سیاست و عدالت

سیاست به معنای سامان‌دادن کارها برای هدفی از پیش تعیین‌شده است و به سیاست عامه، خاصه و خاصهالخاصه تقسیم می‌شود. عدالت نیز در مکاتب گوناگون دارای تعاریف متفاوتی است.

در آموزه‌های دینی، پیوند سیاست و عدالت، نیازمند انطباق رفتارهای افراد و نمادهای سیاسی با معیارهای حق است و قدرت، ابزاری در خدمت تعالی انسان‌ها و اصلاح جامعه و مقصد نهایی قرب به خداوند است.

پیوند سیاست و عدالت، پیشینه‌ای طولانی دارد و در اندیشه سیاسی اسلام و قرآن کریم، هدف بعثت پیامبران، عدالت معرفی شده است.

حضرت فاطمه(س) نیز در خطبه فدکیه، عدالت را عامل آرامش و پیوند دل‌ها دانسته و آن را در بعدی فراتر از حاکمیت مطرح کرده که معیار همه چیز است. از نگاه دختر رسول خدا(ص) تنها حکومتی می‌تواند عدالت را در جامعه اجرا کند که حاکمان آن عادل باشند و بر اساس عدالت به قدرت رسیده باشند. فاطمه(س) در گفتار و کردار خویش مشروعیت سیاسی، اهداف و کارکردهای حکومت و شایستگی حاکمان سیاسی را با مؤلفه‌های عدالت پیوند می‌دهد.

اهداف سیاست: فیلسوفان سیاسی اهداف گوناگونی برای سیاست برشمرده‌اند. ازجمله آزادی، مساوات و اجرای عدالت.

حضرت فاطمه(س) در خطبه فدکیه، ضمن توصیف زندگی فلاکت‌بار مردم در دوران جاهلیت، نجات‌یافتن مردم از گمراهی دینی و وضعیت فلاکت‌بار اجتماعی را نتیجه بعثت رسول خدا(ص) می‌داند.

مشروعیت سیاست: در اندیشه سیاسی اسلام و سیره و سخن فاطمه(س) حاکمیت مطلق و کامل، تنها از آن خداست و کسانی که به حکومت غیرخدا تن می‌دهند، کافر، فاسق و ظالم خوانده شده و به قلمرو طاغوت و ستمگری وارد شده‌اند. حضرت فاطمه(س) در خطبه فدکیه، خلافت بدون حکم خداوند را فاقد مشروعیت می‌داند و اقدام اصحاب سقیفه را فتنه‌انگیزی و خروج از مسیر عدالت معرفی می‌کند.

امامت و رهبری: در منطق اسلام، رهبری کسی مشروع و عادلانه است که دارای مراتب روحی و معنوی والا و شایستگی لازم در مسیر کمال و قرب الی‌الله باشد و جامعه را به سوی رشد و نیکی هدایت کند؛ هدایتی که به امر خدا تحقق می‌یابد. از این منظر و بر اساس نص قرآن کریم، رهبر جامعه اسلامی باید عادل باشد. با توجه به این ویژگی رهبر و امام جامعه اسلامی، فاطمه(س) همواره می‌کوشید تا ویژگی‌های امام راستین را برای مردم بازگو کند.

از ویژگی‌های امام عادل، نصیحت و خیرخواهی برای آحاد جامعه است و این ویژگی در انتخاب اصحاب سقیفه به چشم نمی‌خورد؛ چرا که با روی کار آمدن آنان، بذر فساد و فتنه در جامعه اسلامی کاشته‌شد.

از آسیب‌های حکومت نامشروع افراد فاسد و ظالم، فراموشی ارزش‌های اصیل، روی‌گردانی از آموزه‌های دینی و کتاب خداوند، خانه‌نشینی افراد شایسته و فراگیر شدن فساد در جامعه اسلامی است. حضرت فاطمه(س) در خطبه فدکیه، راه چاره و شرط سامان‌یافتن امور و نظام ارزشی جامعه اسلامی را حرکت در مسیر امامت و رهبری اهل‌بیت بیان می‌کند.