به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با موضوع «بررسی فقهی حقوقی شرط رشد و سن مسئولیت کیفری» با مشارکت گروه فقه و حقوق اسلامی پژوهشکده نظام های اسلامی در دانشگاه مفید قم برگزار شد.
حجت الاسلام علی محمدی جورکویه در این نشست با بیان اینکه مهم اثبات اشتراط رشد در مسئولیت کیفری است، نه سن رشد، به عنوان ناقد به سیاسی کردن مباحث علمی اشاره کرد و اظهار داشت: گاهی در مجامع علمی مباحث رنگ و بوی سیاسی می گیرد که این امر، باعث کاهش بهره می شود.
وی افزود: بحث اصلی در این مسئله، تبعیض در زن و مرد نیست؛ بلکه بحث، رشد کیفری است، اعم از زن و مرد. این بحث تنها در خصوص دختران نیست بلکه شامل پسران نیز می شود، گرچه اهمیت بحث در مورد دختران بیشتر است.
آنچه مهم است، اثبات اشتراط رشد در مسئولیت کیفری است
به نظر می رسد آنچه در مرحله اول لازم به نظر می رسد، اثبات شرط رشد در مسئولیت کیفری است که اگر این امر اثبات شود، بحث سن رشد بحث درجه دوم است. اختلاف در سن رشد، در کشورهای دیگر نیز وجود دارد مهم این است که ما اثبات کنیم در مسئولیت کیفری، رشد را شرط می دانیم و پس از اثبات این شرط، بحث میدانی است نه فقهی، یعنی با توجه به تحولات زمانی و مکانی سن رشد را مشخص می کنیم.
بحث دیگری که اهمیت آن به چشم می آید، این است که ارائه دهنده در بسیاری از موارد موضع گیری نداشته است. وی پس از نقل اقوال، می بایست دیدگاه خود را مطرح می کرد.
چگونه از روایاتی که ناظر به امور مالی است، شرط رشد مسئولیت کیفری را برداشت می شود؟
نکته دیگر، استفاده از استدلال های ضعیف است؛ اینکه از روایاتی که پیرامون اموال یتیم نقل شده، اثبات شرط رشد برای مسئولیت کیفری را کنیم، به راحتی ممکن نیست. برخی از روایاتی را که ارائه دهنده برای اثبات مدعای خود بدان استناد کرده، خلاف مدعا را اثبات می‌کند. وی در بحث رابطه بلوغ و رشد، به مباحثی استناد می کند که پیرامون امور مالی است.
اولویت اشتراط رشد در حدود
ارائه دهنده مدعی است که اگر در حدود، رشد را شرط بدانیم به طریق اولی در تعزیرات نیز شرط است. این ادعا نیاز به اثبات دارد و بلکه ما خلاف آن را می گوییم؛ در حدود دست قاضی بسته است و وی مکلف است طبق نظر شارع عمل کند بدین جهت حساسیت برای اشتراط رشد بیشتر است، اما در تعزیرات، با توجه به روایاتی که در تعزیر داریم مبنی بر اینکه صبی نیز تعزیر می شود و از طرفی، گستره تعزیر گسترده است و حتی توصیه اخلاقی را نیز شامل می شود، نمی توان اولویت را استفاده کرد.
آیا می توان پذیرفت که افراد زیر ۱۸ سال هیچ مسئولیتی ندارند، حتی مسئولیت نقصان یافته؟
ارائه دهنده در نتایج بحث خود سن رشد را ۱۸ سال دانسته است؛ وی در خلال بحث خود، اعتراف می کند که تحولات زمان و مکان برای تعیین سن رشد مکفی است؛ حال سوال این است که آیا ۱۸ سال با تحقیق میدانی به دست آمده است؟
بر فرض که سن رشد ۱۸ سالگی است، سوال دیگر این است که آیا می توان پذیرفت که در سن میانی بلوغ و رشد، مسئولیت نقصان یافته نیز وجود ندارد؟ به تعبیر دیگر، آیا تمام بازه زمانی قبل از سن رشد، همانند ۳ سالگی است؟ یا اینکه بین دو تفاوت وجود دارد و افراد نزدیک سن رشد، مسئولیت نقضان یافته دارند؟
