به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، از سلسله نشست‌های انتقال دانش، نشستی با موضوع “مسئولیت اجتماعی ادیان در عصر کرونا و پساکرونا” دوشنبه ۱۲ خرداد ماه جاری، توسط گروه فلسفه و عرفان پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی با همکاری اداره تعاملات علمی و بین‌المللی پژوهشگاه به صورت مجازی برگزار شد.
این نشست با حضور و ارائه نظر آیت‌الله رضا رمضانی دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت (ع)، پروفسور جوزف گوتز نماینده بندیکت‌های کاتولیک از واتیکان و مسئول مرکز گفت و گوی ادیان صومعه سنت اوتیلیه آلمان، حجت‌الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد و عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه، سرکار خانم دکتر سیده زهرا حسنین پژوهشگر ارشد مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های آمریکا، دکتر استفان شفر پژوهشگر مطالعاتی قرآنی جامعه‌المصطفی، حجت‌الاسلام دکتر محمدجواد رودگر مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه، حجت‌الاسلام دکتر علی فضلی مدیر گروه عرفان پژوهشگاه و اعضای هیأت علمی گروه‌های عرفان و فلسفه پژوهشگاه برگزار شد.
- پروفسور جوزف گوتز، مسئول مرکز گفت‌وگوی ادیان صومعه سنت ارتیلیه آلمان گفت: کرونا به معضل و مشکل جهانی تبدیل شده و بدون برادری و انسجام همه جهان، قابل حل نیست؛ این مشکل در سطح ملی قابل حل نیست و حتماً باید در عرصه جهانی با اتحاد و انسجام برطرف شود.
وی با اشاره به مسئولیت کلیسا در این زمینه، بیان کرد: تغییر سبک زندگی به علت کرونا، آینده جهان بعد از کرونا و وضع فعلی، سه سطحی است که باید مورد بحث قرار گیرد.
جوزف گوتز تصریح کرد: محبت میان تمامی انسان‌ها تنها راه حل این نوع مشکلات است؛ زیرا وقتی محبت میان قلوب باشد، جسم‌ها هم دنبال قلب‌ها خواهند رفت؛ این محبت در کلام مسیحیت برگرفته شده از محبت میان پدر و پسر است.
وی افزود: روح القدس در جهان وجود دارد و به کمک تمام بشریت با الهاماتی که در اذهان و محبت میان دل‌های مردم ایجاد می‌کند، می‌آید؛ البته مسیحیت دین توحیدگرا است، ولی این سه‌گانگی میان پدر، پسر و روح‌القدس وجود دارد.
جوزف با بیان اینکه این محبت نباید در حرف باشد و در عمل باید پیاده شود، تصریح کرد: الان کرونا سبک زندگی دنیا را تغییر داده و مثلاً آلمان دو ماه است که تعطیل شده، البته بنده معتقد نیستم که تنبیه از سوی خدا است، بلکه عملکرد طبیعی ما هست؛ زیرا تا وقتی به طبیعت و اکوسیستم اهمیت ندهیم، باید شاهد این مسائل باشیم.
مسئول گفت‌وگوی ادیان صومعه سنت ارتیلیه آلمان، اضافه کرد: کلیساها با ایجاد معهدی به عنوان دست کمک‌کننده کلیسا، حرکتی را شروع کردند و قرار شد هر کلیسا به اندازه توان خود کمک کند.
وی افزود: ما در صومعه خودمان ۲۵ مهاجر را اسکان داده و روزانه به تعدادی زیادی از فقرا کمک می‌کنیم و غدا می‌دهیم و حاضر نیستیم آنان را از این صومعه دور کنیم، زیرا مهمان ما هستند.
جوزف اضافه کرد: ما به کرونا به عنوان یک فرصت و نه تهدید نگاه می‌کنیم، زیرا باعث شد تا انسان‌ها بیشتر به فکر خودشان بیفتند؛ باید انسان‌ها سر عقل بیایند و سبک زندگی عوض شود و این محقق نمی‌شود، مگر با برادری و همدلی.
وی با اشاره به نظر شیخ احمد طیب در ابوظبی که ایده اخوت جهانی را مطرح کرده بود، تأکید کرد: تنها راه نجت از این مسئله همکاری، اخوت، دوستی و محبت است.
کمونیسم کرونایی
- همچنین سرکار خانم دکتر زهرا حسنیان، پژوهشگر ارشد مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های آمریکا، گفت: اولین اقدام در برخورد با کرونا، مسئله‌یابی و راه حل برای آن است و با صرف گفتار نمی‌توان کمک اساسی کرد.
وی افزود: مثلاً در هند که حکومتی دمدمی مزاج دارد، در برخورد با مسلمین رفتار نادرستی دارد که من از آن تعبیر به کمونیسم کرونایی می‌کنم، زیرا قابل تصور نیست که چقدر مسلمین و مسیحیان در این کشور از این موضوع آسیب می‌بینند، در حالی که در ایران کمک از سوی رهبران دینی انجام می‌شود.
وی اضافه کرد: در آمریکا، مشکلِ بهداشت روانی وجود دارد؛ گاهی همسایه چپ و راست کشته شده‌اند و شرایط مانند شرایط جنگی است و نیاز به حمایت مادی و معنوی وجود دارد.
حسنیان بیان کرد: اگر موسی(ع) در برابر سحره قرار شد معجزه نشان دهد که در آیات سوره طه بیان شده، ترسی در دل موسی نشست، یعنی موسی که نبی الهی است، دچار ترس شد، چه رسد به ما؛ بنابراین وظیفه ما در این عرصه سنگین است.
پژوهشگر ارشد مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های آمریکا اظهار کرد: باید از خداوند درخواست کنیم و با عزم عمومی سراغ رفع این نوع مشکلات برویم.
وی ادامه داد: مکلفان هم در برخورد با این پدیده چند دسته هستند؛ برخی دنبال منافع خود هستند که بدترین افراد محسوب می‌شوند؛ عده‌ای به خدمت به دیگران می‌پردازند و برخی در قالب کار و شغلشان در این عرصه مشغول هستند و هر کسی به هر طریقی که می‌تواند باید در رفع این معضل تلاش کند.
رهبران ادیان مانع برخورد غیرمسئولانه حکام با کرونا شوند
- آیت‌الله رضا رمضانی، دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) در ادامه این نشست گفت: در مسیحیت بر محبت و همدلی تأکید شده است، ولی اگر اسلام را مدنظر قرار دهیم، می‌بینیم در تمامی شئون خود اجتماعی است.
وی اضافه کرد: حتی عبادیات مانند حج، مستقیماً اجتماعی است و برخی که مانند نماز غیر مستقیم است، همچنان در حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی اثرگذار است. همچنین روزه برای تمرین اخلاص می‌تواند حضور در عرصه اجتماعی را هم مطلوب‌تر کند.
رمضانی تصریح کرد: اسلام بر توسعه ارتباطات میان بشر تأکید زیادی دارد؛ مثلا در حج به ارتباطات در عرصه بین‌المللی اهمیت داده است؛ یا نماز که در تمامی ادیان به عنوان تجربه فردی در ارتباط با خداست به صورت نماز جماعت و جمعه تعمیق می‌یابد تا عید فطر که اجتماع عظیمی با حضور همه مسلمین است.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) بیان کرد: اسلام بر هر نوع اجتماعی که در آن معنویت باشد، تأکید دارد، لذا اجتماع بدون معنویت و معنویت بدون اجتماع در اسلام پذیرفته نیست.
وی افزود: علامه طباطبایی در جلد ۴ المیزان در آیه ۲۰۰ آل عمران «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» اشاره به حوزه اجتماعی اسلام دارد و تعبیر کرده که اسلام در تمامی شئون اجتماعی است.
رمضانی اظهار کرد: جالب است بدانیم که اسلام در برخورد با مشکلات اجتماعی، تفاوتی میان مسلمان و غیر آن قائل نیست؛ در ادعیه ماه رمضان دعا می‌کنیم که «اللهم اشف کل مریض، اللهم اغن کل فقیر و …»؛ یعنی نگاه، جهانی و انسانی است و وقتی برای سیری گرسنه دعا می‌کنیم، مسلمان و غیر‌مسلمان ندارد.
رمضانی بیان کرد: در روایت بیان شده که اگر کسی صبح کند، ولی اهتمامی به امور مسلمین نداشته باشد، مسلمان نیست.
رمضانی اضافه کرد: در حقیقت همه این نوع بلایا و مصائب را می‌توانیم به فرصت تبدیل کنیم و تنها نگاه تهدیدی به آن نداشته باشیم؛ این مصائب می‌تواند برای تقرب به خدا و تربیت انسان و توجه به حب الهی تأثیرگذار باشد، می‌تواند برای جدایی و فاصله گرفتن از آلودگی‌ها مؤثر باشد و می‌تواند جامعه را با هم مرتبط و همدلی ایجاد کند.
وی اضافه کرد: رهبران ادیان وظایف مهمی دارند از جمله اینکه به حکام دنیا تأکید کنند که هر چیزی را که مانع خدمت‌رسانی به امور انسانی است، جلوگیری کنند، اصحاب کلیسا همانند مراجع شیعه می‌توانند در این حوزه تأثیرگذار باشند.
رمضانی بیان کرد: در ایام کرونا، هم توجه به معنویت در ایران بیشتر شده و هم روحانیت در محلات و شهرها و … وارد عرصه خدمت‌رسانی شده‌اند؛ در زمینه تولید ماسک و … ورود پیدا کرده و در بیمارستان‌ها خدمت کردند؛ روحانیت به صورت جدی برای حل این معضل وارد میدان شد و این مواسات مؤمنانه به صورت جدی فراگیر شده است.
رمضانی تصریح کرد: مهمترین نکته‌ای که باید توجه کنیم، مواجهه با این نوع مصائب و ویروس‌ها است، فارغ از اینکه تنبیه و بلا هست یا اینکه انسان خودش عامل آن است؛ در مواجهه مؤمنانه، همدلی فراگیر مورد نظر اسلام را باید بتوانیم ایجاد کنیم.
وی افزود: حضور همگان در سراسر دنیا به خصوص رهبران دینی برای حل این معضل لازم است.
سلطه یک درصد بر ۹۹ درصد
- در ادامه، دکتر استفان شفر، پژوهشگر المصطفی(ص) در سخنانی، گفت: اولاً بحث کرونا ساخته بشری است و در این تردیدی نیست؛ دوم یک درصد سرمایه‌داران جهانی و فرصت‌طلبان در حال نابودی و به سلطه کشاندن ۹۹ درصد بقیه مردم دنیا هستند.
وی اضافه کرد: در قرآن هم بیان شده، افرادی در حال مکر و حیله در دنیا هستند، ولی خداوند حتماً فائق می‌شود، لذا کاپیتالیست‌های یک درصد کاری از پیش نخواهند برد و به مکر الهی گفتار می‌شوند.
شفر بیان کرد: کسی مانند بیل گیتس در حال تولید واکسن کرونا است تا از این راه درآمد هنگفتی داشته باشد؛ این پروژه در آینده مورد توجه هست تا کسب درآمد زیادی از آن صورت بگیرد.
وی ادامه داد: در ایتالیا اگر آمار را نگاه کنیم، می‌بینیم که فقط ۴ درصد در این کشور به خاطر کرونا مردند و مابقی به خاطر نارسایی‌ها جانشان را از دست دادند.
شفر تصریح کرد: طبق آیات شریفه قرآن، باید فرعون و موسی و ساحران زمان را بشناسیم؛ به نظر بنده، رئیس جمهور آمریکا، نفر چندم در تحولات دنیا است و افرادی پشت پرده هستند که افکار وی را مدیریت می‌کنند.
عقلانیت سکولار عامل کرونا و حوادث بعد از آن است / مسئولیت رهبران ادیان در تبیین عقلانیت حکیمانه
- حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه نیز که در این نشست حضور داشت، گفت: در باب کرونا دو فرضیه هست؛ یکی اینکه مانند سارس رو به ضعف و نابودی است که قرائن هم این مسئله را نشان می‌دهد، زیرا هر ویروسی که ۱۸ نفر را آلوده می‌کرد، امروز توان آلودگی یک نفر را دارد.
وی اضافه کرد: فرضیه دیگر اینکه ممکن است این ویروس مجدداً فعال شود که در این صورت مسئولیت اجتماعی ادیان جدی‌تر خواهد بود.
خسروپناه تصریح کرد: همین زمان تقریباً چندماهه، با حضور کرونا تغییرات اجتماعی زیادی ایجاد شده است؛ انسانی که مدنی بالطبع است، به شدت گرفتار فردگرایی شده و چالش در برخی آموزه‌های دینی مانند صله رحم و مسائل اجتماعی ایجاد شده است.
خسروپناه تصریح کرد: دین اسلام و همه ادیان الهی، ۴ نوع رابطه انسان را بیان می‌کنند؛ رابطه انسان با خدا، با خود، با انسان‌های دیگر و با طبیعت و عوالم. کرونا در هر چهار رابطه، چالش ایجاد کرده است.
عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه اظهار کرد: کرونا بحران معنا را در رابطه با خود، بحران بندگی را در رابطه با خدا، بحران محیط زیست را در رابطه با طبیعت و بحران روابط اجتماعی را در رابطه انسان با انسان‌های دیگر ایجاد کرده است.
وی با طرح اینکه چرا کرونا این چالش‌ها را ایجاد کرده است؟ در حالی که ویروس‌های دیگر در این حد چالش نداشتند؛ افزود: بشر در دنیای مدرن با عقلانیت سکولار به عقلانیت خودبنیاد ایمان آورده و هیومنیسم و سکولاریسم تحقق یافته، لذا حضور خدا در خانواده، سیاست و اجتماع کمتر شده است.
وی افزود: این تعبیر نیچه که می‌گفت خدا مرده است؛ یعنی خدا در زندگی مدرن حضوری ندارد؛ این عقلانیت خودبنیاد و سکولار سبب شد تا ویروسی مانند کرونا این همه مشکل ایجاد کند؛ گرچه خود این ویروس هم به علت تصرف بی‌رویه انسان مدرن بر طبیعت ایجاد شده است.
مسئولیت اجتماعی ادیان در برابر کرونا
خسروپناه در پاسخ به این سوال که باید چه کنیم؟ اظهار کرد: مباحثی مانند اخوت و همدلی، برادری و … را قبول دارم، ولی باید علت و ریشه اصلی را دریابیم؛ عقلانیت خودبنیاد بشری عامل کروناست، لذا باید عقلانیت حکیمانه جایگزین عقلانیت خودبنیاد شود.
خسروپناه تصریح کرد: حکمت، عقلانیت مبتنی بر تفکری است که انسان را به بندگی، عشق و محبت به خدا و خلق سوق می‌دهد؛ لذا اگر فقط از محبت و اخوت سخن بگوییم، کافی نیست و باید عقلانیت حکیمانه به عرصه بیاید و در تمامی دنیا منتشر شود که همه ادیان هم بر آن تأکید دارند.
وی بیان کرد: جوامعی که از عقلانیت حکیمانه در برخورد با کرونا برخوردار بودند، خدمات و مسئولیت اجتماعی بیشتری داشتند؛ در ایران شاهد بودیم که حتی برخی از طلاب برای اعمال غسل و کفن اموات، جان خود را به خطر انداختند و جهادی تلاش کردند. در مقابل در برخی کشورها، غارت کردند و با اسلحه در برابر هم قرار گرفتند؛ این نشانی از عقلانیت سکولار است که انسان را به توحش سوق می‌دهد.
حجت الاسلام خسروپناه تأکید کرد: مسئولیت اجتماعی ادیان در عصر کرونا و پساکرونا، تبیین و ترویج عقلانیت حکیمانه در دنیای معاصر است.
