به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دکتر رمضان علی‌تبار عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه در گفت‌وگو با ایکنا با موضوع لزوم تدوین تفسیر پیشرفت‌شناخت گفت: پیشرفت در دنیای غرب در فرهنگی سکولار و تکنولوژی مدرن و مبتنی بر پایه‌های اساسی این فرهنگ ایجاد شده است.
وی با بیان اینکه برای رسیدن به الگوی پیشرفت باید نگاه جامعی داشته باشیم، اظهار کرد: برای تحقق این نگاه جامع پیشرفت‌نگر نیازمند نگاهی سیستمی، منظم به فلسفه دین، معرفت‌شناختی و … هستیم. اگر این نگاه وجود داشته باشد پیشرفت در کشور نیز متناسب با آنچه به لحاظ فرهنگی و اجتماعی و دینی مدنظر داریم به وقوع می‌پیوندد و در غیر این صورت اگر پیشرفتی هم حاصل شود تداوم همان روند پیشرفت در دنیای سکولار است.
علی‌تبار با بیان اینکه انقلاب اسلامی خود الگوی پیشرفت اسلامی است، تصریح کرد: انقلاب اسلامی و مبانی شکل‌گیری آن الگوی اتم و اکمل پیشرفت است که نشان داده پیشرفت مبتنی بر دین هم ممکن است و هم وجه اجرایی به خود گرفته است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه با بیان اینکه وقتی سخن از تمدن و پیشرفت آن صورت می‌گیرد امری نسبی است، اظهار کرد: امروز بیش از چند دهه قبل نیازمند تبیین مباحث معرفتی مربوط به پیشرفت در بستر انقلاب اسلامی هستیم؛ امروز اگر در هر جایی از دنیا، حتی متمدن‌ترین کشورها، بررسی کنیم با درجه یا درجاتی از توحش و توهم روبرو خواهیم شد.
پیشرفت، پروژه نیست
وی با بیان اینکه تمدن مقوله‌ای پروژه‌ای نیست، ادامه داد: هر تمدنی ممکن است ۵۰۰ تا هزار سال برای تحقق معرفتی و عملی خود زمان ببرد و طول بکشد؛ در کشور ما هم بعد از انقلاب و در طول این ۴۰ سال کارهای زیادی برای ایجاد زیرساخت‌های معرفتی و عملیاتی پیشرفت انجام شده است، البته پیشرفت‌های به دست آمده تحت عنوان الگوی پیشرفت نبوده است اما رشد سیاسی، علمی، دینی و ارتقای عقلانیت اجتماعی و پیشرفت‌های مادی همه از مظاهر تمدن است. هدف امام خمینی(ره) و رهبری هم رسیدن به تمدن اسلامی و ارائه الگو در برابر تمدن کنونی است.
علی‌تبار با بیان اینکه تبیین معرفتی و بازخوانی معرفتی تمدن اسلامی در دوره کنونی لازم است، اظهار کرد: برخی نظریات معرفتی در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … ایجاد شده است، گرچه هنوز شاید به رشته هم تبدیل نشده است ولی از طولانی شدن این فرایند هم نباید ناامید شویم.
عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه با بیان اینکه باید نگاه تمدنی به آیات و روایات رواج بیشتری بگیرد زیرا این کار کمتر صورت گرفته است، تصریح کرد: در مباحث تفسیری و علوم قرآنی به مباحثی چون سبب نزول، شأن نزول و یا برداشت‌های کمتر اجتماعی از آیات و روایات پرداخته شده اما نگاه تمدنی نداشته‌ایم.
وی افزود: متأسفانه مراجعه به آیات و روایات با نگاه تمدنی و معرفتی کمتر انجام شده است و نیازمند این نوع نگاه هستیم؛ مثلاً از یک آیه گاهی می‌توان چندین قاعده روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، فقهی و … استخراج کنیم که می‌تواند مبنای نظریاتی برای پیشرفت مبتنی بر دین باشد.
علی‌تبار با بیان اینکه الان عمدتاً در تحقیق بر روی آیات و روایات، استخراج قواعد فقهی و تفسیری و حقوقی مدنظر است، اظهار کرد: اگر آثار علما و مفسران قدیم و معاصر را مطالعه کنیم منابع خوبی برای مقولات تمدنی پیشرفت خواهیم یافت ولی مهم تقویت نوع نگاه تمدنی به منابع دینی است.
این محقق حوزه علمیه در پاسخ به این سؤال که برخی معتقدند حوزه در حال سکولارشدن است و اگر این حرف درست باشد قطعاً تأثیر منفی آن بر پیشرفت تمدنی دینی خواهد داشت، ادامه داد: مباحث مرتبط با رواج سکولاریسم دعوایی مبنایی است و نباید صرفاً هم سیاسی تلقی کنیم؛ برخی معتقدند که دین باید از سیاست جدا شود؛ دغدغه این افراد هم جلوگیری از آسیب دیدن دین است و حتی این حرف ممکن است از سوی برخی از روحانیون مطرح شود؛ به نظر بنده وقتی حوزه علمیه به مسائل تمدنی و انسانی ورود نمی‌کند خود به خود گرایش خاموش به سمت سکولاریزاسیون ایجاد می‌شود.
وی تاکید کرد: در دنیای غرب و در رنسانس هم عده‌ای برای حفظ دین می‌گفتند که دین امری فردی و مقدس است و تمدن و پیشرفت بحثی دنیوی؛ یعنی حتی طرفداران و مدعیان و مفسران دین به سکولاریسم در مسیحیت دامن زدند و این خطر حوزه علمیه را نیز تهدید می‌کند.
فقه و پیشرفت تمدنی؛ راه حل مشکلات
عضو هیأت علمی پژوهشگاه با تأکید بر ایجاد فقه تمدنی و اجتماعی، تصریح کرد: فقه تمدنی صرفاً به معنای پرداختن به احکام حلال و حرام نیست بلکه به مطالعات دین‌شناسانه تمدنی با استناد به قرآن، روایات و عقل می‌پردازد البته مسائل، مسائل علوم انسانی است و محور بحث فقهی‌سازی رفتارهای نهادها و سازمان‌ها و ارگان‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و … است.
وی در پایان تصریح کرد: برای مثال فقه می‌تواند ملاکات حلال و حرام سیستم بانکداری را تعریف کند ولی رسیدن به این مرحله تازه اول راه است و باید متخصصان چند رشته علوم انسانی و دینی دست به دست هم بدهند و نظام بانکداری و یا اقتصاد اسلامی را بسازند.
