخته است و به تفصیل از سه مرتبه عالم عقول و أنوار ، عالم مثال و أشباح و عالم مادی یاد می کند.
- ذات مند بودن و فطرت مندی انسان؛ اثر حجت الاسلام و المسلمین آقای محمدتقی سهرابی‌فر. محقق بزرگوار اثر به محوری ترین شبهات و ایرادات مطرح شده بر ذات مندی و فطرت مندی انسان پاسخ گفته است .
- چه تحقیقاتی در گروه در دست اجراست؟
تحقیقات جاری اعضای هیأت علمی گروه که ناظر به حوزه تمحض آنان در حال تدوین بوده و بعضا مراحل پایان آن را طی می‌کند بدین قرار است ؛
الف. آثار تحقیقی ذیل اتمام یافته و مراحل ارزیابی را طی می‌کند:
- اندیشه کلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای؛ تحقیق پایان یافته حجت الاسلام و المسلمین آقای جبرئیلی است که مرحله ارزیابی را طی کرده و توسط محقق محترم اصلاحات علمی نهایی آن انجام می شود.
- نقد و بررسی رویکردهای دین‌شناسی علمی عطف به کارکردهای دین؛ تحقیق موظفی آقای دکترا خوان نبوی است که این تحقیق اتمام یافته و مراحل ارزیابی را طی می کند.
- جام معرفت؛ اثر حجت و المسلمین آقای قدردان قراملکی است ؛ این تحقیق برآمده و منتخبی از مجموعه ۵ جلدی استاد با عنوان پاسخ به شبهات کلامی است که برای مخاطب جوان در یک جلد تدوین شده و در مرحله ارزیابی قرار دارد .
- نقد مسائل مکتب تفکیک ؛ اثر حجت و المسلمین آقای قدردان قراملکی. این تحقیق همزمان با تدوین نقد مبانی تفکیک نگاشته شد و در مرحله ارزبابی قرار دارد.
- مجموعه مقالات همایش فلسفه کلام؛ در دو جلد توسط آقای محمدصفر جبرئیلی آماده شده است که مراحل نهایی انجام و آماده ارسال برای نشر است .
ب. آثار تحقیقی ذیل نیز در مرحله تالیف و نگارش است :
- سیر تطور کلام شیعه در عصر حضور ؛ حجت الاسلام و المسلمین آقای جبرئیلی
- تبیین و نقد تاثیر ناواقع گرایی؛ تحقیق جاری حجت و المسلمین کاشی زاده است که مراحل نهایی تالیف آن را طی می کند. ایشان همچنین تحقیق جاری دیگر را با عنوان «گوهر و صدف دین» در دست اقدام دارند که به زودی تکمیل خواهد شد.
- توحید عبادی در مکتب سلفی؛ تحقیق موظفی اینجانب است که در سال آتی به پایان خواهد رسید.
