به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همایش ملی « المیزان و علوم انسانی » در اواخر مهرماه ۱۳۹۷برگزار خواهد شد. برای آشنایی با روند علمی و اجرایی این همایش با حجت‌الاسلام محمدعلی اسدی نسب عضو هیئت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه و دبیر علمی این همایش به گفت‌وگو نشستیم تا از اهداف و ضرورت برگزاری این همایش باخبر شویم.
با سلام و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. لطفاً در مورد زمان، مکان و هدف همایش ملی المیزان و علوم انسانی توضیحاتی ارائه فرمائید:
همایش ملی المیزان و علوم انسانی قرار است در روزهای ۲۹ و ۳۰ مهر ماه سال ۱۳۹۷ برگزار شود. روز اول آن در تهران و در دانشگاه علامه طباطبایی یا دانشگاه تهران و روز دوم در قم و در مدرسه امام کاظم(ع) یا بیت علامه طباطبایی برگزار می‌شود.
هدف این همایش توسعه علوم انسانی اسلامی با کمک علوم وحیانی است که در راستای اسلامی‌سازی علوم انسانی و دانشگاه‌ها و ایجاد تمدنی اسلامی در جوامع کنونی انجام می‌گیرد.
بن‌مایه این کار توسط رهبر معظم انقلاب زده شد که فرمودند: ما باید منابع علوم انسانی را از قرآن استخراج کنیم.
همایش المیزان و علوم انسانی چه رویکردی را دنبال می‌کند؟
رویکرد این همایش رویکرد قرآنی_اجتهادی است و بر اساس آموزه‌های وحیانی شکل گرفته است و با روشی اجتهادی پیش خواهد رفت یعنی ما همانند یک مجتهد و محقق بر سر سفره قرآن می‌نشینیم و در عرصه مباحث علوم انسانی، قرآن را استنطاق می‌کنیم و علاوه بر آنجه که در علوم بشری وجود دارد از قرآن مسائلی جدید که در علوم مربوطه مغفول واقع شده است بر آن می‌افزاییم البته ممکن است لااقل در برخی از علوم در نهایت دست به تأسیس زنیم و مجبور شویم طرحی نودراندازیم.
این همایش چه تفاوتی با همایش‌های مشابه دارد؟
مهمترین تفاوت آن قرآنی بودن این همایش است به همین منظور سعی شده همه‌ی مقالات بر مبنای قرآن تهیه شود. برای این حرکت شیوه‌های گوناگونی وجود داشت، اما بهترین روش این است که ما بر سر سفره قرآن بنشینیم و برداشت‌های عمیق و استوار داشته باشیم به این منظور باید بهترین تفسیر و مفسر را انتخاب کنیم و ببینیم که آن مفسر در مورد موضوعات مورد بحث ما چه گفته است؟. در این راستا تفسیر المیزان بهترین و جامع‌ترین تفسیر است ولی باید همین تفسیر را استنطاق کرد یعنی عناوین خود را چه ااز حیث مبنا یا بنا بر این تفسیر عرضه کنیم. شاید در این تفسیر علوم انسانی اسلامی به صورت مستقیم مورد بحث قرار نگرفته باشد اما در این تفسیر مسایل گرانسنگی وجود دارد که وقتی آنها را در کنار گزاره‌های علوم انسانی قرار دهیم و نسبت‌سنجی مجتهدانه انجام دهیم و قواعد حکمی و عقلی را حاکم قرار دهیم آنچه که حاصل خواهد شد علوم انسانی اسلامی خواهد بود. البته علوم انسانی اسلامی مقول به تشکیک است یعنی دارای مراحل و مراتب مختلفی است و دارای یک معنای بسیط نیست شاید در مرحله‌ای یا در علمی لازم باشد دست با تأسیس زنیم.
محورهای اصلی این همایش ملی چیست و بر چه اساسی انتخاب شده است؟
این همایش محورهای گوناگونی داشت ولی به دلیل نبود امکانات و محقق و فرصت کافی ما این همایش را در پنج بخش و دو مجلد بدین شرح خلاصه کردیم:
جلد نخست :
بخش اول با عنوان المیزان و علوم انسانی اسلامی است با ده مقاله برگزیده شامل:
۱- تعریف علم دینی بر اساس ساحت‌های وجودی انسان؛
۲- معیار علم دینی با تأکید بر علوم انسانی اسلامی از منظر علامه؛
۳- امکان علوم انسانی اسلامی از منظر قرآن در دیدگاه علامه؛
۴- ضرورت اسلامی‌سازی علوم انسانی از منظر قرآن در دیدگاه علامه؛
۵- ویژگی‌های پارادایمی موضوع علوم انسانی اسلامی از نگاه علامه؛
۶- روششناسی علوم انسانی اسلامی با تأکید بر آراء علامه؛
۷- منابع و مبانی معرفت شناختی علوم انسانی اسلامی؛
۸- فطرت از نگاه علامة طباطبائی و برآیند آن در علوم انسانی؛
۹- اعتباريات و علوم انسانی از منظر علامه؛
۱۰- نظام مسائل و طبقه بندی علوم در المیزان
بخش دوم تحت عنوان المیزان و جامعه‌شناسی و مقالات:
۱- روششناسی بازتولید نظام اجتماعی قرآن؛
۲- مبانی و منابع معرفت‌شناختی علم فرهنگ‌شناسی اسلامی و برآیند آنها؛
۳- ساحت اجتماعی انسان در فلسفه اجتماعی علامه؛
۴- نسبت فرد و جامعه از منظر قرآن در تفسیر المیزان؛
۵- جامعه مطلوب در اندیشه علامه طباطبایی؛
۶- درآمدی بر «قانون» از منظر علامه طباطبایی در تفسیر المیزان؛
جلد دوم دارای سه بخش است که
بخش اول تحت عنوان المیزان و علوم سیاسی با مقالات:
۱: ماهیت «سیاست اسلامی» در قرآن از منظر علامه طباطبایی
۲: مبانی اندیشه سیاسی- اجتماعی علامه طباطبايي
۳: مباني خداشناختي در ساحت سياست و استلزام‌هاي آن از منظر علامه طباطبایي
۴: مبانی هستی‌شناختی قرآنی و برایند آن در سیاست اسلامی از منظر علامه طباطبایی
۵: مبانی انسانشناختی علم سیاست اسلامی در قرآن کریم از منظر علامه طباطبایی
۶: فطرت‌مندی انسان و بروندادهای آن در حیات سیاسی با تاکید بر دیدگاه علامه
۷: اهداف قرآن در ساحت سیاسی حیات انسان (با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی
۸: کارويژههاي نظام سياسي اسلام در انديشه سياسي علامه طباطبايي
بخش دوم المیزان و فلسفه اخلاق با مقالات:
۱: ارزش‌شناسي از منظر علامه طباطبايي با تكيه بر تفسير الميزان
۲: تقریری واقع‌گرایانه از اعتباریات علامه طباطبايی(ره)
۳: معناشناسی «الزام اخلاقی» از دیدگاه علامه طباطبایی
۴: مسیر تحول اخلاقی در المیزان
۵: بررسي رابطه ميان نظر و عمل در تربيت اخلاقي بر اساس نظريه اعتباريات علامه
و نهایتا بخش سوم شامل سه مقاله در حوزه‌های اقتصاد و مدیریت و تاریخ است با عنوان:
۱: مبانی جامعه شناختی اقتصاد اسلامی
۲: گراف ارتباطي نظريه اعتباريات و مديريت جهادي
۳: المیزان و منطق تولید تاریخ اسلام
تنظیم گردیده است. لازم بذکر است حدود دوسوم از این مقالات به عنوان علمی پژوهشی تا به حال پذیرفته شده است
میزان استقبال محققان از همایش چگونه بوده است؟
در این رابطه حدود صد مقاله رسیده که برخی از آنها قبل از ارزیابی تفصیلی و توسط دبیر علمی رد شد و برخی دیگر پس از ارزیابی تفصیلی رد شده است از مجموع هشتاد مقاله ای که به ارزیابی رسیده حدود سی و دو عنوان پذیرفته شده است. لاجرم محققین کمی در حوزه، مبانی و منطق علوم انسانی قلم می‌زنند از این رو انتظار استقبال فراوان چندان معقول نیست.
چه موسساتی در این همایش همکاری می‌کنند؟
در ابتدای شروع، با موسسات بسیاری مکاتبه داشتیم اما به دلیل نبود منابع و امکانات در پژوهشگاه و آن مراکز این همکاری‌ها ادامه پیدا نکرد. بسیاری از این مراکز تنها وعده ارزیابی یا نوشتن مقالات از ناحیه برخی محققین را دادند که چندان هم در نگارش عملا همکاری گسترده صورت نگرفت داشته باشند بنابر این این تلاش با محوریت گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی انجام گرفته است.
چه نشست‌های مقدماتی برای این همایش در نظر گرفته شده است؟
الف. یکی از دو مقاله: ضرورت اسلامی‌سازی علوم انسانی از منظر قرآن در دیدگاه علامه طباطبایی و یا امکان علوم انسانی اسلامی از منظر قرآن در دیدگاه علامه طباطبایی /ارائه دهنده: محمدعلی اسدی‌نسب/ ناقدان پیشنهادی: دکتر صادق زیباکلام و حجت‌الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور/ و در صورت نیامدن صادق زیبا کلام آقای حسین بستان/ مکان استان تهران یا قم
ب. روششناسی علوم انسانی اقای رمضان علی تبار، ناقدان:/ ناقدان پیشنهادی: حسین رمضانی و حسین شریفی/ مکان استان قم
پ. تعریف علم دینی بر اساس ساحت‌های وجودی انسان/ ذوالفقار ناصری/ ناقدان پیشنهادی: حجج اسلام رمضان علی‌تبار و قاسم ترخان/ مکان استان قم، پردیس فارابی
و همچنین برگزاری نشست با حضور اصحاب رسانه
سخنرانان این همایش چه کسانی هستند؟
طبق پیشنهادات در تهران آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، دکتر گلشنی یا دکتر حدادعادل، آقای کشکوییان و آقای خسروباقری سخنرانی خواهند کرد.
و نیز در شهر مقدس قم آیت الله جوادی آملی یا آیت الله مصباح یزدی و درصورت عدم حضور حضرات نامبرده، جناب آقای خسروپناه و یا حجت الاسلام مهدی میرباقری سخنرانی خواهند کرد.
در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید؟
ما باید دست در دست هم دهیم و فرایند اسلامی‌سازی علوم را به سامان برسانیم هرکسی که با قرآن و سنت آشنایی داشته باشد به شکل بدیهی می‌داند که بسیاری از محتوای قرآن و سنت ارتباط با علوم انسانی دارد مثلا در زمینه اقتصاد ما گزاره‌های توصیفی و ارزشی فراوانی در قرآن و سنت داریم که اگر این‌ها را نظم و نسخ بدهیم آنچه که حاصل خواهد شد علوم انسانی اسلامی خواهد شد. آنانکه منکر علوم انسانی اسلامی هستند منکر بسیاری از آموزه‌های قرآنی هستند. در این همایش هم که با این هدف مقدس برگزار خواهد شد همه باید همکاری کنند تا مقدمه ای برای تحقق آن هدف عالی باشد.
