به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و به نقل از طلیعه، حجت الاسلام دکتر بهرام دلیر، عضو هیأت علمی گروه عرفان پژوهشگاه، درباره فلسفه روزه‌داری گفت: هدف از روزه داری به شکل کلان در دو قسم تقسیم می شود: اول اهداف جوارحی که به جسم انسان خدمت می کند و دوم اهداف جوانحی که به دل انسان معنویت می دهد.
دلیر بیان کرد: درباره اهداف جوارحی حدیث معروفی از پیامبر(ص) نقل شده که «روزه بگیرید تا تندرست بمانید.» برای این روایت در فرانسه و بعضی دیگر از کشورها تحقیقی با عنوان «گرسنگی درمانی» انجام شد. گرسنگی درمانی چهل روز به طول می کشید و در غروب هر روز تنها یک یا دو لیوان آب خورده می شود و در روز چهلم افطار با غذا می شود. افراد بیماری که این رژیم را می گیرند بعد از روز چهلم نتایج آن را می بینند.
وی با بیان اینکه اثر جوارحی روزه همه بدن را آماده می کند، ادامه داد: تفسیر این نوع رژیم این است که بشر در طول عمر خود دائما می خورد و می آشامد و سیستم گوارش در این مدت همه مواد خوراکی را نمی تواند هضم یا جذب کند و بعضی از مواد در سیستم گوارش می ماند و بهترین محل برای عفونت و میکروب می شود. در زمان گرسنگی سیستم گوارش مجبور می شود تمام مواد جذب نشده را جذب کند. در آمریکا هم تحقیقی درباره آثار روزه انجام گرفته شد و در آن تحقیق اعضا و جوارح بدن در زمان روزه داری بررسی شده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: اهداف جوانحی روزه فقط دهان بستن و خوردن و آشامیدن نیست بلکه همه جوارح انسان باید روزه باشند که خطا نکنند. مهم ترین هدف باطنی روزه پارسایی و تقوا است.
وی با اشاره به حقیقت زمان در مباحث فلسفی گفت: در تعریف زمان گفته شده «کم متصل غیر قار» است. بدین بیان «کم» جزو مقولات عشر است. کم متصل یا منفصل است و «کم» متصل غیر قار است. غیر قار یعنی اجزای زمان در یک جا برقرار نمی شود و «آن به آن» می رود. زمان، رمضان حقیقت محسوب می شود و رمضان در هر ماهی که در طول سال قرار می گیرد دارای حس خاص و ویژه ای است و این را نمی توان انکار کرد.
دلیر افزود: در امور معنوی و عرفانی، زمان و مکان دارای نقش هستند. مثلا حس مکان بیت الله الحرام با حس مکان دیگر متفاوت است، لذا در ماه مبارک رمضان خواب هم عبادت محسوب می شود.
مدرس حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: در مقوله های روحی و روانی در ماه رمضان وصال به حق، پارسایی، پاکدامنی و رستگاری مطرح است و همه این اهداف را می توان جزء اهداف رمضان دانست اما کلیدواژه اهداف، رسیدن به خدا محسوب می شود. دعاهای ماه رمضان گزاره های عرفانی است که هیچ عارفی چنین گزاره هایی نداشته است. خداوند رمضان را به قرآن پیوند می زند. ختم قرآن در این ماه بوده و رمضان بهار قرآن است.
دلیر تصریح کرد: رمضان دارای اهداف اخلاقی هم است. به همین دلیل در ماه رمضان آمار جرائم کاهش پیدا می کند. در این ماه رذایل اخلاقی کاسته می شود و انسان به فضایل اخلاقی آراسته می گردد.
وی تصریح کرد: خشونت ها و جرم و جنایت ها از سنگدلی هایی که برچیده شده است، نشات می گیرد ولی ماه رمضان همه این رذایل اخلاقی را در جای خود قرار می دهد و قلبها به یکدیگر رئوف می شوند و تربیت پذیری آسان تر و خشونت ها برچیده و سنگدلی ها ریشه کن می شود. در این ماه امر به معروف و نهی از منکر بیشتر شنیده می شود و اینجاست که بحث زمان اهمیت پیدا می کند.
عضو هیأت علمی گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: انسان هایی که در رمضان و در جغرافیای مسلمانان به سر می برند احترام خاصی برای این ماه قائلند، لذا در مباحث تربیتی انعطاف پذیری دل مطرح می شود تا مربی بتواند متربی را تربیت کند. با سنگدلی و حرف نشنوی تربیت هم دچار مشکل می شود.
وی با اشاره به آثار تربیتی ماه رمضان در مباحث اجتماعی و سیاسی، گفت: کاش در این ماه احزاب به یکدیگر نزدیک شوند و از تنازعات فاکتور بگیرند. اگر کینه ای در دل های ما وجود داشته باشد به طور قطع رمضانی نخواهیم بود. در جوشن کبیر اسماء خداوند را می خوانیم و صاحبان قدرت ما هم قطعا این دعا را می خوانند. وقتی می گوییم خدای غفار الذنوب یعنی خدای بخشنده، بنده بخشنده را دوست دارد. ما هم باید از لغزش یکدیگر بگذریم و برای انتقام گرفتن کمین نکنیم.
دلیر ادامه داد: روزه دار در دعای جوشن کبیر هزار و یک اسم خداوند را می خواند و باید تأمل کند که با اسماء الهی چه نسبتی دارد. برای هر اسم خداوند تعقل لازم است. امام خمینی(ره) برای دعای سحر شرح می نویسد؛ امامی که عارف مسلک است و آن شرح را با رویکرد عرفانی می نگارد.
به گفته دلیر اگر شخصی به اسم رئوف و رحمان و رحیم توجه کند تا این اندازه خشونت به وجود نمی آید و نزاع شکل نمی گیرد.
وی با اشاره به لزوم نهادینه شدن خصوصیات اخلاقی مثبت که در ماه رمضان شکل گرفته است، گفت: بعد از ماه رمضان باید مراقبه های لازم از اعمال خود را به عمل بیاوریم. اگر بسیاری از گزاره های دینی را به کار ببریم حس رمضان را می توان به طور نسبی تا رمضان سال بعد حفظ کرد.
این نویسنده ادامه داد: روایت «حاسبوا أنفسکم قبل أن تحاسبوا» بیان می کند روزانه بسیاری از رفتارها و گفتارها را انجام می دهیم و توصیه می شود شب درباره آنها فکر کنیم و اشتباهات را حذف نمائیم. در پایان رمضان کار اصلی ما شروع می شود، زیرا حال و هوای رمضان بازدارنده از گناه است و بازدارندگی از گناه بعد از ماه رمضان بستگی به تلاش ما دارد.
وی اظهار کرد: بعد از عید فطر، روزه واقعی ادامه دارد و ما فقط می توانیم بخوریم و بیاشامیم اما نباید گناه کنیم و همه جوارح ما از منهیات الهی دور باشد. روزه در طول سال وجود دارد ولی ما به آن التفات نداریم. ما تا عمر داریم در امساک هستیم و نسبت به افعال حرام امساک ادامه دارد.
دلیر در پایان سخنانش گفت: ما در عید فطر به خوردن و نوشیدن حلال مجاز می شویم اما در بسیاری از افعال حرام، روزه دار هستیم. بعد از ماه رمضان باید نسبت به مراقبت از اعمال خود هوشیار باشیم و صاحبان قدرت باید بیشتر این حساسیت را داشته باشند، زیرا شهروندان اگر خطایی کنند فقط به سرنوشت خود لطمه می زنند اما مسئولان اگر دچار خطا شوند یک مملکت آسیب می بیند و پیامدهای اجتماعی و سیاسی و منافع ملی ضربه می خورد.
