به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجموعه۲۳ جلدی”از نگاه نبوی(ص)” توسط مرکز پژوهش‌های جوان وابسته به همین پژوهشگاه، چندی پیش با مشارکت نشر معارف به زیور طبع آراسته شد.
این مجموعه ارزشمند عناوین و موضوعات متنوعی را در عرصه‌های مختلف اجتماعی، ادبی، سیاسی، اخلاقی، فرهنگی، معرفتی، عرفانی، حقوقی و… از نظرگاه نبی مکرم اسلام(ص) مورد بررسی قرار داده و دریچه‌ای نو، حیات‌بخش و جهت‌دهنده را بر روی دیدگان جوانان با طراوت وطن اسلامی‌مان گشوده است. در این مجموعه کوشش شده سنت آخرین فرستاده خدا (قول، فعل و تقریر پیامبر)، با استفاده از منابع متقن منعکس گردد تا تلالو اندیشه آن ابرمرد تاریخ، روح و جان خواننده را به درستی صیقل دهد.
“اخلاص”عنوان جلد ششم این مجموعه بوده که به قلم حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید رضا شاکریننگاشته شده است.
از این رو در خصوص این کتاب گفت و گوی کوتاهی با ایشان ترتیب دادیم که در ادامه از منظر شما فرهیخته گرانقدر می‌گذرد.
متن کامل این گفت و گو به شرح زیر است:
سلام علیکم آقای دکتر در رابطه با کتاب «اخلاص از نظرگاه نبوی» می‌خواستیم دقایقی با شما گفتگو کنیم. اگر اجازه دهید سوالات را شروع می‌کنم:
ü اهمیت موضوع این کتاب چیست؟
بسم الله الرحمن الرحیم؛ اخلاص یکی از مهمترین آموزه‌های دینی است که همواره مورد توجه انبیا و شرایع الهی و مورد تاکید عالمان اخلاق بوده و در دانش‌هاى اسلامى مانند فقه، اخلاق و عرفان بررسى شده است. عالمان دینی در بررسی مسائل اخلاقی به طور معمول به سنت و سیره نبوی(ص) در کنار دیگر منابع دینی مراجعه نموده و از آن بهره بردهاند. در این کتاب برآنیم تا مساله اخلاص را با درنگی بیشتر از منظر سیره نبوی(ص) بازکاویم و زوایا، ارکان و لوازم آن را پی‌جوییم؛ در عین حال از سخنان جانشینان پیامبر(ص) که بهترین بیان کنندگان تعالیم آن حضرتاند نیز سود بردهایم. تعالیم اسلامی و سیره گفتاری و رفتاری پیامبر(ص) ابعاد وسیعی از این مساله فراروی بشر مینهد و نشان میدهد که اخلاص در دین، بنیادیترین محور دینداری و گوهر بندگی است.
ü سیر مطالب کتاب چگونه است؟
این کتاب ابتدا از معناشناسی اخلاص شروع میکند؛ سپس جایگاه، اهمیت، حقیقت و مولفههای آن را میکاود. در ادامه اخلاص و درجات و مراتب آن را به بحث مینشینیم. از پرسش‌های پیش رو، چرایی وابستگی قبول عمل به اخلاص است که در این زمینه درنگی شده و پس از آن به بیان چگونگی تحقق، لوازم و موانع اخلاص پرداختهایم. آنچه بیش از همه فضای این کتاب را پر کرده است دستاوردها و بروندادهای اخلاص است. در پی این بحث به پارهای از خصال مخلصان و منزلت آنان اشارهای شده و در آخر گوشههایی از سیره رفتاری پیامبر(ص) که نشانگر اخلاص همه جانبه آن حضرت بوده و در نگاه برخی از اندیشمندان غربی بازنمای صدق و اخلاص ایشان در دعوی نبوت است، یادی خواهد شد.
ü در این کتاب به چه محورهایی پرداخته می شود؟
این کتاب دارای ۳ فصل اصلی است؛ کلیات،دستاوردهای اخلاص وخصال و نشانه‌های مخلصان عناوین این فصول هستند. در فصل اول محورهای اصلی بحث عبارت‌اند از: معناشناسی اخلاص، جایگاه و اهمیت اخلاص، حقیقت و مولفههای اخلاص، گستره و مراتب اخلاص، چرایی اخلاص، چگونگی کسب اخلاص، لوازم اخلاص وموانع اخلاص؛ اما در فصل دوم که درباره دستاوردهای اخلاص است درباره محورهای ایمنی از شیطان، عصمت از کژی‌ها، شرط قبول عمل، پذیرش ولایت الهی،تقویت عقل و خرد، موفقیت در امور، دخول بهشت، آرامش روان، فراگیری عبادت، یقین‌زایی و معاف از حسابرسی صحبت شده است و در فصل سوم یعنی خصال و نشانه‌های مخلصان، درباره مقام و منزلت مخلصانواخلاص در سیره رفتاری پیامبر(ص) مباحثی مطرح شده است.
ü جان‌مایه این کتاب حول چه مبحثی است؟
پیامبر(ص) فرمودند: عالمان و عاملان جملگی در هلاکند جز مخلصان و مخلصان برلب پرتگاهند. این سخن هشداری بزرگ برای همه انسانها است و نشان میدهد که اخلاص مامون بزرگ الهی است تا زمانی که باقی باشد. البته این هشدار ناظر به مخلِصان، یعنی اوساط راه و اخلاص ورزان در عمل است که همچنان خطر از دست دادن اخلاص آنان را تهدید میکند؛ اما مخلَصان که با تمام وجود الهی شده و خالص از برای خدا شدهاند، در حرم و حریم امن الهی قرار داشته و از هر گزندی مصوناند.
ü پیام اصلی این کتاب چیست؟
اخلاص قدمتی به درازای دین الهی در همه تاریخ دارد و همواره در کانون توجه آموزگاران دینی و الهی بشر بوده است. در شریعت اسلامی و سیرت نبوی نیز اخلاص جایگاه ممتاز و ویژه‌ای یافته است. آیات چندی از قرآن و شماری از احادیث به اخلاص دعوت نموده و از اهمیت آن سخن گفته‌اند. اخلاص در نگاه نبوی(ص) لازم انفکاک ناپذیر دینداری است. در حدیث از پیامبر(ص) است که قلب مسلمان بر سه چیز خیانت نورزد: ۱- اخلاص عمل برای خدا، ۲-خیرخواهی برای پیشوایان و ۳-پیوستگی با جماعت مسلمانان. در حدیث مشابهی از پیامبر(ص) اخلاص در دعوت به سوی خدا یکی از عناصر جدایی ناپذیر ایمان نامیده شده است.بر اساس پارهای از احادیث نبوی(ص) اخلاص یکی از هدایای بزرگ الهی است که جبرئیل امین برای پیامبر(ص) به ارمغان آورده است. این هدایا دارای مراتب و درجاتی هستند و اخلاص در میان آنها از امور دیگری چون صبر، رضا و زهد برتری دارد.در اهمیت و جایگاه منیع اخلاص همین بس که یکی از اسرار و ودایع الهی نامیده شده است. از حضرت خاتم المرسلین(ص) رسیده که خدای متعال فرموده است: اخلاص سری از اسرار من است و آن را در قلب کسانی از بندگانم که دوستشان میدارم به ودیعت نهادهام.
