به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجموعه دفاتر مهارتي “فعالان فرهنگی” عنوان کتابچه‌هایی است که به تازگی از سوی گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مرکز پژوهش‌های جوان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری کانون سپهر وارد بازار شده است. کتابچه‌هایی مهارتی که علی‌رغم گذشت یک ماه از انتشارش، در این قحطی بزرگ کتاب‌خوانی، بازخوردهای مناسبی داشته است.
جوانان متعهد و انقلابی خصوصا قشر دانشجویی این طبقه از جامعه به درستی افسران جنگ نرم خوانده شدهاند. طبیعی است که این عزیزان نیازمند پشتیبانیهای تحقیقی در ساحات مختلف از مطالعات بنیادین تا مباحث کاربردی و مهارتی میباشند. زیرا افسر جنگ نرم وقتی وظیفهی خود را به خوبی میتواند انجام دهد که هم مبانی فکری متقنی داشته باشد و هم در مقام عمل از مهارت‌های لازم برخوردار باشد.
مجموعهی حاضر میکوشد تا در بُعد مهارتی، بخشی از نیازهای این طبقه‌ی تاثیرگذار را فراهم نماید. چراکه جوان مومن و انقلابي وقتی مي‌تواند فعال و جريان‌ساز، نماينده، هادي و يا مدير يك گروه باشد که در برابر مسوليتي كه بر عهده دارد جوانب مختلف را به خوبی مدنظر قرار دهد و در هر ساحت، متناسب با اقتضائات خودش به خوبی تصمیم بگیرد و عمل نماید. او در کار تشکیلاتی و متناسب با عرصه جنگ نرم بايد فن بيان را به درستي بداند، ادب اختلاف در گفت‌و‌گوهاي كلامي را مراعات كند، آداب ارتباط هدفمندانه با دو طيف مختلف هم فكر و دگرانديش را فراگرفته باشد و به کار ببندد، نحوه هدايت مطلوب و اثربخش يك گروه يا تشكل را هجی کرده باشد، در ناملايمات و سختيها روش عبور از بحران را فراگرفته باشد، اسلوب رازداري و طبقه‌بندي اطلاعات را بداند و در نهایت در مواقع بحراني، ضمن آشنايي با تكنيك‌هاي مختلف، چاره‌انديشي نموده و ابتكار عمل را بدست گيرد.
مجموعه دفاتر مهارتي “فعالان فرهنگی”تلاشي است در جهت تجهيز این افسران جوان – خصوصا دانشجویان دغدغه‌مند و انقلابیای که در تشکل‌های دانشجویی فعالیت می‌کنند- در عرصه‌ی جنگ نرم به مهارت‌هايي كه برشمرديم.
آنچه خواندید، نقطه ورود و صفحه آغازین مجموعه “فعالان فرهنگی”است که به تازگی از سوی گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مرکز پژوهش‌های جوان وارد بازار نشر شده است. از این رو با جناب آقای مهدی رحیمی مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی همراه شدیم تا گفت و گویی درباره مجموعه حاضر داشته باشیم که در ادامه از منظرتان خواهد گذشت.
*چه شد که به فکر تدوین این مجموعه افتادید و هدف چه بود؟
بگذارید شروع عرایضم با این نکته کلیدی باشد که وضعيت فرهنگ در جامعه ايراني نگران‌كننده است! این یعنی آنکه دو لایه اثرگذار به صورت صحیح عمل نکرده‌اند! یعنی لایه حاکمیت و لایه مردم و یا بهتر بگوییم جوانان به عنوان موتور محرک و نقطه امید انقلاب! این بی‌توجهی یا کم‌توجهی از دو حالت خارج نیست! یا ناشی از عدم اعتقاد است یا کم‌توانی این دو لایه‌ایست که عرض شد!
البته نقطه تمرکز گروه بر روی قشر جوان است چراکه مخاطبان هدف ما همین گروه جوانان هستند و ما متکفل گفت و گو با آنان هستیم. پس بر اساس این نقطه تمرکز، شروع به علت‌یابی این مشکل نمودیم که چرا فعالیت‌های فرهنگی جوانان یا آنچه که می‌توان بر روی آن نام «فعالیّت‌های فرهنگیِ خودجوش» گذاشت، علی رغم رویش‌های معتنابه و جوشش‌های فراوان، هنوز به حداقل اثرگذاری هم نرسیده است. این نکات ما را به بررسی‌های تخصصی و دقیق‌تر سوق داد. نتیجه بررسی‌ها حکایت از دو گزاره معنادار داشت!
۱. عدم تجهيز قشر جوان به حوزه محتوا
۲. عدم آشنايي این قشر با حوزه اجرا
این دوگانه، شاه‌بیت شروع کار ما قرار گرفت! جرقه ورود ما شد برای تولید مجموعه حاضر.
*این مجموعه شامل چه موضوعاتی است؟
مجموعه حاضر در پانزده دفتر با نگاهی موزاییکی به نیازهای مخاطب تولید شد؛ این پانزده مهارت در حکم یک سری اصول مقدماتی موردنیاز فعالان فرهنگی خصوصا دانشجویان فعال در تشکل‌ها قرار می‌گیرد. اگر بخواهم در یک پاراگراف کوتاه هر یک از مهارت‌ها را به شما معرفی کنم اینطور باید بگویم که:
در دفتر اول از مجموعه «فعالان فرهنگي»، مخاطب با مهارت‌هاي موردنياز براي مقابله با عمليات رواني آشنا می‌شود. در اين خصوص در ابتدا نكاتي در باب مهارت‌هاي عمومي عمليات رواني بيان شده و در ادامه مهارت‌هاي مقابله با عمليات رواني در عرصه‌هاي رسانه‌اي، اقتصادي، سياسي، علمي و اجتماعي ارایه مي‌شود.
در دفتر دوم مهارت‌هاي موردنياز براي حفاظت اطلاعات و مقابله با جاسوسي به مخاطب آموخته می‌شود. در اين خصوص در ابتدا نكاتي در باب كليات تفكر امنيتي بيان شده و در ادامه مهارت‌هاي براي مقابله با نشت و يا تخليه اطلاعات، حفاظت از اسرار و اطلاعات، جاسوسي سايبري و در پايان، کشف نفوذ عوامل جاسوسی در سازمان ارایه مي‌شود.
در دفتر سوم قرار است مخاطب با چگونگي مديريت بحران و توجه به تدابير ويژه در شرايط غیرعادی – شرايطي كه نیاز به تصمیم‌گیری فوری وجود دارد و ضوابط، هنجارها و قوانین موجود كارايي ندارند- آشنا شود. بر همین اساس هم در ابتدا مهارت‌هايي در باب کلیات و قواعد عمومی مدیریت بحران، سپس رابطه رسانه و مدیریت بحران و در پايان مهارت‌های پيش، هنگام و پس از وقوع بحران ارایه مي‌شود. این دفتر به مخاطب نشان مي‌دهد علي رغم اينكه ممكن است نوع بحرانها متفاوت باشند اما با توجه به اينكه همه آنها نقاط مشتركي دارند، مي‌توان با در نظر گرفتن فرایند یا مراحل مدیریت یک بحران – مرحله پیشگیری، آمادگی، مقابله و مرحله بازسازی- از آسیب‌ها، خسارت‌ها و هزینه‌های جانی و مالیحاصل از آن كاسته و آنرا به حداقل رسانید.
در دفتر چهارم از این مجموعه، نویسنده به مخاطب می‌گوید که چگونه می‌توان آماده يك سخنراني شد؟ چگونه يك سخنرانی را طرح‌ريزي كنيم؟ چگونه با اضطراب در سخنرانی مقابله كنيم؟ چگونه سخن بگوييم؟ در سخنراني چه شوناتي را رعايت كنيم؟ از چه روش‌هایي براي افزایش نفوذ كلام استفاده كنيم؟ براي حفظ توجه مخاطبان چه كنيم؟ سخنرانی را چگونه پايان دهيم؟ و مهارت‌هایی از این دست.
در دفتر پنجم، چگونگی اداره تشکیلات را می‌آموزد؛ اینکهاصولا سازمان‌دهي چيست؟در گروه‌بندي فعاليت‌ها باید چگونه عمل كنيم؟ چگونه يك جلسه را اداره كنيم؟ چگونه يك گزارش اداری تنظيم كنيم؟ چگونهمدیریت بهبود و تغییر در سازمان دهيم؟انگیزش در تشکیلات چگونه امكان‌پذير است؟سیستم دستمزد و پاداش در يك تشكيلات به چه شكلي بايد باشد؟مدیریت نظارت و ارزیابی عملکرد در يك تشكيلات چگونه است؟ و …
در دفتر ششم، مخاطب با فنون حضور در مناظره و همچنين مديريت يك مناظره آشنا می‌شود. در اين خصوص ابتدا مهارت‌هايي ویژه مناظره‌کنندگان همچون مهارت‌های عمومی و ارتباطاتی،ارایه نظرو مدیریت هیجان در مناظره و در ادامه، مهارت‌هاي ویژه غير‌مناظره‌كنندگان مانند سياست‌گذاران، برنامه‌ريزان و مجريان مناظره ارایه مي‌شود.
به نظر می‌رسد مي‌توان با ارایه نكاتي كاربردي به افرادي كه قصد شركت در مناظره را دارند؛ چه به عنوان يك طرف مناظره و چه به عنوان دست‌اندركار مناظره، با فراگرفتن يك سري از اصول، نه تنها واجد مهارت‌هايي در مناظره شوند، بلكه از آسیب‌هايحاصل از مناظره كاسته و آنرا به پايين‌ترين سطح ممكن رساند.
در دفتر هفتم، مهارت‌هاي موردنياز براي انجام يك مصاحبه سازماني با مخاطب در میان گذاشته می‌شود. در اين خصوص مهارت‌هايي در باب اصول عمومي مصاحبه، چگونگي طرح‌ريزي ساختار يك مصاحبه، ويژگي‌هاي يك مصاحبه‌كننده، شرايط برگزاري مصاحبه، محورهاي يك مصاحبه و انواع آن، چگونگي پايان دادن به مصاحبه و در پايان، چگونگي كشف حقيقت در يك مصاحبه ارایه مي‌شود. به طور حتم مي‌توان با کسب مهارت‌هايي در انجام يك مصاحبه سازماني، گامی درست در شناخت نيروهاي سازماني اعم از سنجش شخصيت، باور و نگرش او و جلوگيري از آسيب‌هاي محتمل وارده بر نتايج يك مصاحبه نادرست، برداشت.
در دفتر هشتم از مجموعه حاضر، مهارت‌هايي در باب چگونگي آغاز یک ارتباط تلفنی، مديريت تماس تلفني و پايان دادن به يك تماس تلفني ارایه مي‌شود. نتیجه حاصل از این مهارت‌ها برای افراد سازمان، نه‌تنها صرفه‌جویی در وقت و هزينه فرد يا سازمان را در بر دارد بلكه مي‌توان در مدت زماني كوتاه، به هدف‌هايي كه از برقراري يك تماس تلفني در نظر هست، نایل آمد.
در دفتر نهم، مخاطب مهارت‌هاي موردنياز براي يك روزنامه‌نگار موفق شدن را تمرین می‌کند. در ابتدا با كلياتي در حوزه خبر و اركان خبر آشنا شده و در ادامه با مهارت‌هايي در باب چگونگي تنظيم ورودي خبر، سبك‌هاي خبرنويسي، تهيه تيتر خبر، استفاده از اجزاي تيتر، استفاده از عكس و تصوير و در پايان هم با مهارت‌هاي مربوط به امور هنري!
دفتر دهم قرار است بیان تجربیاتی در باب چگونگي مديريت تعارض باشد. یعنی نكاتي درباره انواع و سطوح تعارض و شخصيت‌شناسي تعارض‌كنندگان و در نهایت، با ذكر سبك‌هاي مختلف مديريت، فنوني براي حل تعارض ارایه شود. با کاربرد اين كليدهاي مهارتي، مي‌توان به ايجاد وضعيت تعارض سازنده در سازمان يا تشكيلات کرده و روحي تازه در كالبدش دميد و شاهد تحول، خلاقیت و اندیشه‌های نو‌آورانه و نشاط‌آفرین در مجموعه شد.
در دفتر یازدهم قرار است با به دست دادن مهارت‌هايي در بابانجام يك مصاحبه خبريِ با استاندارهاي قابل قبول، ياري‌‌رسان فعالان تشکل‌ها در انعكاس صحيح افکار، نظرات، باورها، عقاید و اطلاعات ویژه‌یک فرد خاصّ یا افراد عادّی جامعه در برابر یک رویداد خاص شویم.در اين خصوص در ابتدا نكاتي در باب هدف‌هاي يك مصاحبه و انواع آن بيان شده، در ادامه مهارت‌هاي موردنياز براي پرسش در مصاحبه، روش‌هاي انجام مصاحبه، ملاحظاتي در باب انتخاب مصاحبه شونده و آمادگي براي مصاحبه، تكنيك‌هاي لازم براي انجام مصاحبه بیان شده و در نهايت، روش‌هاي نگارش و تنظيم مصاحبه ارایه می‌شود.
در دفتر دوازدهم مخاطب با مهارت‌هاي موردنياز براي حضور در گروه و کار با چارچوب‌هاي ذهني و فني متفاوت اعضاي گروه آشنا می‌شود. آشنايي با ويژگي‌هاي مشترك گروه، فنون و شرايط تشكيل آن، شناخت ساختار گروه، توجه به ايفاي نقش‌هاي گوناگون يك مدير و در پايان، مهارت‌هايی براي رويارويي با سلايق اعضا، سرفصل‌های مهارتی کتاب حاضر است. با خواندن این کتاب مي‌توان گامی براي اداره مطلوب يك گروه جهت نيل به اهداف ترسيم‌شده‌اش برداشت.
در دفتر سیزدهم، جوان با روش‌هاي تدريس، مهارت‌هاي يك مربي در كلاس درس، مديريت فضاي كلاس، مديريت ارایه درس و در پايان، مهارت‌های كلاس‌داري آشنا می‌شود. این کتاب هم میتواند گامي مهم براي آموزش صحيح روش‌هاي تدريس و در يك نگاهي كلي‌تر؛ اداره مطلوب يك كلاس درس در ميان فعالان فرهنگي مشتاق حضور در عرصه تعليم و تربيت باشد.
در دفتر چهاردهم سعی شده جوانانی که قصد ورود به حرفه گزارش‌گري دارند با مهارت هاي قبل و بعد از تنظيم گزارش عمومي واصول و قواعد تهيه يك گزارش تخصصی آشنا شوند. ادعای نویسنده آن است کهمي‌توان بارعايت برخي اصول و قواعدو برخورداري از برخی ویژگی‌ها، در راه رسيدن به اهدافي چون برانگيختن حساسیت جامعه نسبت به یک معضل، دورساختن جامعه از نابهنجاری‌ها و تقویت هنجارها، در راستاي اشاعه و تقويت اصول انقلاب اسلامي ايران قدم برداشت.
اما دفتر پانزدهم آشنایی با مهارت‌هایی برای نقد! شاید خیلی از ماها نقد کردن را دوست داشته باشیم! و شاید در برخی اوقات با این واکنش طرف مقابل‌مان مواجه شده باشیم که بگوید شما نقد بی‌پایه‌ای داشته‌‌اید! شما به حرف من توجه نکردید! شما در پی تخریب شخصیت هستید و ناراحتی‌هایی از این جنس!
این کتاب مي‌كوشدمهارت‌هايي در باب اصول لفظي نقد، اصول ارتباطی و كنشي نقد و مهارت‌های اخلاقي نقد را با مخاطبان خود درمیان بگذارد. شاید خوانده شدن این کتاب، بتواند گامي هر چند کوچک در نهادینه‌سازی نقد سالم و شایسته در ميان فعالان تشکل‌ها که برآنند با انتقادهاي سازنده خود، در سوق دادن جامعه به سوي كمال سهيم باشند، بردارد.
*موضوعات این مجموعه بر چه اساسی انتخاب شدند؟
ما با نگاهی موزائیکی به نیازهای مخاطب، یک سری مهارت‌ها را در حکم اصول مقدماتی مورد نیاز فعالان فرهنگی شناسایی کردیم. البته یک قاعده‌ای را در انتخاب عناوین رعایت کردیم و آن قاعده ۲۰-۸۰ بود! شاید برای شما این سوال ایجاد شود که این قاعده یعنی چه؟ ببینید شما در زمان احصا عناوین با انبوهی از عناوین مواجه می‌شوید که شاید انتخاب چند عنوان از میان انبوه آن عناوین سخت باشد! به هر حال گروه مطالعات فرهنگی یک ظرفیت محدود نیروی انسانی و مهم‌تر از آن مالی دارد؛ پس باید دقیق‌تر عمل می‌کرد! بنابراین سعی کردیم عناوینی را انتخاب کنیم که بیشترین تاثیرگذاری را در میان مخاطبان دارند و یا به عبارت بهتر بیشترین تقاضا را در میان جوانان فعال حوزه تشکلی دارد. پس بر اساس شاخص‌هایی چون گستردگی تقاضا، توافق کارشناسان حوزه جوانان، توافق فعالان تشکل‌ها و … بیست درصد عناوینی را انتخاب کردیم که هشتاد درصد اثرگذاری را در میان مخاطبان دارند! حتما به این نکته توجه دارید که اثرگذاری با نیاز مخاطب رابطه‌ای مستقیم دارد! یعنی زمانی اثرگذاری اتفاق می‌افتد که شما دست روی نیازهای مخاطب گذاشته باشید.
*چقدر کار را موفق می‌بینید؟ سطح کیفی کار چقدر مطلوب بوده است؟
سوال خوب و کلیدی پرسیدید! چراکه در قالب پاسخ به این سوال می‌توانم هم کیفیت کارمان را به رُخ بکشم و هم مخاطبان می‌توانند این به رُخ کشیدن‌های ما را با خواندن کتاب‌هایمان تایید و یا رد کنند! نتیجه هر چه باشد برای ما بُرد است و یا به قول سیاسیون بازی دو سر بُرد! اما خوب ادعاها چیست؟
ادعای اینکه این مجموعه یکی از اولین مجموعه‌هایی است که تنه به تنه کتاب‌های مهارتی روان‌شناسی مثبت ترجمه‌ای بازار می‌زند و شاید هم بهتر! اگر بفرمایید ادعای گزافیست حق دارید! اما خواهشم از شما و خوانندگان اینست که تورقی در کتاب‌ها داشته باشید!
باید وارد خواندن کار شوید! باید همانند شناگر در استخر شیک کتاب شیرجه بزنید تا متوجه شوید که صرف ادعا نیست! این ادعا اثبات شدنیست! بگذارید ادعای دوم را هم داشته باشم! به گمانم این مجموعه تبدیل به «جاده صاف کن» هم خودمان و هم دیگر نهادهای فکری فرهنگی فعال در حوزه کتاب خواهد شد! چراکه ما واقعا در حوزه تولید کتاب‌های مهارتی برای مخاطبان ایرانی به شدت فقیریم! بیشتر کتاب‌های مهارتی موجود در بازار، ترجمه‌ای هستند و محدود به یک حوزه خاص! اگر اندک جستجویی در این حوزه داشته باشید، عرایضم را تصدیق خواهید کرد! هر چه کتاب پرفروش مهارتی است از چند نویسنده شاخص خارجیست! البته توجه داشته باشید که این به معنای ستیز نیست! بلکه به معنای آنست که ما حوزه تولید کتاب‌های مهارتی کم فروغ و شاید بهتر باشد که بگویم اصلا فروغی نداشته‌ایم! نتوانستیم بستری فراهم کنیم که برای مخاطب ایرانی یک ایرانی بنویسد! کسی که با فرهنگ خودمان زیست کرده باشد و متناسب با همین فرهنگ، به من و شما مهارت بدهد آنهم در حوزههای مختلفی که اکنون جامعه ایرانی با آن درگیر است و طلب مهارت یا راهکار می‌کند!
به هر حال، مجموعه دفاتر مهارتی ویژه “فعالان فرهنگی”میتواند انگشت اعتماد را از جای دیگر برداشته و رو به سوی نویسندگان داخلی بگیرد و در حوزههای مختلف موردنیاز مخاطب دست به تولید کتاب‌های مهارتی و متناسب با اقتضایات بومی خودمان بزند!
*مطالعه این مجموعه چه ضرورتی برای فعالان فرهنگی دارد و به نظر شما فعالان فرهنگی چه نیازی به مطالعه این مجموعه دارند؟
جوانان فعال تشکل‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، برای عمل کردن عالمانه در محیط پیرامونی خود نیازمند تجهیز به مهارت‌هایی هستند. این مجموعه در راستای برطرف کردن این نیاز است. نیازهایی که جوانان اکنون ما در تشکل‌های خود با آن مواجه‌اند! البته امکان دارد بگویید این همه ماجرا نیست! نیازهای نوظهور و یا نیازهایی از قلم افتاده است! بله؛ این همه ماجرا نیست! بگذارید از حوزه سینما و فیلم‌هایش وامی بگیرم!
حتما دیده‌اید که پایان برخی از فیلم‌ها به گونه‌ای بسته می‌شود که مخاطب با خود می‌گوید “این فیلم به احتمال زیاد ادامه خواهد داشت” و یا خود فیلم اذعان می‌دارد “این ماجرا ادامه دارد” و یا حتی کارگردان فیلم بعدها در مصاحبه‌های خود می‌گوید “قسمت دوم فیلم را هم خواهد ساخت!”
فکر می‌کنید چرا این را می‌گوید؟ چرا این فکر در ذهن‌مان رژه می‌رود؟ چون من ِمخاطب فیلم از او خواسته‌ام! به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، این نیاز خود را به گوش کارگردان رسانده‌ام!
حال بگذارید ما هم این خبر را به مخاطبان بدهیم که نسخه دوم این مجموعه هم‌اکنون در حال طراحی محتوایی است. امیدواریم که بتوانیم مجموعه احتمالا سی دفتری را امسال کلید بزنیم! ما به خود مطمین بودیم و هستیم که مجموعه اول جای خود را در میان مخاطبان بازخواهد کرد! بازخوردها در این مدت زمان اندک که از چاپ کتاب‌ها می‌گذارد گواه این مدعاست! به نوعی هم برایمان قابل پیش‌بینی بود! پس زمان را خریدیم و زودتر شروع به طراحی نسخه دوم مجموعه کردیم.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه این مجموعه می‌توانند به وبگاه سازمان انتشارات پژوهشگاه مراجعه نمایند.
