خانواده قرآنی امام حسین(ع)
یادداشتی از حجت‌الاسلام و المسلمین محمد عابدی
امام حسین(ع) شخصیت قرآنی والایی داشت و معتقد بود قرآن در تفسیرش بر اهل بیت تکیه دارد و اهل بیت از پی حقایق قرآن روان هستند و البته به آن حقایق می‌رسند. وقتی از امیرمومنان(ع) پیرامون عترت در حدیث ثقلین سوال کرد که پیامبر فرموده بود میان شما دو گرانبها را می‌گذارم؛ کتاب خدا و عترم، امیرمومنان پاسخ داد من و حسن و حسین و نه امام از نسل حسین که نهمین آنها مهدی و قائم آنان است، می‌باشیم. حضرت آنگاه به رابطه آنان با کتاب اینگونه تصریح کرد. آنان از کتاب و کتاب از آنان جدا نمی‌شوند تا کنار حوض کوثر بر رسول خدا وارد شوند. «بحارالانوار، ج۳۶، ص ۳۷۳» این روایت به روشنی، شخصیت قرآنی حضرت و عترت را نشان می‌دهد.
الف. شخصیت علمی، قرآنی امام(ع)
روایات فراوانی از امام حسین(ع) در حوزه تفسیر و قرآن نقل شده است که در محورهای ذیل قابل ارائه است: ۱٫ برخی مربوط به جایگاه قرآن و تفسیر نزد حضرت است که شامل دعاها، تعویذها، مواعظ و قرائت قرآن؛ مسائل اعتقادی، فکری، رفتارهای اجتماعی و اخلاقی، مواعظ و اقدامات در عرصه سیاسی و حکومتی است.
۲٫ گروه دیگری از روایات ناظر به جایگاهی است که امام در قرآن دارد. ۳٫ بخشی از روایات امام در حوزه علوم قرآنی است، همچون شرایط مفسر، جمع قرآن، انواع بیانات و خطابات قرآنی، لایه های معارف قرآن، فضائل قرائت، تاویل، رابطه حدیث و سنت با تفسیر، منابع تفسیر، عصمت پیامبر در دریافت والقای وحی، جامعیت قرآن شرایط حامل و ابلاغ کننده وحی.
۴٫ روایاتی نیز ناظر به روش‌های تفسیری حضرت است. مانند استفاده از قرآن در تفسیر، استفاده از بیان شان نزول، نقل روایت‌های تفسیری. ۵٫ گونه‌های مختلف تفسیری از دیگر بخش‌های موجود در این روایات است. مانند معرفی مصداق انحصاری و مصداق اکمل، تبیین و توضیح مجملالت، جری و تطبیق و تاویل آیات و تبیین موضوعات دینی به صورت موضوعی. متاسفانه تاکنون تحقیق جامعی حول شخصیت قرآنی امام حسین(ع) و تراث قرآنی وی به صورت تحلیلی به گونه‌ای که پاسخی به مسائل اساسی جامعه شیعی باشد، ارائه نشده است.
ب. شخصیت قرآنی خاندان امام حسین(ع)
فرهنگ زندگی بر مدار معارف قرآن در زندگی خانوادگی حضرت جایگاه مهمی داشت. او در روز عاشورا خود را چنین معرفی کرد که به راستی کتاب خدا در ما نازل شده است و در ماست که هدایت و وحی به نیکی یاد می‌شود؛ همانطور که در واپسین لحظات عمر به درگاه خداوند عرضه می‌دارد« ما خاندان پیامبر و فزندان حبیب تو محمد بن عبد الله هستیم که او را به رسالت برگزیدی و بر وحی خود ایمن دانستی».
۱٫ حجم زیاد روایاتی که حضرت از جدش رسول خدا (ص) نقل کرده، گواه ارتباط قوی قرآنی بین اعضای خانواده اهل بیت است. حضرت مواردی از حالات قرآنی جدش را نقل کرده است، از جمله این که هر وقت پیامبر(ص) قرآن خواند به آیه « فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ کُلِّ أُمَّهٍ بِشَهِیدٍ وَجِئْنَا بِکَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِیدًا» (نسا،۴۱) می‌رسید می‌گریست. در ادامه حضرت به موعظه پرداخت، از جمله اینکه پس بنگرید به گواهی دهنده که چگونه می‌گرید در حالی که گواهی داده شده‌ها می‌خندند به خدا سوگند اگر بی خبری نبود هیچ دندانی از خنده نمایان نمی‌شد».
۲٫ پدرش امیرمومنان(ع) همواره با قرآن زندگی می‌کرد. امام حسین(ع) توصیه‌هایی از پیامبر (ص) برای پدرش را نقل می‌کند که از جمله آنها حفظ چهل حدیث بود که یکی از آنها این بود که «قرآن را زیاد بخوان و به آنچه در آن هست عمل کن» (مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲،ص۱۵۴) او از کودکی شاهد گفتگوهای قرآن محور پدرش بود از جمله اینکه در ماجرای بیعت خواستن از امام علی(ع) شاهد بود که امام به مسجد آمد و فرمود «این خدا بود که در حق اهل بیت نیکی فرمود و میانشان پیامبری از خودشان برانگیخت و پلیدی را از آنان زدود و آنان را پاکیزگی ویژه بخشید»، و این سخن برگرفته از آیه ۱۶۴ آل عمران« لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ» و نیز آیه تطهیر « إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا»(احزاب،۳۳) بود. آن حضرت در دامان پدری رشد یافت که خود از او نقل می‌کند«هیچ آیه‌ای در کتاب خدا نیست مگر آنکه آن را می‌شناسم، و به تفسیرش آگاهم، و در کجا ـ بیابان یا کوه ـ و در چه وقتی ـ شب یا روز ـ نازل شده است».
۳٫ مادرش فاطمه زهرا (ص) بارها در توضیح مسائل و جریانات از قرآن کمک می‌گرفت. نقل شده است حضرت فاطمه که فرزندانش گرسنه بودند به دستور پیامبر وارد اتاقی شد و رطبی در غیر فصل در ظرفی بلورین دید. آن را آورد و در پاسخ به پیامبر(ص) که این از کجا آمد گفت از جانب خداست و به آیه ۳۷ آل‌عمران استناد کرد. «مجلسی، بحار الانوار، ج۴۳،ص ۳۱۰»
۴٫ برادرش حسن بن علی(ع) نیز آگاه به تاویل قرآن بود. امام حسین(ع) در ماجرای دفن برادر آن زمان که همسر برادرش مانع دفن وی کنار پیامبر شد و آن را موجب هتک حجاب رسول شمرد، توضیح داد که برادرش برای تجدید عهد خواسته پیکرش را کنار قبر جدش بیاورند و ادامه داد: بدان که برادرم از همه مردم به خدا و پیامبرش داناتر بود. او به تاویل کتاب خدا داناتر از این بود که حجاب رسول را پاره کند زیرا خداوند فرمود: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ؛ احزاب،۵۳»، «کلینی، کافی، ج۱،ص۳۰۲»
