به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام سید سجاد ایزدهی مدیر گروه سیاست پژوهشگاه در گفت‌وگو با شفقنا اظهار داشت: اصولا دو نوع تلقی از اسلام وجود دارد که براساس یک نگاه، صرف مراجعه به آیات و روایات و مبانی کفایت نمی کند بلکه باید این استناد براساس روش اجتهادی مصطلح بین فقها انجام شود و حجیت فهم از دین و استناد یک نکته به دین مستلزم درک فقیهانه ای است که این درک نیازمند مقدماتی چون شناخت ادبیات قرآنی و روایی، شناخت نوع بیان و ادبیات شارع، نوع تزاحم بین روایات و جمع بندی بین اینها، نوع فهم غایات شارع، نوع فهم قواعد اصلی شارع است و لذا صرف استناد به یک آیه و روایت دلالتی بر فهم مراد شارع نمی کند.
او ادامه داد: در فقه شیعه برای استناد یک روایت به دین باید سه مرحله احراز شود؛ مرحله اول: این متن از امام صادر شده است یا نه؟ مرحله دوم: آیا این متن، مراد واقعی و قطعی امام است یا ممکن است امام در فضای موجود تقیه کرده باشد. مرحله سوم: آیا متن صادره دلالت بر مدعای مطلوب دارد یا خیر؟ لذا اگر این مراحل طی نشود، نمی توان این دیدگاه را به صرف یک روایت مستند کنیم چون ممکن است یک روایتی باشد اما تخصیص خورده باشد یا معارض داشته باشد لذا نوع استناد یک مقوله به دین و شرع مستلزم فهم روشمند از دین(اجتهاد) است که اگر محقق شد طبیعتا آن کلام هم حجیت دارد.
مدیر گروه سیاست پژوهشگاه تصریح کرد: استناد به شارع به صرف یک روایت یا اکتفا به ترجمه فارسی یک روایت، طبیعی است که حجیت ندارد و خروجی این برداشت هم حجیت ندارد.
او در مورد دلیل نشر روایات غیر معتبر یا کم معتبر به صورت نوشته، ویدئو و سخنرانی گفت: صورت اول اینکه عده ای مغرضانه فهم اسلام اصیل را برنمی تابند و لذا فهم متجددانه بلکه فهم متحجرانه از منطق دین دارند و چون نمی توانند این فهم را بر اساس روش اجتهادی به دین مستند کنند لذا به یک روایت، دلیل یا متن مشخصی استناد کرده و دین را در معرض تحریف قرار داده و دیدگاه غیرمناسب ارائه می کنند.
ایزدهی ادامه داد: عمده کسانی که در این فرآیند ورود کردند یا متجددینی هستند که فکر می کنند به صرف فهم یک روایت یا ترجمه دین را می شناسند و فارغ از روش شناسی صحیح و مطلوب، حرف دین را عرضه می کنند که طبیعتا ره به خطا می برند و تبعات آن را در جامعه می بینیم.
او اضافه کرد: صورت دیگر، عده ای با توجه به نوع تکثر مسائل و موضوعات و فقدان متخصص در هر عرصه، از باب عدم وجود متخصص، در هر مساله ای ابراز تخصص کرده و نظریاتی ارائه کردند که طبیعتا حجیت ندارد برای اینکه ما نظام اسلامی را اداره کنیم نیاز داریم آنچه که ارائه می کنیم مستند به شارع باشد و دیگر آنکه بتوانیم این را در جامعه به نحو مطلوب نهادینه کنیم.
مدیر گروه سیاست پژوهشگاه گفت: با توجه به بحث نظام سیاسی و اداره جامعه، عده ای برای تبیین کارآمدی نظام، کارآمدی را اولویت و حجیت را تحت الشعاع قرار دادند حال اینکه اگر حجیت و مشروعیت نداشته باشد به شارع هم نمی توان استناد کرد و برای اداره دینی هم نمی شود این موارد را استفاده کرد.
او بیان داشت: در فضای دوگانه اندیشی درون دینی و برون دینی که براساس نگاه دینی و اجتهادی است، این حرف قابل استناد به شارع است اما اگر بر این اساس نباشد، به صرف اکتفا به برخی روایات و عبارات، استناد به شارع میسر نمی شود طبیعتا بر آن اساس هم نمی شود رفتار کرد، حال یا علت این کار فضای سیاسی یا ضعف تخصص یا عجله برای فهم و استنباط دین است که طبیعتا هیچ یک از اینها درست نیست و باید فرآیند روش شناختی طی شود.
ایزدهی، در پیش گرفتن مسیری غیر از اجتهاد مصطلح حوزه با سابقه هزارساله را موجب به خطرافتادن فهم دین و تحجر و تجدد و در نهایت خروج از مسیر اسلام دانست.
او در مورد جلوگیری از رواج این انحرافات در جامعه و وظیفه رسانه ها در این زمینه گفت: انحراف، بحثی نیست که ضرورتا بحث رسانه باشد بلکه بحث دانشی است و باید در دانش پیگیری کرد و از حیث دانش باید معلوم شود که این دانش از حدّ و نصاب خود برخوردار است.
وی تصریح کرد: اگر ما در علومی مانند پزشکی و مهندسی و… افراد از یک تخصصی برخورداند و این تخصص براساس فرآیند آموزش یا پژوهش پیگیری شده و حجیت خود را نشان داده و بعد به او مدرک می دهند طبیعی است اگر سخنی بگوید، این کلام قابل اخذ و حجیت است.
او ادامه داد: طبیعتا باید اینها را در نظامی دید و رتبه بندی کرد، افراد متخصص را مشخص کرد و بعد این حرف را زد، اگر حرفی از زبان متخصص آن بیرون بیاید طبیعتا انحرافی صورت نمی گیرد و بدعتها و خرافات هم صورت نمی گیرد.
ایزدهی خاطرنشان کرد: مساله اصلی اینجاست که این رودخانه بعضا از مسیر خود در حال خارج شدن است و هرکسی فکر می کند آنچه باور دارد اسلام است بدون تخصص و روشمندی درحالیکه همچنان که در سایر رشته های علمی، حجیت و تخصص لحاظ می شود، این مساله در این دانش هم لحاظ شود و کسی که این دانش را ندارد، حجیت بر او لحاظ نگردد و عملا فاقد حجیت شناخته شود.
او در عین حال تصریح کرد: رسانه ها در این حدّ می توانند کمک کنند که بحث تخصص مداری، روشمندی و حجیت را دامن زده و هر حرفی را از هرکسی نقل نکنند و هر حرفی را حجت ندانند مگراینکه مبانی لازم را طی کرده باشد، از روش استفاده کرده باشد و براساس سیره ثابت فقهی، مطلبش را ارائه کرده باشد.
