نسخه معنوی رویارویی با بحران کرونا
یادداشتی از حجت‌الاسلام دکتر غلامرضا پیوندی عضو هیات علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
همه می‌دانیم مردم جهان از مصیبت و بلای همه‌گیر کرونا رنج می‌برند؛ یک بیماری مسری که نه‌فقط جسم انسان، بلکه همه زندگی را هدف گرفته، بسیاری از اسباب آرامش و آسایش بشر را دچار مخاطره و تشویش کرده است.
همه ما باور داریم پزشکان، پرستاران، تمامی دست‌اندکاران و گروه‌های مردمی و جهادی تلاش بسیاری انجام داده و می‌دهند تا ما را از این گرفتاری و بلای جهانی رهایی بخشند؛ پس لازم است صمیمانه از آنان قدردانی کرده، برایشان دعا کنیم. تردید نداریم این تلاش‌ها درجهت تدبیر و اداره زندگی بشر لازم و ضروری است. مطابق شرع مقدس و حکم عقل که جزئی از شرع است، رعایت بهداشت و تبعیت از نظر کارشناسان، واجب بوده، ولی در باورها و آموزه‌های دینی، تدبیر عقلی و کوشش در راستای آن فقط یکی از پایه‌های مهم زندگی در این عالَم است؛ رکن دیگری که اهمیت والایی دارد، توجه به عالَم غیب، توسل به دعا و اتصال به مبدأ و منتهای هستی است؛ قادر متعالی که همه امور به‌دست باعظمت اوست.
اما در وضعیت بحرانی کنونی چگونه به این موضوع باید نگاه کنیم و از خداوند مهربان و قادر مطلق چه‌چیز و چگونه بخواهیم.
در نگاه اول باید بدانیم طبق تصریح آیات و روایات، یکی از ریشه‌های ـ تأکید می‌کنم یکی از ریشه‌ها ـ این بلا و مصیبت، گناه و نافرمانی از حضرت حق است:
ظَهَرَ الْفَسادُ فِی‌الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیدِی النَّاسِ لِیذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یرْجِعُونَ: فساد در دریا و خشکی ظاهر شد به‌جهت کارهایی که مردم کردند، تا بدین‌وسیله بعضی از آثار اعمال آنها را به ایشان بچشاند تا شاید بازگردند.
[مراد از فساد در زمین، مصایب و بلاهای عمومی مانند زلزله، خشکسالی، قحطی، امراض مسری، جنگ‌ها، سلب امنیت و همه بلاهایی است که نظام جاری در عالم را بر هم می‌زند] (ر.ک: تفسیرالمیزان).
بسیاری از مشکلات و مصیبت‌ها نتیجه رفتارها، باورهای غلط و دست‌پروده کردارهای ناپسند ماست و اگرچه بسیاری از آنها را خداوند بخشیده، ولی همان اندکش، تأثیر بسیاری بر زندگی ما می‌گذارد و اسباب راحتی بشر را مختل می‌کند و آسایش و آرامش را از او گیرد. به‌تعبیر نورانی قرآن کریم: «وَ مَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ و یَعفُو عَن کَثیرٍ» (شوری: ۳۰).
پس:
- توبه و انابه کنیم و با تجدیدنظر در کارها و باورهای گذشته و نیز با استغفار فراوان، ریشه بلا را ازمیان ببریم. برای ریشه‌کن ساختن این بلای عظیم و رنج‌آور باید سفری به عالم درون خویش داشته باشیم. با یاد گناهان خویش و با دلی شکسته به درگاه خداوند روی آوریم و در پیشگاهش عاجزانه و متضرعانه ناله زنیم که از گناهان ما درگذرد. بر سجاده نیاز بنشینیم و بر گذشته خویش زار زار بگرییم تا خدا به مهرش نظری بر ما بیندازد و گناهانمان را ببخشد و این مصیبت را از ما دور سازد. این جمله زیبای مولای متقیان در دعای کمیل ورد زبانمان باشد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُنْزِلُ الْبَلاَّءَ».
- هرچه می‌توانیم به‌صورت روزانه از قرآن کریم تلاوت کنیم و آن را به امام زمان(عج) هدیه کنیم. خواندن صد بار سوره توحید پس از نماز صبح، بسیار تأثیرگذار و مجرب است.
- هرچه می‌توانیم صلوات بفرستیم و آن را به مادر امام زمان(عج)، حضرت نرجس‌خاتون(س) هدیه کرده، از او طلب کنیم به فرزند عزیزش بگوید رفع بلا و اصلاح امور بندگان را از خداوند مهربان و رئوف بخواهد.
۴. صدقه فراموش نکنیم، اگرچه به‌میزان اندک باشد؛ زیرا یکی از اعمالی که موجب تطهیر دل از گناه می‌شود، مهرورزی به نیازمندان است تا به دعای خیر آن دل‌شکستگان، خداوند به ما رحمی کند و این بلا را از ما دور سازد. به‌فرموده حضرت علی(ع) :
با صدقه و صله رحم، گناهان خود را پاک کنید و خود را محبوب پروردگارتان گردانید (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص۳۹۵، ح۹۱۵۲).
- سعی کنیم هر روز در خانه به‌صورت خانوادگی یا شخصی به اهل بیت(ع) توسل داشته باشیم؛ خصوصاً زیارت سیدالشهدا(ع).
سدیر صیرفی می‌گوید:
امام صادق(ع) به من فرمود: ای سدیر! آیا هر روز حسین(ع) را زیارت می‌کنی؟ عرض کردم: فدایت شوم! نه. فرمود: چقدر جفاکار هستی! سپس فرمود: آیا هر جمعه او را زیارت می‌کنی؟ عرض کردم: نه. فرمود: آیا هر ماه او را زیارت می‌کنی؟ عرض کردم: نه. فرمود: آیا هر سال او را زیارت می‌کنی؟ عرض کردم: گاهی. حضرت فرمود: شما به امام حسین(ع) چقدر جفا می‌کنید! آیا نمی‌دانی که خداوند عزّوجلّ دو میلیون فرشته دارد که پریشان‌حال بر حسین(ع) می‌گریند و او را زیارت می‌کنند و خسته نمی‌شوند؟
فرمودند: چه مانعی دارد که قبر امام حسین(ع) را در هر جمعه پنج‌بار و یا در هر روز یک‌بار زیارت کرده باشی؟ عرض کردم: فدایت شوم! میان ما و قبر امام حسین(ع) بسیار فاصله است. حضرت فرمود: زیارت را از راه دور انجام بده و آن بدین‌گونه است: برو بالای پشت‌بام و به راست و چپ توجه کن. آن‌گاه سر به‌سوی آسمان بلند کن، سپس به طرف قبله توجه کن و بگو: السلام علیک یا أباعبداللّه الحسین. السلام علیک و رحمهاللّه و برکاته. اگر چنین کنی، برای تو یک زیارت می‌نویسند معادل یک حج و یک عمره (الکافی، ج۴، ص۵۸۹/ وسائل‌الشیعه، ج۱۴، ص۴۹۴).
- بهترین کار برای به‌هلاکت نیفتادن در آخرالزمان، دعای فرج امام زمان(عج) است. البته دعایی که در همه اعمال ما اثر بگذارد. قطعاً اگر کسانی در دعا جدی و راستگو باشند، دیدنی‌هایی خواهند داشت. باید دعا را با شرایط آن خواند و «توبه از گناهان» ازجمله شرایط دعاست. مخصوصاً دعای شریف فرج «إلهی عظم‌البلا و برح‌الخفا …» را بخوانیم و از خدا بخواهیم صاحب کار را برساند. با او باشیم، اگر رساند که رساند و اگر نرساند [حداقل] از کنار او دور نشویم و از رضای او دور نرویم (از کتاب: در محضر بهجت).
امام زمان(عج) در نامه‌ای می‌فرماید:
وَ اکثِروُا الدُّعاءَ بتعجیلِ الفَرَجِ فإنَّ ذلکَ فَرَجُکُم: برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید؛ زیرا مایه فرج شماست (شیخ صدوق، کتاب کمال‌الدین و تمام‌النعمه، ج۲، ص۴۸۵).
- یکی از دعاهای مناسب برای این ایام، دعایی است که امام حسین(ع) در روز عاشورا به امام سجاد(ع) آموخت. امام سجاد(ع) می‌فرماید: پدرم مرا به سینه‌اش چسبانید در روزی که کشته شد، درحالی‌که خون از بدنش می‌جوشید و گفت: پسرم! از من این دعا را حفظ کن که مادرم فاطمه(س) یادم داد و رسول خداˆ آن را به فاطمه(ص) آموخت و جبرئیل آن را به رسول خداˆ یاد داد که در حاجت و غم و اندوه و حوادث سخت که نازل می‌شود، بخوان؛ پس بگو:
بِحَقِّ یس وَالْقُرْآنِ الْحَکیمِ وَ بِحَقِّ طه وَالْقُرْآنِ الْعَظِیمِ یا مَنْ یقْدِرُ عَلَى حَوَائِجِ السَّائِلِینَ یا مَنْ یعْلَمُ مَا فِی‌الضَّمِیرِ یا مُنَفِّسُ عَنِ‌الْمَکرُوبِینَ یا مُفَرِّجُ عَنِ‌الْمَغْمُومِینَ یا رَاحِمَ الشَّیخِ الْکبِیرِ یا رَازِقَ الطِّفْلِ الصَّغِیرِ یا مَنْ لَایحْتَاجُ إِلَى التَّفْسِیرِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَافْعَلْ بِی کذَا وَ کذَا [و به‌جای این کلمات، حوائجش را بخواهد].
به‌حق یس و قرآن حکیم و به‌حق طه و قرآن عظیم، ای که بر نیازهای خواهندگان توانایی! ای که آنچه در باطن است، می‌دانی! ای خارج‌کننده غم و اندوه از گرفتاران! ای گشاینده غم از غمناکان! ای رحم‌کننده به پیرمرد! ای روزی‌دهنده به کودک صغیر! ای که نیاز به تفسیر نداری! بر محمد و خاندان محمد درود فرست و با من چنین و چنان کن (دعوات‌الراوندی، سلوهالحزین، ص۵۴ـــــ۵۵).
امام کاظم(ع) برای رهایی از بلا دستوری دارد که بدین‌شکل نقل شده است:
وَ قَالَ إِذَا خِفْتَ أَمْراً فَاقْرَأْ مِائَهَ آیهٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنْ حَیثُ شِئْتَ ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ اکشِفْ عَنِّی الْبَلَاءَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ: هرگاه از چیزى ترسیدى، صد آیه از هر جاى قرآن که باشد، بخوان و بعد سه مرتبه بگو: خدایا! بلا را از من دفع کن. (الکافی (ط – الإسلامیه)، ج۲، ص۶۲۱)
اما سخن پایانی:
همه باور کنیم ناتوانیم و همه امور در ید قدرت حضرت حق است. قرآن کریم می‌فرماید:
قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیدِکَ الْخَیرُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ: [ای پیغمبر] بگو: خداوندا! تو صاحب فرمان و سلطنتى. به هرکس [طبق مصلحت و حکمت خود] بخواهى، حکومت مى‌دهى و از هرکس بخواهى، حکومت را مى‌گیرى و هرکه را بخواهى، عزّت مى‌بخشى و هرکه را بخواهى، ذلیل مى‌نمایى. همه خیرها تنها به‌دست توست. همانا تو بر هرچیز توانایى (آل‌عمران: ۲۶).
(خواندن این آیه بعد از نمازهای واجب، سفارش شده است)
