به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سومین نشست از سلسله نشست‌های عملیات آژاکس با هدف بررسی ابعاد گوناگون کودتای ۲۸ مرداد در سالن همایش‌های کانون اندیشه جوان با سخنرانی دکتر مصطفی تقوی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران روز دوشنبه مورخ ۶ شهریورماه جاری در محل کانون اندیشه جوان پژوهشگاه برگزار شد.
دکتر تقوی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در ابتدا ضمن طرح این سوال که اگر کودتای ۲۸ مرداد اتفاق نمی‌افتاد سرنوشت نهضت ملی شدن صنعت نفت به چه مسیری می‌رفت گفت: ما در پاسخ به اینگونه سوالات باید به منطق تحولات و ساختار هویتی و فرهنگی جوامع مراجعه نماییم.
وی در ادامه افزود: منطق تحولات و نهضت‌های متعدد در ایران منطق و بایسته‌های خاص خود را دارد چون ساختار هویتی و فرهنگی جوامع در ظاهر و نوع شکل گیری با یکدیگر متفاوت است.
تقویضمن برشماری ویژگی‌های نهضت‌های مختلف گفت: ما نهضت‌های مختلفی همچون نهضت تنباکو، مشروطه و نفت را داریم که در تمامی اینها ساختار تحرکات بدون حضور روحانیت شیعه امکان پذیر نیست چون منطق تحولات این جامعه اینگونه اقتضاء دارد که رهبریت آن را یک روحانی بپذیرد.
وی اشاره داشت: هیچگونه نهضت ضد استبدادی در ایران بدون حضور روحانیت امکان وقوع نداشته است از جمله نهضت‌هایی که بر این موضوع صحه می‌گذارد جریان نهضت نفت است که یقینا بدون حضور روحانیت شیعه صنعت نفت ملی نمی‌شد.
این تاریخ پژوه اظهار داشت: از شهریور ۱۳۲۰ به بعد فرصتی برای جامعه ایرانی ایجاد شد تا استعمار را بشناسد و مبارزه با آن را با حضور آیت‌الله کاشانی شروع کند و در سال ۱۳۲۷ به نتیجه برساند.
تقویگفت: نهضت ملی شدن صنعت نفت جز با حضور روحانیت شیعه نمی‌توانست ادامه پیدا کند این در حالی است که از سال ۱۳۲۵که دکتر مصدق به مجلس راه پیدا نکرد خود را بازنشسته سیاسی خواند و تا سال ۱۳۲۸هیچ گونه حضوری از ایشان در تحرکات نهضت نمی‌بینیم در حالی که آن زمان نهضت در حال صعود بود و راهنمایی‌های آیت‌الله کاشانی سبب مسیر دادن به نهضت شد.
تقویبا اشاره به این مطلب که دکتر مصدق به عنوان مجری طرح ملی شدن صنعت نفت انتخاب شد گفت: در آن زمان باید فردی طرح ملی شدن صنعت نفت را اجرا می‌کرد که این کار به دکتر مصدق واگذار و ایشان عهده‌دار این مسولیت شد.
وی در پاسخ به این سوال که جایگاه دکتر مصدق در نهضت ملی شدن صنعت نفت چه بود گفت: از نظر جامعه‌شناختی، نهضت با منطق خاص خود شکل گرفت و همه جریان‌ها و افکار و گروه‌ها در نهضت حضور داشتند که دکتر مصدق نیز در این جریان حضور داشت اما با توجه به اینکه وی در سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۸ از سیاست کنار گرفتند، نمی‌توان او را رهبر نهضت دانست.
