به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نقل از ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد ملک‌زاده، عضو هیئت علمی گروه سیاست پژوهشگاه در نشستی با عنوان «مواجهه با نظام سلطه در سیره نبوی»، با اشاره به بعثت پیامبر اسلام(ص) اظهار کرد: پیامبر اکرم(ص) در زمانی مبعوث شدند که شبه‌جزیره عربستان و بخش‌های مهمی از جهان تحت سیطره دو قدرت جهانی ساسانیان و روم شرقی قرار داشت و در عرصه منطقه‌ای نیز، شبه‌جزیره عربستان دارای ساختاری قبیله‌ای و اشرافی بود که حاکمیتی بسیار بسته و ظالمانه را در دوران جاهلیت ایجاد کرده بود.
وی افزود: این ساختار نه تنها در حوزه‌های سیاسی و نظامی، بلکه در تمام ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه نفوذ داشت و در چنین شرایطی، پیامبر اکرم(ص) مبعوث شدند تا با این ساختار ظالمانه و نامتعارف از لحاظ کرامت انسانی مبارزه کنند و آن را در هم بشکنند. در این بستر، گفتمان توحیدی پیامبر اکرم(ص) در مقابل دو نوع ساختار؛ قدرت‌های جهانی و ساختار قبیله‌ای و طبقاتی حاکم بر شبه‌جزیره عربستان قرار گرفت.
ملک‌زاده بیان کرد: بنابراین، پیامبر(ص) در ابتدا باید ساختار بسته‌ای که از ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر این منطقه حاکم بود را در هم می‌شکست و با آن مبارزه می‌کردند و در حقیقت، ایشان یک خیزش تمدنی و انسانی را پایه‌گذاری کردند که مبتنی بر نگرش اسلامی و دین مکرم اسلام بود.
وی با بیان اینکه مفهوم «سلطه» در این مبحث فقط به یک ساختار سیاسی و نظامی محدود نمی‌شود، گفت: سلطه بسیار فراتر از این مفاهیم است، همان‌طوری که ما در شرایط امروز نیز شاهد هستیم، مفهوم سلطه بسیار فراتر از یک ساختار سیاسی و نظامی است و به همین دلیل، استعمار را به سه نوع تقسیم می‌کنیم؛ استعمار قدیم، استعمار جدید و استعمار فرانو که درواقع، این تقسیم‌بندی نشان می‌دهد سلطه تنها در قالب اشغال نظامی نیست.
ملک‌زاده ادامه داد: استعمار قدیم، از طریق قدرت نظامی و سیاسی، سعی می‌کرد بر جوامع دیگر مسلط شود، اما در استعمار جدید و فرانو، هدف، تغییر در افکار، نگرش‌ها، هویت فکری و سبک زندگی جوامع هدف است. بحث مبارزه با سلطه فرهنگی و اجتماعی در زمان پیامبر اکرم(ص) به وضوح مشهود بود و ابعاد مختلفی را شامل می‌شد. این مسئله، یکی از ریشه‌دارترین مظاهر سلطه است که در گذشته وجود داشته و در حال حاضر نیز با آن مواجه هستیم و حتی می‌توان گفت که خطرناک‌ترین شیوه سلطه، مربوط به حوزه فرهنگی و اجتماعی است.
وی تصریح کرد: یکی از شیوه‌های پیامبر اکرم(ص) در مواجهه با نظام سلطه اجتماعی، مبارزه با بت‌پرستی و احیای کرامت انسانی بود، در زمان تولد و بعثت، جامعه عموماً بت‌پرست بود و یک نظام اشرافی و قبیله‌ای در آن حاکم بود و مردم بت‌هایی را که از سنگ یا چوب ساخته شده بودند را پرستش می‌کردند، درواقع اشراف از این سبک زندگی سوءاستفاده می‌کردند تا افراد ضعیف و بی‌قوت را زیر سلطه خود درآورند.
ملک‌زاده اضافه کرد: پیامبر اکرم(ص) با استناد به آیه ۱۳ سوره حجرات، اولین مواجهه خود را با نظام ناعادلانه و طبقاتی اعلام کرد «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ؛ ای مردم، ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و ملت‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید. بی‌تردید گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست. یقیناً خدا دانا و آگاه است.»
عضو هیئت علمی گروه سیاست پژوهشگاه افزود: در نظام قبل از اسلام، افرادی که به‌عنوان اشراف قریش شناخته می‌شدند، خود را برتر از دیگران می‌دانستند، از امکانات و خدمات بیشتری برخوردار بودند و افراد زیردست خود را به‌صورت سیستماتیک استثمار می‌کردند، اما پیامبر اکرم(ص) با استناد به آیه ۱۳ سوره حجرات فرمودند که در پیشگاه الهی، هیچ تفاوتی بین زن و مرد، یا بین گروه‌های مختلف وجود ندارد، مگر اینکه براساس تقوا باشد «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ؛ ارزش و فضیلت انسان‌ها به ثروت، قدرت، نسب یا قبیله نیست، بلکه به تقوا و خدمت به خلق بستگی دارد.»
مقاومت اسلامی در برابر سلطه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی
ملک‌زاده با بیان اینکه کفار قریش تصمیم گرفتند مسلمانان را تحت فشار اقتصادی قرار دهند و پیمان‌نامه‌ای نوشتند که توسط تمام قبایل مخالف مسلمان امضا شد، گفت: در این پیمان، تمام قبایل تعهد کردند که از هرگونه خریدوفروش، دادوستد و روابط اجتماعی با مسلمانان پرهیز کنند و آن‌ها را تحت شدیدترین تحریم اقتصادی قرار دهند و این تحریم، یکی از ظالمانه‌ترین تحریم‌های اقتصادی در تاریخ اسلام بود.
وی ادامه داد: پیمان‌نامه مکتوب را در یک صندوقچه قرار دادند و آن را در کعبه آویزان کردند. تمام قبایل اسلامی منطقه که به اسلام گرویده بودند، وارد این تحریم شدند، به جز گروهی که به ابولهب، عموی پیامبر(ص) و فرزندانش برادر ابوطالب وابسته بودند و به‌دلیل حمایت قبیله بنی‌هاشم به‌ویژه رئیس قبیله؛ ابوطالب، پیامبر(ص) در امنیت قرار داشت و در پیمان نامه به قبیله بنی‌هاشم گفته شده بود از پیامبر(ص) حمایت نکنید، تسلیم شوید و دست از اسلام بردارید.
ملک‌زاده تصریح کرد: این تحریم به مدت سه سال طول کشید و مسلمانان در شعب زندانی شدند و در این مدت، ثروت حضرت خدیجه(س) که یکی از ثروتمندترین زنان قریش بود، در دوره محاصره به کار گرفته شد و هزینه‌های تهیه مواد غذایی و حداقل نیازهای زندگی مسلمانان از طریق این منابع تأمین می‌شد، البته به‌صورت مخفیانه، این کمک‌ها به داخل شعب وارد می‌شد.
عضو هیئت علمی گروه سیاست پژوهشگاه اضافه کرد: در داخل شعب، ایثار و فداکاری به اوج خود رسیده بود، گاهی تنها یک یا دو خرما باقی می‌ماند و با ایثار تمام، به دیگران تقدیم می‌شد و این روحیه از خودگذشتگی و بخشش، باعث شد تا مسلمانان توان مقاومت خود را افزایش دهند. این اتحاد و انسجام، تأثیر بسیار زیادی در روحیه مسلمانان داشت و به پیامبر اکرم(ص) کمک کرد تا با مدیریتی هوشمندانه، مسلمانان را در برابر تمام سختی‌ها مقاوم نگه دارد و آن‌ها را از تسلیم بازدارد.
ملک‌زاده بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران یا غزه علی‌رغم فشارها، تحریم‌های ظالمانه و کشتارهای گسترده علیه زنان و کودکان، هیچ‌گاه حاضر به سازش یا تسلیم نشدند و این، نشان‌دهنده همان روح مقاومت است که در شعب ابی‌طالب شکل گرفت. بعد از گذشت سه سال، فرشته وحی به پیامبر اسلام(ص) نازل شد و خبر آورد که پیمان‌نامه توسط موریانه خورده شده است و پیامبر(ص) این خبر را به عموی خود منتقل کردند و ایشان از این فرصت به نفع مسلمانان استفاده کردند.
وی افزود: ابوطالب(ع) با کفار معامله‌ای کرد که اگر پیمان‌نامه توسط موریانه خورده شده باشد، این تحریم به پایان می‌رسد، کفار که گمان نمی‌کردند چنین خبری صحت داشته باشد، معامله با ابوطالب را پذیرفتند و وارد خانه کعبه شدند، در صندوقچه را باز کردند و با پیمان‌نامه‌ای مواجه شدند که به جز قسمت بسمک اللهم تمام مفاد پیمان‌نامه از بین رفته است و این‌چنین این تحریم و محاصره مسلمانان به پایان رسید.
ملک‌زاده با بیان نقش پیامبر(ص) در ایجاد عدالت اقتصادی در دوره تحریم گفت: ایشان با تقسیم عادلانه غنایم و بیت‌المال بر نظام سلطه اقتصادی پیروز شدند و نخستین اقدامی که بعد از تشکیل حکومت انجام دادند، ایجاد بیت‌المال و تقسیم عادلانه آن بین تمام مسلمانان بود و دارایی‌های جامعه اسلامی به‌صورت علی‌السویه بین مهاجران و انصار تقسیم می‌شد و هرگاه غنیمتی به‌دست می‌آمد، به‌صورت کامل بین همه تقسیم می‌شد.
وی ادامه داد: اقدام دیگر پیامبر(ص)، تشکیل یک دولت مستقل اسلامی بود که هیچ شباهتی به حکومت‌های ساسانی، روم شرقی یا ساختار قبیله‌ای عربستان نداشت و یک الگوی عادلانه اسلامی بود که می‌تواند در دنیای امروز نیز مورد استفاده قرار گیرد. مبحث دیگر، پیمان‌ها و ائتلاف‌ها بود؛ مانند پیمان عقبه یا صلح حدیبیه که این پیمان‌ها دقیقا برای مواجهه با نظام سیاسی و نظامی شبه‌جزیره عربستان انجام شد.
ملک‌زاده تصریح کرد: پیمان عقبه شامل دو پیمانی است که پیامبر(ص) قبل از هجرت یعنی در فاصله سال دوازدهم و سیزدهم بعثت، قبل از مهاجرت به مدینه با بخشی از مردم مدینه بستند و این پیمان جهت حمایت از پیامبر(ص)، بعد از ورود به مدینه بود. پیمان حدیبیه یک صلحی است که میان پیامبر اکرم (ص)، مسلمانان مدینه و کفار قریش بسته شد و فرصتی ایجاد کرد تا پیامبر(ص) دعوت خود را به سایر مناطق جهان گسترش دهند.
عضو هیئت علمی گروه سیاست پژوهشگاه بیان کرد: در آن دوران مسلمانان برخی مفاد این پیمان را به نفع خود نمی‌دانستند، در صورتی که قرآن از این پیمان‌نامه به‌عنوان فتح مبین یاد می‌کند، زیرا زمینه فتح مکه و گسترش اسلام را ایجاد کرد و حدیبیه یک پیمان ۱۰ ساله بود، اما به‌دلیل پیمان‌شکنی کفار بعد از دو سال، جنگ‌ها آغاز شد. پیامبر اکرم(ص) با شیوه‌های مختلف در مواجهه با نظام سلطه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی عمل کردند و درس‌های ارزشمندی برای امروز ما بر جای گذاشتند.
ملک‌زاده یادآور شد: همان‌طور که پیامبر(ص) در برابر سلطه اقتصادی، همبستگی ایجاد کردند، امروز نیز می‌توانیم در برابر تحریم‌های ظالمانه غرب به ویژه علیه ایران اسلامی، با ایجاد همبستگی داخلی و ائتلاف‌های خارجی، انسجام و وحدت ایجاد کنیم، همچنین در مواجهه با سلطه سیاسی و فرهنگی نیز باید همین راه را پیش بگیریم. پیامبر اکرم(ص) علی‌رغم تمام فشارها، در برابر سلطه فرهنگی کفار قریش ایستادگی کردند و اجازه ندادند سبک زندگی جاهلی بر مسلمانان حاکم شود.
وی گفت: امروز نیز همین رسالت را بر دوش داریم و باید در برابر سلطه فرهنگی غرب ایستادگی کنیم و سبک زندگی اسلامی خود را که می‌تواند پایه‌گذار تمدن اسلامی باشد، تقویت کنیم تا بتوانیم در برابر تمدن منحط غربی ایستادگی کرده و تمدن اسلامی را به پیش ببریم.
