عبادت و معنویت از قدیمترین و مهمترین تجلیات نیازهای روحی بشر است و سیره عبادی و معنوی معصومان، ازجمله حضرت فاطمه(س) در کمال اعتدال و در مسیر هدایت و رستگاری بوده است.
قرآن کریم، عبادت را هدف آفرینش معرفی کرده که افزون بر ارزش ذاتی، ضمانتی بر دیگر آموزههای دینی است، حضرت فاطمه(س) نیز در خطبه فدکیه، تعبد انسانها را یکی از اهداف آفرینش معرفی کرده است که در نهایت، سعادت ابدی انسان را تأمین میکند.
در سیره عبادی و معنوی فاطمه(س)، عبادت کامل و شایسته مؤلفههایی دارد که عبارت ند از:
شناخت شایسته معبود، تحقق عینی و خارجی توحید در عمل، فکر و جان و محبت به معبود یکتا. از نکات قابل توجه در سیره عبادی حضرت، توجه به مردم و نیازهایشان و نیز در برنامهریزی برای عبادت بود.
در نگاه فاطمه(س) عبادت تنها وظیفه و ابزاری برای رسیدن به نعمت نیست، بلکه خود نعمتی است که موجب سرور و شادمانی انسان میشود.
اقسام عبادت: عبادت از چشماندازهای گوناگون دارای تقسیماتی چون عبادات فردی و جمعی و خاص و عام است که همه آنها در سیره عبادی و معنوی حضرت فاطمه(س) به نیکی جلوهگر است.
تلاوت قرآن از محبوبترین چیزها نزد فاطمه(س) بود. فاطمه(س) نماز را بسیار دوست داشت، به آن پناه می برده و اوج حالتهای معنوی او در هنگام نماز بود. حضرت فاطمه(س) نمازهای ویژهای میگذارد که آنها را از پیامبر(ص) آموخته بود و برخی از آنها به نماز حضرت فاطمه(س) شهرت دارند. آن حضرت(س) پس از پایان نماز، به راز و نیاز، دعا و تسبیحات در قالب تعقیبات نماز میپرداخت که بسیاری از آنها در منابع روایی موجود است. تعقیبات نماز آن حضرت، شامل یادآوری موضوعاتی همچون سکرات موت و قبضروح، تنهایی و وحشت قبر و قیامت،درخواست لطف و آمرزش از خدا و نیز راز و نیازی حاکی از محبت و عشق به پروردگار است.
در این میان تسبیح حضرت فاطمه(س) که از رسول اکرم(ص) آموخته بود، جایگاه ویژهای دارد. بر پایه برخی روایات، خواندن آن در موارد فراوانی سفارش شده است.
حضرت فاطمه(س) به زیارت، به عنوان عبادتی معنوی و سیاسی توجه داشت و آن را به صورت سیرهای پیوسته در زندگی خویش ادامه میداد. فاطمه(س) پس از رحلت رسول خدا(ص) هر صبح، به همراه حسن(ع) و حسین(ع) به زیارت مزار پیامبر(ص) میرفت و نیز هر صبح شنبه در کنار قبور شهدا و سپس بر مزار حمزه (سید الشهداء) حاضر نمیشد و برایش رحمت و آمرزش میخواست.