به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به همت موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب و مبا مشارکت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیین رونمایی از کتاب “شور اشراق” با حضور آیت الله علی اکبر رشاد مولف کتاب و آقایان دکتر غلامعلی حداد عادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر محمدرضا ترکی محقق ادبی و دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و دکتر محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و جمعی از دوست داران محفل‌های ادبی و نویسندگان و صاحبنظران، عصر یکشنبه ۱۶ خرداد ماه سال جاری در سالن همایش های موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب برگزار شد.
کتاب “شور اشراق” گفت نوشته هایی درباره شعر و شخصیت شماری از اصحاب حکمت و ادب، در دوازده فصل و به قلم آیت الله رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سامان یافته است.
دکتر غلامعلی حداد عادل در مراسم رونمایی کتاب شور اشراق به عنوان اولین سخنران این مراسم اظهار داشت: قبل از اینکه به محتوا و خصوصیات این کتاب اشاره کنم، باید در آغاز عرایضم بیان کنم که در دهه های قبل از انقلاب ما شاهد این بودیم که حوزه های علمیه، از نظر توجه به زبان و ادبیات فارسی، به ویژه ادبیات معاصر عقب بودند. تحولی که در شیوه نگارش در نثر فارسی و در سخن فارسی بعد از مشروطیت ایجاد شده بود، بیشتر در محافل دانشگاهی و رسانه ای مطبوعات جلوه‌گر شده بود. ولی سبک و سیاق سخن گفتن و نگارش علمای دینی تحول لازم پیدا نکرده بود و در درسهای حوزه نیز، ادبیات فارسی جایگاه مناسبی نداشت. هنوز هم ندارد، اما خیلی بهتر از گذشته شده است. کم بودند در دوران جوانی ما روحانیونی که به زبان روز بنویسند و سخن بگویند.
حدادعادل یکی از امتیازات استاد شهید مطهری را از حیث روان نویسی ذوق خراسانی ایشان و توجه به ادبیات می دانست و اظهار کرد: یکی از دلایل محبوبیت ایشان نزد دانشگاهیان همین سخن گفتن و نوشتن به زبان دانشگاهی بود. در روحانیون، فاصله داشتن از تحول مثبتی که در نثر فارسی و شعر فارسی پدید آمد بود، یک نقص عمده بشمار میرفت.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه گفت: این کتاب که بعضی مقالات آن در سال ۷۶ به چاپ رسیده است و اکنون با حذف و اضافاتی مجدداً منتشر می شود، حاوی دو دسته مقالات است. من در ذهن خودم این را تقسیم بندی کرده ام. اگر از آن مقاله جایگاه نماز در شعر و ادب فارسی که در پایان این متن آمده صرف نظر کنیم، حاوی دو دسته مقالات است: یک دسته مقالاتی است که به اشعار حکما و علمای قدیم و علمای معاصر می پردازد و یک دسته مقالاتی است که اختصاص دارد به نقد شاعران معاصر که درکسوت دینی نیستند و به تعبیر دقیق تر حوزوی نیستند. مقاله ای که به نقد شعر شادروان مهرداد اوستا اختصاص دارد از این دسته دوم است. مقاله ای که از خصوصیات شعر دوست عزیز ما شاعر نام آور معاصر آقای علیرضا غزوه یاد میکند باز از دسته دوم است. اگر از آن چند مقاله ای که اختصاص به شاعران غیر حوزوی و غیر سنتی دارد بگذریم جان مایه اصلی این مجموعه و درون مایه اصلی این مجموعه اختصاص دارد به شعر بزرگانی که بیش از آنچه شاعر بوده باشند، حکیم بودند. مقاله ای که موضوع کثرت گرایی دینی را در اشعار مولانا بررسی میکند، از این قبیل است. بعد از آن مقاله مربوط به حکیم فیاض لاهیجی است و بعد مقاله مربوط به حاج ملاهادی سبزواری. مقالات متعددی در این مجموعه اختصاص دارد به شعر امام راحل که این چند بخش است و استخوان بندی این کتاب همین مقالات مربوط به شعر امام راحل است. از همین سِنخ مقالات، مقاله مربوط به شعر و شاعری استاد علامه حسن زاده آملی است.
وجه اشتراک این چند مقاله این است که شاعران مورد نظر همه حکیم بوده اند . بنده چند دقیقه ای می خواهم درباره همین موضوع صحبت کنم و آن این است که در تمدن اسلامی و در تفکر اسلامی در آن بخش شیعی که ما می شناسیم؛ در زبان فارسی شاهد هستیم که بزرگان علم و حکمت ما شاعر هم بوده اند.بنده فکر میکنم بسیار نادر باشند بزرگانی در عالم اسلام و در ایران اسلامی ما، از صدر اسلام تا به امروز، که فیلسوف و حکیم بوده باشند ولی شعر نگفته باشند. یعنی اگر از این دوران شروع کنیم به جلو پیش برویم عموماً می بینیم که حکمای ما طبع شعر داشته اند و طبیعی بوده که اینها شعر بگویند، گویی پیامهایی داشته اند که جز به زبان شعر نمی توانستد بگویند. مثلاً خود خواجه نصیر طوسی به یاد دارم که دانش آموز سال دوم دبیرستان که بودم در سال ۱۳۳۷ روبروی ما در مقابل چشم ما بالای تخته سیاه کلاس این رباعی از خواجه نصیر طوسی با خط جمیل قاب شده بود و همیشه در مقابل چشم ما بود که:
لذات دنیوی همه هیچ است نزد من در خاطر از تغییر آن هیچ ترس نیست
روز تنعم و شب عیش و طرب مرا غیر از شب مطالعه و روز درس نیست
این سنت عمومی بوده است، اما از زمان ملاصدرا این جنبه شعر و شاعری در میان حکما، در چهارصد سال اخیر قوت گرفت. یعنی پررنگ تر شد و این بی جهت نیست. برای اینکه در فلسفه ملاصدرا چهار جریان فکری که از آغاز اسلام درفرهنگ اسلامی به راه افتاده بود و گه گاه با هم تداخل و تلاقی دو به دو یا سه به سه نیز داشتند؛ این چهار جریان یک جا به هم رسیدند و ممزوج شدند و یک مزاج حکمی به نام حکمت متعالیه به وجود آمد. و آن چهار جریان عبارت بود از فلسفه، کلام، عرفان و اشراق. فلسفه ملاصدرا ظرفیتی داشت، یک مبانی داشت، یک نگاهی داشت که هم جنبه استدلالی فلسفه را تأمین میکرد، قوت استدلال را در خود داشت، هم مقاصد علم کلام را تعقیب میکرد، هم هستی شناسی عرفانی را نمودار میساخت و هم زیبایی ها و لطافت های اشراق را. یعنی هم میراث ملا شیخ اشراق را در خود داشت هم میراث کلام خواجه نصیر را هم میراث حکمت بوعلی را و هم عرفان ابن عربی را. همه این ها را در یک ظرف داشت. این بود که حکمایی مانند خود ملاصدرا که بنیان گذار حکمت متعالیه است و به این مکتب تعلق داشتند در عین حال که منطقی و اهل استدلال بودند و فیلسوف نیز بودند، اهل ذوق هم بودند. یعنی زبان آنها مراتب و ساحت های مختلف داشت. در بحث منطق، زبان آن ها ریاضی بود، در فلسفه متناسب با مقام فلسفه، اما وقتی به عرفان و اشراق می رسیدند دیگر گویی زبان منطق و فلسفه ناکافی بود برای بیان ما فی الضمیر آن ها.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه به این نکته اشاره داشت که: استفاده از زبان شعر که عموماً یک زبان تمثیلی است در واقع کلید و رمز گشای درک عرفانی و اشراقی این حکمایی است که به این سلسله تعلق دارند. بی جهت نیست که شما میرداماد را می بینید که شاعر است. در سلسله افراد معاصر با ملاصدرا، هم خود ملاصدرا شاعر است و دو داماد بزرگ او که هر دو حکیم اند (فیض و فیاض) شاعر هستند.
در ادامه مراسم دکتر محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات و اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه ویژگی های منحصر به فردی در آیت الله رشاد وجود دارد که می توان آن را در کتاب «شور اشراق» نیز مشاهده کرد گفت: آیت الله رشاد جامع الاطراف هستند و این ویژگی زمینه ای را فراهم می کند که وقتی به موضوعی می پردازند، آن را از جنبه های مختلفی بررسی کنند.
این پژوهشگر حوزه ادبیات با اشاره به ویژگی های ممتاز و شاخص آیت الله رشاد از جمله واژه یابی مناسب و زیبا، افزود: ایشان همیشه حرکت در مسیرهایی داشته که کمتر دیگرانی در آن مسیرها پای نهاده اند و بارز ترین این امتیازات ویژگی شاعر بودن آقای رشاد است. ایشان دارای ذهنی نظام مند، بسامان و هندسه مند هستند.
در ادامه سنگری بیان کرد: مقام معظم رهبری دو سال پیش به وجوه حکمت و تعلیمی بودن شعر در بین شاعران اشاره کردند و باید اشاره کرد که آن رشته ای که اجزای این کتاب را به هم متصل کرده و پیوند میدهد، حکمت است.
دکتر سنگری با اشاره به شعر نماز که در پایان کتاب آمده است و همچنین به جمع بودن تمام حکمت ها در نماز اظهار داشت: آیت الله رشاد در کتاب «شور اشراق» به اشعار شاعران پیرامون نماز می پردازد.
وی تصریح کرد: امروزه با فقر شدید شعر تعلیمی و فکری و حکمی رو به رو هستیم و حضور اندک ادبیات شیعی در دانشگاه‌ها مشکلی است که با مطرح شدن شاعران و نویسندگان شیعی برطرف می شود.
دکتر محمدرضا ترکی محقق ادبی، شاعر، نویسنده و دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهرانسخنران دیگر این مجلس بود و با اشاره به اینکه جوامع نیز مانند مردم بیمار می شوند و در طب سنتی قدیم انسان ها طبع مختلفی داشتند اظهار داشت: اگر هر یک از این طبع ها به هم می خورد، انسان دچار بیماری می شد. جامعه نیز طبع گوناگونی دارد که اگر به هم بخورد دچار بیماری خواهد شد. راه علاج آن نیز فکر حکمی است.
وی ادامه داد: اگر برنامه ریزان فکری جامعه اهل حکمت باشند این حکمت ممکن است به معنای طبیب باشد و جامعه ای که دچار فساد شده را تنها می توان به وسیله فکری حکمی درمان کرد.
این شاعر حوزه ادبیات با اشاره به اینکه مدیران فرهنگی جامعه ما یا مدیر نیستند و یا مدیر فرهنگی نیستند تصریح کرد: مدیران فرهنگی ما توانایی دیدن دوردست را ندارند. مولف کتاب شور اشراق یک فرد حکیم و فرهنگی است و این کتاب با وجود اینکه حجم زیادی ندارد حکمت شعر را نشان می دهد.
آیت الله علی اکبر رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز به عنوان مولف کتاب بعد از حضور در جایگاه گفت:
اولاً از استاد محترم و مسلّم فلسفه دکتر حداد عادل و استاد مسلّم ادب دکتر سنگری و استاد و شاعر بزرگ دیرپا دکتر ترکی تشکر کرده که از باب تشویق بنده در این محفل حضور به هم رسانده و چندی سخنوری کردند.
ایشان با اشاره به اعلام برخی تغییرات در نسخه جدید کتاب شور اشراق و همچنین انتشار کتاب جدیدی از ایشان با نام درباره هنر از انتشار دو جلد کتاب در حوزه فقه و اصول از مجموعه پنج جلدی پیش از سال تحصیلی جدید خبر داد.
گفتنی است در پایان این مراسم از کتاب شور اشراق تالیف آیت الله علی اکبر رشاد رونمایی شد.
لازم به توضیح است آیین رونمایی از کتاب “شور اشراق” توسط موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب با همکاری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی روز یکشنبه مورخ ۱۶ خرداد ماه از ساعت ۱۹ در سالن همایش های موسسه فرهنگی شهرستان ادب برگزار شد.
