به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجتالاسلام و المسلمین محمد‌مهدی گرجیان در اولین پیش نشست همایش ملی فلسفه عرفان با موضوع درآمدی بر فلسفه عرفان در مدرسه عالی امام خمینی(ره) در قم گفت: فلسفه عرفان علمی نوپا است و باید کارهای جدیدی در این زمینه انجام شود.
وی افزود: امیدواریم این همایش شروع خوبی برای پیگیری مباحث علمی در این عرصه باشد؛ فلسفه عرفان به عنوان علمی نوپدید اذهان بسیاری پژوهشگران و اساتید را به خود متوجه کرده است.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: فلسفه عرفان نگاه درجه دومی به یک علم است؛ این بحث را میتوان از زوایای مختلفی مورد توجه قرار داد؛ یکی از این موارد حجیت آموزههای عرفانی است.
وی افزود: عدهای بیان کرده‌اند که حدود ثمانیه عرفان را فلسفه عرفان گویند و برخی دیگر نیز نگاه فیلسوفانه به عرفان را فلسفه عرفان گویند؛ برخی دیگر نیز ارزیابی مبانی و زیرساختها و یا نگاه کلی و بیرون نگر و فراگیر را فلسفه عرفان مینامند.
وی یادآورشد: ساختار فلسفه عرفان نیز بسیار مهم است و مباحث جسته و گریخته بسیاری در این عرصه وجود دارد که باید به بحث ساختاری در عرصه فلسفه عرفان پرداخت؛ افزون به اینکه در عرصه غایت، ماهیت و ظرفیت فلسفه عرفان قابل بحث است باید آن را در مسایل دیگر نیز جستجو کرد.
وی گفت: مفهوم شناسی، قلمرو عرفان، معناشناسی، تناقض نماهای داخل در مبانی عرفانی، ساخت گرایی، جاودان گرایی، ارزش کشف و شهود عرفانی، معرفت عرفانی و وحی، اثبات پذیری، جایگاه معرفت شهودی در بحث فلسفه عرفان مورد بحث قرار می‌گیرد.
گرجیان بیان کرد: ساحتهای بسیاری در عرصه فلسفه عرفان مورد بحث قرار می‌گیرد که شاید در نگاه اول شاید به بحث فلسفه مرتبط نباشد ولی اگر دامنه آنها را پیگیری کنیم این موارد در فلسفه عرفان مورد بحث قرار می‌گیرد.
در ادامه این نشست علمی حجتالاسلام و المسلمین کیاشمشکی دیگر سخنران نشست علمی فلسفه عرفان نیز طی سخنانی گفت: اصل چیستی فلسفه عرفان و اینکه معرفت و دریافت‌های عرفانی جنبه شناختی دارد یا خیر و یا با چه ابزاری میتوان دریافت‌های معرفتی شناختی را تبیین کرد در این عرصه باید بحث شود.
وی افزود: در عرصه چیستی فلسفه عرفان باید گفت فلسفه در غرب با فلسفه اسلامی یک تفاوت گوهرین و بسیار مهم دارد؛ به خصوص با مطرح شدن مباحثی چون اصالت وجود از سوی صدرالمتالهین تفاوت اندیشه اسلامی با غربی مشهودتر شد.
وی گفت: در اینجا باید دو فلسفه عرفان غربی و اسلامی را برابر با سنت فلسفه تعریف کنیم؛ تعریف فلسفه عرفان در مفهوم غربی قابل نگرش است زیرا لفظ فلسفه عرفان از زایش‌های اسمی غربی است؛ مباحث بوعلی سینا در اواخر اشارات، از جمله مباحثی است که در عرصه فلسفه عرفانی مطرح است با این نگاه که خود بوعلی سینا نیز این مباحث را با نیت فلسفه عرفان ذکر نکرده است ولی در کل این مباحث را باید در عرصه فلسفه عرفان بارشناسی کرد.
این استاد فلسفه و حکمت اسلامی حوزه بیان کرد: جنس مباحثی که بوعلی مطرح می‌کند که تحت تاثیر فلسفه اسلامی است ولی ماهیت آن، فلسفه عرفان است؛ ماهیت مباحث بوعلی با فلاسفه عرفان غربی کاملا متفاوت است.
وی گفت: پس از بوعلی سینا بزرگانی چون سهروردی در مباحث خود به تحلیل فلسفی دریافت‌های عرفانی میپردازد که این مباحث در رویاهای صادقه و عوالم انبیا رخ می‌دهد؛ وی نیز ذیل مباحث حکمی این بحث را مطرح کرده است.
کیاشمشکی بیان کرد: ملاصدرا در شواهدالربوبیه و اسفار به مباحث فلسفه عرفان میپردازد؛ فلسفه عرفان در سنت ما ذیل مباحث مابعدالطبیعه قرار می‌گیرد و با همین الگو نیز باید به سراغ فلسفه عرفان برویم.
وی گفت: در غرب، ماجرا کاملا متفاوت است و تحولاتی که در ماهیت فلسفه رخ داده است داستان را عوض می‌کند؛ پس از کانت روح فلسفه در غرب متحول شد که به سمت معرفت‌‍شناسی رفت زیرا پیش از کانت وجودشناختی مرسوم بود.
وی افزود: رسالت فلسفه و غایت و مباحث فلسفه تحت تاثیر چرخش‌های متوالی در غرب قرار گرفت و به تبع ماهیت فلسفه‌های مضاف نیز تغییر کرد.
کیاشمشکی یادآورشد: مابعد الطبیعه در سنت ما تاملاتی در باب وجود است؛ اصولا حکمت ما بعدالطبیعه موضوع وجود به ماهو موجود را مورد بحث قرار می‌دهد؛ موضوع فلسفه مطالعه وجود است و علوم دیگر به مباحث ماهیتها میپردازد؛ مابعدالطبیعه به وجود تعلق دارد و مرکز ثقل تمام عناصری که به مابعدالطبیعه میپردازد با وجود سروکار دارد.
وی افزود: ملاصدرا از ماهیت به عنوان اینکه وجهی از وجود وجود است بحث می‌کند؛ ملاصدرا در خصوص جسم نیز تعریف وجودی می‌رسد؛ همه عناصر در فکر ملاصدرا از حیث وجودی به آن میپردازد.
استاد فلسفه و حکمت اسلامی حوزه یادآورشد: فلسفه‌های مضاف ما نیز با همین رویکرد تاملی در باب وجود هستند؛ فلسفه اخلاق رویکردی ماهیت شناسی دارد ولی فلسفه اخلاق در فلسفه اسلامی فلسفه‌ای وجودی است.
وی گفت: فرق بین علم و فلسفه در غرب در نوع پرسش‌هایی است که مربوط به ظواهر ماهیت یا وجوه تجربه پذیر ماهیت است؛ زمانی که فلسفه عرفان از روانشناسی عرفان متمایز می‌شود بازهم از حیث ماهیتی آن را تغییر نمی‌دهند.
کیاشمشکی اظهارکرد: فیلسوف با عقل و عارف با قلب و شهود به کشف وجود میپردازد؛ فیلسوف ما با شناسایی مفاهیمی خاص به بحث مرتبط به وجود می‌رسد؛ به همین دلیل باید گفت که حکمت متعالیه عرفان الوجود مفهومی است.
وی گفت: حوزه مفاهیم عقلی، حوزه حصولی است که در غرب نیز همین مفهوم مد نظر است یعنی وقتی از عقل محض سخن می‌گویند عقل با مفاهیمی کار می‌کند که عقل تجربی نیست.
همایش ملی فلسفه عرفان صبح روز پنج شنبه مورخ ۲ آذرماه جاری با حضور صاحبنظران این حوزه در تالار اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نشانی: قم، بلوار پانزده خرداد، کوچه شهید میثمی برگزار می‌شود.
