دکتر قاسم اخوان نبوی
عضو هیات علمی گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
بلایای طبیعی از جمله مسایلی هستند که دارای پیامدهای الهیاتی می‌باشند از این جهت که با مسئله رابطه خداوند با جهان و بحث از نظام احسن ارتباط پیدا می‌کنند و دستاویزی هستند برای رویکردهای الحادی در نقد باور به خدا مهمترین شکالی که بر این اساس به خداباوران وارد می‌شود این است که اگر خدای مهربان و قادرمطلقی وجود دارد پس چرا مانع به وجود آمدن این بلایا و مصیبتها نمی‌شود. خداباوران در مقام پاسخ به این اشکال جوابهای مختلفی ارائه داده‌اند از جمله جوابهایی که به این اشکال داده می‌شود این است که وجود شرور و بلایا از لوازم جهان طبیعت میباشد زیرا در این عالم تزاحم و تضاد وجود دارد، و از لوازم این تضادها به وجود آمدن شرور و بلایا است؛ البته پاسخهای دیگری نیز به این مسئله داده شده است؛ از جمله بحث از آزمون الهی، و اینکه این سختیها و مصائب زمینه را برای به کمال رسیدن انسان فراهم می‌کند.
نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد، از منظر اخلاقی میباشد؛ زیرا بنابر این مبنا منشاء به وجود آمدن این مصائب ریشه در سوء اختیار انسان وجود دارد چنانکه در خدا در قرآن نیز می‌فرماید: « ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُم بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ»(آیه۴۱ سوره روم) «به خاطر کارهایى که مردم انجام داده‌اند، فساد در خشکى و دریا آشکار شده است، تا (خداوند) کیفر بعضى اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید (به سوى حقّ) بازگردند» بر این اساس مصایب و بلاهای عمومی مانند زلزله ، خشکسالی ، قحطی ،امراض مسری ، جنگها، سلب امنیت و همه بلاهایی است که نظام جاری در عالم را بر هم می زند. خداوند می فرماید نزول این بلایا در اثر اعمال مردم و به خاطر شرکی است که می ورزند وگناهانی است که می‌کنند و خداوند این بلاها را ظاهر نمود تا شاید عاقبت و وبال بخشی از اعمالشان را به آنها بچشاند (در حالی که از بسیاری از اعمال آنها نیز چشم پوشی وعفو نموده ) تا بلکه آنها از شرک و معصیت دست کشیده و به سوی توحید و اطاعت برگردند. با توجه به آنچه بیان شد به نظر می‌رسد با توجه به اینکه تمدن جدید با تکیه بر تواناییهای و عقل خود بنیاد بشر شکل گرفت و این مسئله موجب شد که بشر به عدم حضور خداوند در جهان باور پیدا کند اما وقوع مصیبتی چنین فراگیر که حتی پیشرفته‌ترین کشورهای جهان را دچار بحران کرده است شاید تنبّهی باشد برای بشر امروز که حضور و وجود خدا در جهان را بیشتر احساس کند.
