به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره ۶۱ منتشر شد. این فصلنامه با صاحب امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و سر دبیری آقای دکتر عباس عرب مازار به شماره شصت و یکم خود رسید.
در فصلنامه علمی –پژوهشی اقتصاد اسلامی شماره شصت و یک مقالاتی به شرح زیر آمده است. چکیده مقالات این شماره جهت اطلاع بیشتر خوانندگان ارائه می شود.
برآورد اثر سرمایه دینی روی مصرف کالاها و خدمات ضروریو تجملی در جامعه شهری ایران / مرتضی عزتی –شیوا قربانزاده
چکیده:
یکی از اثرهای دین بر رفتارهای اقتصادی، اثر آن بر مصرف کالاهاست. در پژوهش پیش رو کوشیده شده است تا اثر سرمایه دینی بر اندازه مصرف کالاهای ضروری و تجملی برآورد شود. دادههای مصرف برای پژوهش پیش رو از نتیجه‌های آمارگیری از درآمد و هزینه خانوار شهری ـ که هر ساله از سوی مرکز آمار ایران گرداوری میشود ـ به‌دست آمده است. مدلهای پژوهش با روش داههای تابلویی اقتصادسنجی برای استانهای کشور برای دوره زمانی ۱۳۸۲ ـ ۱۳۹۱ برآورد شده است. نتیجه‌های به‌دست آمده نشان‌دهنده آن است که سرمایه دینی میتواند بر چگونگی مصرف خانوارها و تخصیص بودجه آنها به کالاهای تجملی و ضروری اثر بگذارد.
اثر صداقت در بازارهای مالی بر متغیرهای اقتصادی / زهرا نصر الهی –علی شفیعی
چکیده:
عملکردبهینهنظاماقتصادیدرجامعهبه وجوددوبخشحقیقیومالیکارا،مکملو قدرتمند وابسته است. وظیفه اصلیبخش مالی کارا تخصیص بهینه منابع محدود اقتصادی بین بخشهای اقتصادی است. نارسایی در فعالیت هر یک از بخشهای مالی یا حقیقی بر عملکرد بخش دیگر نیز اثر منفی خواهد گذاشت. اطلاعات متقارن (صداقت) بین عاملهای اقتصادی یکی از ملزوم‌های کارایی بازارهای مالی است. هدف اصلی تحقیق پیش رو بررسی اثر صداقت در بازارهای مالی بر سرمایهگذاری و تولید است.
نمونه مورد بررسی در تحقیق پیش رو نمایندهای از کشورهای توسعه‌یافته (جی هشت) و نمایندهای از کشورهای در حال توسعه(منا) برای دوره زمانی ۱۹۹۳ ـ ۲۰۱۲ و روش مورد استفاده دادههای تابلویی است. مقاله در دو بخش نظری و تجربی ارائه شده است. نتیجه‌های بخش نظری مقاله نشان میدهد با افزایش صداقت هزینههای واسطههای مالی، قیمت و نرخ اجاره سرمایه کاهش یافته و سرمایهگذاری، سرمایه و تولید در وضعیت پایدار افزایش مییابد؛ در نتیجه باعث افزایش مصرف و رفاه مردم میشود. نتیجه‌های مدل تجربی نیز تأییدکننده نتیجه‌های نظری مقاله است و نشان میدهد که در هر دو گروه از کشورها با افزایش صداقت در بازار مالی تولید و رشد اقتصادی افزایش مییابد.
بررسی اثر عقدهای بانکداری اسلامی بر نرخ بیکاری در ایران / سیدعلی پایتختی اسکویی –عباس عرب مازار
چکیده:
در نظام بانکداری اسلامی (بانکداری بدون ربا) توزیع منابع به‌وسیله عقدهای اسلامی صورت می‌گیرد. به‌وسیله این عقدها بانک‌ها تسهیلات مورد نیاز مشتریان را در چارچوب قراردادهای اسلامی تنظیم کرده و در اختیار آنها قرار می‌دهند. هدف اصلی مقاله پیش رو بررسی اثر عقدهای اسلامی بر نرخ بیکاری در اقتصاد ایران است. برای اینمنظورازداده‌هایفصلی سال‌های ۱۳۷۹ ـ ۱۳۹۲ بابه‌کارگیریروشآزمونکرانه‌هاو خود رگرسیون با وقفه‌های توزیعی (ARDL) استفادهشده است. نتیجه‌های تحقیقنشانمی‌دهدکه در بین عقدهای اسلامی، فقط نرخ رشد مانده تسهیلات مبادله‌ای اثر منفی بر نرخ بیکاری دارد. به عبارت دیگر با افزایش تسهیلات مبادله‌ای، نرخ بیکاری در اقتصاد ایران کاهش مییابد؛ در حالی‌که نرخ رشد مانده تسهیلات مشارکتی و تسهیلات قرض‌الحسنه اثر مثبت بر نرخ بیکاری دارند. ضریب تصحیح خطای برآوردشده مدل نشان میدهد که ۳۶ درصد از عدم تعادل در نرخ بیکاری در دوره بعد تعدیل میشود.
بررسی تطبیقی کانال‌های اثرگذاری سیاست پولی بر بخش واقعی در چارچوب اقتصاد نئوکلاسیک و اسلامی / سعید فراهانی‌فرد – محمدنقی نظرپور – موسی شهبازی غیاثی
چکیده:
مقاله پیش رو می‌کوشد به روش تطبیقی سازوکارها و کانال‌های انتقال اثرهای سیاست پولی بر بخش واقعی را از دید اقتصاد نئوکلاسیک و اقتصاد اسلامی بررسی کند. پرسشی که تحقیق پیش رو در پی پاسخ‌گویی آن می‌باشد؛ این است که تفاوت بین اقتصاد اسلامی و نئوکلاسیک در سازوکارهای انتقال‌دهنده اثرهای سیاست پولی بر بخش واقعی چیست و نقاط اشتراک و افتراق دو رویکرد کدام هستند؟
فرضیه تحقیق این است که افزون بر وجود تفاوت‌در نوع متغیرها و کیفیت اثرگذاری سیاست پولی در اقتصاد اسلامی، سازوکارهای انتقال اثرهای سیاست پولی در دیدگاه اسلامی در تعامل و تناظر مستقیم با بخش واقعی بوده و در جهت دست‌یابی به اهداف سیاست پولی در اقتصاد اسلامی است. یافته‌ها و بررسی‌های تحقیق نشان میدهد که در چارچوب اقتصاد اسلامی مبنای اثرگذاری سیاست پولی، تحقق هدف اصلی سیاست پولی یعنی ثبات‌‌بخشی و کنترل نوسان‌های پولی در اقتصاد و تعامل و ارتباط مستقیم با بخش‌واقعی اقتصاد است و هم‌چنین عمده تفاوت‌ها بین اقتصاد اسلامی و دیدگاه نئوکلاسیک در هر یک از کانال‌های مصرف، سرمایهگذاری و تجارت خارجی به‌عنوان حوزه‌های تأثیرگذاری سیاست پولی بر اقتصاد، مربوط به سازوکار تغییر در بخش واقعی بوده و در برخی از کانال‌های مذکور تفاوت‌هایی در نوع متغیرهای انتقال اثر سیاست پولی وجود دارد.
آسیب‌شناسی تعاونی‌های اعتبار و ارائه الگوی مطلوب / سیدعباس موسویان – سیدمحسن فاضلیان – مهدی علی‌حسینی
چکیده:
در نظام مالی متعارف تعاونی‌های اعتبار به‌منظور کاهش فقر و تأمین نیازهای خرد خانوارها کاربرد گسترده‌ای دارند. در ایران نیز این تعاونی‌ها فعالیت می‌کنند اما از بُعدهای گوناگون با آسیب‌هایی روبه‌رو هستند، وجود تعاونی‌های آزاد، نبود قوانین مناسب بر نظارت تعاونی‌های اعتبار، نرخ‌های نامتعارف سپرده‌ها و تسهیلات، نبود ساختار مدیریتی مناسب و نداشتن پایگاه فقهی شفاف برخی از این آسیب‌هاست.
مقاله پیش رو در صدد حل این آسیب‌هاست و برای حل آنها افزون بر بهره‌گیری از تجربه ایران و دیگر کشورها به روش مصاحبه با خبرگان و تحلیل نتیجه‌های ایده‌ها، مدل مطلوبی را برای تعاونی‌های اعتبار ایران متناسب با فقه امامیه طراحی می‌کند. در این مدل، تعاونی‌های اعتبار با سرمایه اعضایی که در یک ویژگی معیّن مشترک هستند بر اساس عقد شرکت تشکیل میشود و جهت تقویت و امکان عضویت اعضای بیشتر در تعاونی می‌توان از پیوند مشترک چندگانه بهره جست. در این مدل تعاونی‌های اعتبار افزون بر حق عضویت اعضا از سپرده‌های اعضا به‌عنوان منابع مکمل بهره می‌گیرد و به‌وسیله قراردادهای قرض‌الحسنه، مرابحه، استصناع، اجاره به شرط تملیک و خرید دین تسهیلات می‌پردازد و به‌وسیله نهادی ملی و تخصصی به نام بانک مرکزی نظارت میشود. بر اساس یافته‌های این مدل، تعاونی‌های اعتبار در عین حال که با نرخ‌های پایین‌تری نسبت به بانک‌ها تسهیلات می‌دهند با نرخ‌های منطقی سپرده می‌پذیرند.
الگوی خلق اعتبار در بانکداری اسلامی متأثر از اندیشه شهید صدر / ایمان باستانی‌فر – محمدرضا حیدری – وحید مقدم
چکیده:
مسئله خلق بدهی در نظام بانکداری متعارف از مسائل مهمی است که پس از بحران ۲۰۰۸م، به آن توجه بیشتری شد. یکی از مسائل اصلی در بانکداری اسلامی، مسئله خلق اعتبار است. در این‌باره دیدگاه‌های گوناگونی در میان اقتصاددانان وجود دارد. از دید شهید صدر;در عرصه بانکداری اسلامی، خلق اعتبار، مبتنی بر ضوابط شرعی، امکان‌پذیر است؛ اما آیا الگوی شکل‌گیری خلق اعتبار از دید وی با خلق اعتبار در نظام بانکداری متعارف یکسان است؟
در تحقیق پیش رو، ضوابط شرعی متأثر از دیدگاه شهید صدر;درباره خلق اعتبار در بانکداری اسلامی، با روش تحلیلی تشریح و الگوی مفهومی از فرایند شکل‌گیری خلق پول معرفی و در چارچوب ضریب فزاینده پولی در قالب اثر شریعت، الگویی از خلق اعتبار در بانکداری اسلامی متأثر از اندیشه شهید صدر;ارائه میشود. فرضیه تحقیق گویای آن است که میان سازوکار شکل‌گیری فرایند خلق اعتبار از دید شهید صدر;با نظام بانکداری متعارف تمایز وجود دارد. نتیجه‌ها گویای آن است که اثر شریعت شامل بدهکاربودن متقاضی اعتبار، التزام به اجرای شرط قبض، اطمینان بانک به اطلاعات متقاضی وام، جواز و لزوم عقد قرض بر ضریب فزاینده خلق پول اثرگذار بوده و وجه تمایز الگوی خلق اعتبار از دید شهید صدر;با خلق اعتبار در نظام بانکداری متعارف است.
علاقمندان می توانند برای تهیه این فصلنامه به سایت سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نشانیhttp://poiict.org/category/eqtesad_islami مراجعه کنند.
