به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دامنه عواقب و آثار شیوع ویروس کرونا در کنار حوزه های اجتماعی، بهداشتی و اقتصادی به مباحث اعتقادی نیز کشانده شد چنان که بسیاری از کرونا به همان مرگ سفید آخرالزمانیِ در آستانه ظهور تعبیر کردند و بازار شایعات و گمانه زنی‌هایِ بدون توجه به روایات و آموزه های دینی را گرم کردند. که البته به سرعت به این شایعات و شبهات از سوی متخصصان امر پاسخ داده شد.
بی تردید طرح این مسائل، باب جدیدی از مباحث موعودگرایی را گشوده است از این رو، خبرگزاری شبستان با حجت‌الاسلام دکتر محسن مهاجرنیا، عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه درباره مختصات «موعودگرایی در پساکرونا» به گفتگو پرداخت که در ادامه بخش نخست آن تقدیم حضورتان می‌شود:
- شیوه برخورد با کرونا در بُعد اعتقادی و تطبیق دهی آن با علائم ظهور امام زمان(عج) ناشی از چیست و چه انگاره هایی باعث می شود در مواجهه با بحران هایی اینچنینی تعابیر آخرالزمانی و منجی گرایانه مطرح شود؟
بعد از ماجرای شیوع کرونا و درد بی درمانی که در پی آن جهان را فرا گرفته است، زمزمه هایی درباره پایان تاریخ و موعودگرایی و شبیه به این در دنیا مطرح شده و برخی هم در کشور خودمان به بحث درباره آن پرداختند اینکه چقدر مثبت یا منفی است و چه استفاده ای از آن می توان کرد، جای تحلیل دارد.
ماجرای موعودگرایی سالیان سال است که گرفتار سه دسته از معتقدان و نویسندگان شده است؛ دسته اول «تقلیل گرایان» یعنی کسانی که موضوع مهدویت و موعودگرایی را هم به معنای اعم و هم به معنای اخص آن، تقلیل می دهند به دلایلی همچون فشارها و نیازها و مکرر دیده شده این بحث را به مسائل موردی و کوچک تقلیل می دهند در حالی که مهدویت نگین آفرینش و عصاره مکتب همه انبیاء و اهل بیت(ع) و تکمیل کننده اصل دین و محقق کننده آموزه های دینی است.
تقلیل گرایان بواسطه برخی علائم و نشانه ها در روایات، تا حادثه ای پیش می آیند دست به تقلیل زده و مهدویت را در سطح آن اتفاق کوچک، پایین می آورند.
- چه برداشت‌ها و برخوردهای دیگری در مواجهه با بحران از منظر موعودگرایانه می‌شود؟
دسته دوم «تطبیق گرایان» هستند اینها نیز در پی انطباق دهی حوادث و شرایط با موضوع مهدویت و موعود هستند که این هم عوارض فکری خاص خود را دارد.
دسته سوم «تعجیل گرایان» هستند در حالی که در روایات تاکید شده در امر ظهور و فرج تعجیل نکنید، البته ظهور به زمینه سازی و کسب آمادگی نیاز دارد اما عده ای این توصیه را نادیده گرفته و اهل توقیت (وقت تعیین کردن) هستند مثل آنهایی که با شیوع کرونا آن را با شرایط ظهور امام عصر(عج) تطبیق داده و دست به توقیت زدند.
- نگاه مهدویت اصیل و برخاسته از اسلان ناب و مذهب تشیع برای مهدویت و پایان تاریخ چه افقی را متصور است؟
ما اعتقاد داریم ظهور امام زمان(عج) ادامه مکتب و سیر تکاملی فلسفه تاریخ است که قطعاً اتفاق می‌افتد علائم و همه ابعاد آن در روایات مشخص شده نه می‌خواهیم تقلیل دهیم، نه اهل تطبیق و نه اهل تعجیل در این امر هستیم برخلاف آنها که ده‌‌ها بار حوادث مستحدثه را به شرایط ظهور تعریف کرده و باعث آفت‌های اعتقادی شده اند.
کرونا به دلیل هجمه به دانش بشری و ایجاد کاستی های معرفتی و نشان دادن ضعف دانش بشری باعث شد بشر بفهمد که علی‌رغم همه پیشرفت ها، هنوز در آغاز راه است و به معرفتی بیشتر نیاز دارد. کرونا دست‌کم معتقدان در حوزه مهدویت و موعودگرایی را به اظهار نظر وا داشت.
- با اتفاقاتی که رخ داده و مباحثی که مطرح شده است، فکر می‌کنید رویکردهای موعودگرایی در عصر پساکرونا به کیفیتی، دامنه فکری و افق و نظرگاهی داشته باشند؟
یکی از رویکردهای موعودگرایانه در پساکرونا، موعودگرایی مثبت است یعنی در شرایط کنونی که ضعف بشر مشخص شده و این ظلم ارادی یا طبیعی بشر را فرا گرفته و به سمتی می رود که عملاً ناکارآمدی نظام های بین المللی مقابل این پدیده خود را نشان می دهد، این موعودگرایی مثبت بشر را به این سمت سوق می دهد که هر چه به سمت پایان تاریخ می رویم باید نگاه شیعه به موعودگرایی تقویت و برجسته شود.
- و موعودگرایی منفی چه نظرگاه و افقی دارد؟
در مقابل این نگاه مثبت، موعودگرایی سکولار و منفی قرار دارد که تاکید می‌کند این جهان بی صاحب و این بشر بی کس با یک ویروس کوچک که با همه دامنه و عمق نفوذش در دنیا به اندازه پنج گرم نیست، از دست می‌رود، این نگاه تاکید دارد موعودی که بشر در انتظار او است با مهدویت و معنویت ارتباطی ندارد و جهان به سوی مقصدی مبهم در حرکت است.
