به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، هفتمین نشست تخصصی “مبانی انسان‌شناختی مهندسی ژنتیک” از سلسله نشست‌های همایش ملی فقه مهندسی ژنتیک توسط دبیرخانه این همایش مستقر در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با حضور صاحبنظران این حوزه در شهر مقدس قم برگزار شد.
در ابتدای این نشست علمی حجت الاسلام والمسلمین دکتر رمضان علی‌تبار به عنوان ارایه‌دهنده بحث ضمن معرفی مهندسی ژنتیک گفت: کار این دانش در حقیقت، نوعی دخل و تصرف در طبیعت و خلقت یا دست‌کاری حیات میباشد؛ بنا بر این، مهندسی ژنتیک از این زاویه، با انواع ابهامات و چالش‌ها (فلسفی، کلامی، فقهی، حقوقی، اخلاقی و…) مواجه است که پرداختن به آن‌ها نیازمند مبانی و زیرساخت‌های مختلفی است. از جمله مهمترین آن، مبانی انسان‌شناختی است.
وی افزود: مساله انسان و انسان‌شناسی از سه منظر، با مهندسی ژنتیک و مساله تراریخته(محصول مهندسی ژنتیک) در ارتباط است؛ یکی انسان به عنوان فاعل شناسا(عامل تسخیر)؛ دوم، انسان به مثابه بخشی از موضوع منهدسی ژنتیک (ژن انسان به عنوان پدیده مورد مطالعه و تغییر) و جنبه سوم، انسان به عنوان مصرف‌کننده محصولات تراریخته. با توجه به نسبت و مناسبات انسان‌شناسی و مهندسی ژنتیک، در این باره، سوالات مختلفی مطرح است؛
مدیر گروه منطق فهم دین پژوهشگاه ضمن بیان این سوال که دخالت‌ها و تصرفات بشر در طبیعت و خلقت، از چه سنخی است، تصریح داشت: ما در این پژوهش درصدد پاسخ به پرسش‌های گوناگونی هستیم از جمله اینکه قلمرو تصرفات بشر تا کجاست و چه سنخ پیامدهایی(تکوینی و غیرتکوینی) را به همراه دارد؟ تصرفات بشر در طبیعت، با خلقت و حکمت الهی و همچنین نظام احسن، چه رابطه‌ای دارد و چگونه قابل توجیه است؟ آیا تغییرات یا اصلاح ژن انسانی، در ابعاد دیگر انسانی نظیر ذهن، شناخت، صفات نفسانی، فطرت و رفتارها نیز اثرگذار است؟ که در تحقیق حاضر سعی شده پاسخ مسایل یادشده را با توجه به مبانی انسان‌شناختی، سامان بخشد.
رمضان علی‌تبارهمچنین در بیان منظور از مبانی انسان‌شناختی مهندسی ژنتیک یادآور شد: مراد از مبانی انسان‌شناختی، اصول و پیش‌انگاره‌های برگرفته از انسان‌شناسی است که در علوم مرتبط (اعم از علوم طبیعی و علوم انسانی) به تناسب، نقش زیرساختی دارد؛ زیرا انسان‌شناسی از مهمترین علوم و از لحاظ اهمیت و ارزش، پس از خداشناسی بیشترین اهمیت را داشته و از جهاتی مقدم بر سایر علوم میباشد، به ویژه این که یکی از اهداف اساسی ادیان و انبیاء، توجه دادن انسان به خویشتن بوده است. در برخی روایات، انسان‌شناسی، افضل المعرفه، افضل الحکمه، انفع المعارف، فوز اکبر و… میباشد.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان ضمن بیان چگونگی ارتباط مبانی انسان‌شناختی با مهندسی ژنتیک ابراز داشت: یکی انسان به مثابه فاعل شناسا و نقش فاعلی و تصرف‌کننده در ژن. جنبه دوم، انسان به مثابه موضوع مورد مطالعه در مهندسی ژنتیک و جهت سوم، انسان به عنوان مصرف‌کننده محصولات تراریخته. وقتی سخن از مبانی انسان‌شناختی مهندسی ژنتیک به میان می‌آید، مراد هر سه جنبه، مد نظر قرار می‌گیرد.
وی همچنین گفت: فرض سوم، انسان به عنوان مصرف‌کننده محصولات تراریخته، نیز مطرح است که از این لحاظ، پیامدها و آسیب‌های مصرف محصولات تراریخته باید مورد مطالعه قرار گیرد. البته این محور، با توجه به مبانی انسان‌شناختی در دو حوزه پیشین، بیشتر ناظر به پیامدها و نتایج مصرف محصولات تراریخته میباشد و به حوزه بهداشت، سلامت، پژشکی، فقه، اخلاق، حقوق، سیاست، اقتصاد و نظایر آن مربوط بوده و هر گونه داوری‌ها باید در علم مرتبط، صورت پذیرد؛ لذا در این مقاله تنها به دو جنبه نخست (انسان به مثابه فاعل تصرف و انسان به مثابه موضوع تسخیر) پرداخته می‌شود.
نشست تخصصی “مبانی انسان‌شناختی مهندسی ژنتیک”، روز پنجشنبه مورخ ۱۴ بهمن ماه جاری با حضور اساتید حوزه و دانشگاه، دانشجویان و دانش‌پژوهان در سالن فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی واقع در شهر مقدس قم برگزار شد.
