درسهای اربعین
نوشتاری از حجت الاسلام محمدجواد رودگر عضو هیات علمی گروه عرفان و معنویت پژوهشگاه؛
اربعین به یک معنا آفرینش عاشورای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و در حقیقت امتداد نهضت حسینی، قیام کربلا و استمرار عاشورا بود،زیرا اگر امام حسین علیه السلام و یاران با بصیرت و با وفایش از صبح تا عصر عاشورا قیام جاودانه را خلق کردند، امام سجاد(ع) و زینب کبری(س) از عصر عاشورا تا اربعین نیز قیام فرهنگی و جهاد تبیینی را به راه انداخته و نقشی را ایفا کرده اند که در تداوم نقش امام و اصحابش در روز عاشورا بود. بدین جهت اربعین دانشگاهی است که درسها و پیامهای عمیق و راه گشایی را جلوی چشمان ما قرار داد که در واقع تجلی اسلام ناب محمدی(ص) در همه ابعاد و لایه ها بود و اکنون نیاز است تا به برخی از آن درسها اشاراتی ولو اجمالی داشته باشیم:
درس اول: بصیرت حقیقی
درس بصیرتی که امام سجاد(ع) و عقیله بنی هاشم زینب کبری(س) در امامت باطنی سجادی و مدیریت ظاهری زینبی آموختند و در گفتار و رفتار آنان ظهور یافت، در تمامی منازل اسارت آل الله علیهم السلام کارکرد ماندگاری برجای گذاشت، زیرا آن دو عزیز خاندان رسالت هرجا لازم بود حضور کارآمدی از خود نشان داده و به خلع سلاح دشمن در جنگ روایت ها اهتمام ورزیدند، در زمان مناسب و موقع حساس با بصیرت و صلابت هر چه تمام تر مانع تفسیرهای غلط از معارف دینی و تغییر روایت های تاریخی متناظر به واقعه کربلا پرداختند.(سخنرانی در کوفه، کاخ یزید و شام) و این درس بزرگ و تاریخی را به همه مسئولیت شناسان و مسئولیت پذیران دادند که با بصیرت می توان در مقابل مکر فرهنگی و حیله تبلیغی دشمن ایستاد و چهره واقعی اسلام را نشان داد تا اسلام بدلی و دروغین، اسلام تحریف شده و التقاطی جایگزین اسلام اصیل و صادق، اسلام زلال و خالص نشود.
درس دوم: امیدواری واقعی
امید واقعی نه واهی به آینده اسلام و جوامع اسلامی و بلکه سرنوشت بشریت از جمله درس هایی است که در جریان اربعین می تواند آموخت که در دل رنجها و دشواریها، در عمق سختی ها و به ظاهر شکست ها و ناامیدی ها باید امیدوار بود که:” إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً فَإِنَّ مَعَ ٱلعُسرِ يُسرًا”(انشراح:۴ و۵)کاروان کربلا، کاروان امیدوار به آینده اسلام و زنده و حرارت و حرکت زای عاشورا بود و با این امید تمامی رنجهای راه و سختی های پیدا و پنهان روحی و جسمی دوران اسارت را تحمل کرد تا مسلمین به معنای عام و شیعیان به معنای خاص و عموم انسانها راه را گم نکرده و به بیراهه نروند و انگیزه، اندیشه و انگیخته مصباح هدایت و کشتی نجات در همه ازمنه، امکنه، اعصار و امصار زنده و پاینده، برقرار و باقی بماند.
درس سوم: جهاد تبیین
جهاد تبیین و حضور آگاهانه و مجاهدانه در جنگ اراده ها و روایت ها یکی از بزرگترین درسهای اربعین است که بهترین تصویر و تفسیر آن را مقام معظم رهبری ارائه فرمود:”اگر زینب كبری(سلام‌الله‌علیها) و امام سجاد(صلوات‌الله‌علیه) در طول آن روزهای اسارت – چه در همان عصر عاشورا در كربلا و چه در روزهای بعد در راه شام و كوفه و خود شهر شام و بعد از آن در زیارت كربلا و بعد عزیمت به مدینه و سپس در طول سالهای متمادی كه این بزرگواران زنده ماندند ـ مجاهدات و تبیین و افشاگری نكرده بودند و حقیقت فلسفه‌ی عاشورا و هدف حسین بن علی و ظلم دشمن را بیان نمی‌كردند، واقعه‌ی عاشورا تا امروز، جوشان و زنده و مشتعل باقی نمی‌ماند”(۲۹/۶/۱۳۶۸)
درس چهارم: فرصت سازی نه فرصت سوزی
یکی از درسهای اربعین تبدیل تهدیدها به فرصت و به بیان دیگر فرصت سازی در دل تهدیدها بود که امام سجاد(ع) و زینب کبری(س) از چنین قدرت نرم و خلاقیتی برخوردار بودند و در شرائط بسیار دشوار توانستند برای تبیین نهضت امام حسین(ع)، فلسفه نهضت و اهداف قیام کربلا فرصت طلایی بسازند و به هنگام و با هوشمندی خاصی چهره حقیقی و نورانی اسلام ناب نبوی و حسینی را در برابر چهره دروغین و تاریک اسلام اموی را روشن کرده و دشمن را در رسیدن به اهدافش ناکام بگذارند.
درس پنجم: زنده نگهداشتن حقیقت و خاطره شهادت
در خصوص درس پنجم نیز مقام معظم رهبری فرمود: “به همان اندازه که مجاهدت حسین ابن علی(ع) و یارانش به عنوان صاحبان پرچم سخت بود، به همان اندازه نیز مجاهدت زینب(س) و مجاهدت امام سجاد(ع) و بقیه بزرگواران، دشوار بود.درسی که اربعین به ما می‌دهد، این است که باید یاد حقیقت و خاطره شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داشت. میدان تبلیغات، میدان بسیار عظیم و خطرناکی است.”(۲۹/۶/۱۳۶۸)
درس ششم: معنویت در میدان
یکی از شگفت سازترین درس اربعین، درس معنویتی است که کاروان آل الله علیهم السلام در تمامی طول مسیر علیرغم رنجهای طاقت فرسا ارائه دادند، بویژه حضرت زینب(س) که حتی نماز شب او نیز در هیچ شرائطی ترک نشد و معنویت توحیدی، ولایی و عاشقانه در حرکات و سکنات، در قول و فعل، در سکوت و سخن امام زین العابدین و زینب کبری و بقیه کاروان حسینی متبلور بود، وزانت و متانت وصف ناشدنی، مراقبت های اخلاقی، شرعی و رفتاری آنان موجی از معنویت در میدان نه معنویت در عزلت و خلوت و خلسه ایجاد کرد که در حقیقت معنویت جهادی و اجتماعی، معنویت مبارزه جویانه، معنویت عدالت خواهانه و ظلم و ظالم ستیزانه، معنویت متذکرانه، متبهجانه و متعهدانه را به نمایش گذاشتند.
درس هفتم:صبر و شکیبایی
یکی از درسهای مانا و در عین جال پویا و پایا که از اربعین قابل درک و دریافت هست، درس صبر و شکیبایی در برابر بلایا، مصائب و متاعب طاقت فرسایی است که آل طه و یس در طول سفر پرمخاطره از کربلا تا شام کشدند. سفری سخت و غیر قابل فهم و توصیف،روایت و ترجمه سفری که خواندن و شنیدن منازل و دشواری هایش همراه با رنج هجران اباعبدالله الحسین(ع) و فراق یارانش علیهم السلام قابل تحمل نیست تا چه رسد به چشیدن و تجربه آن. چه عالی امام صادق(ع) در زمینه بلایا و رنجهای پیامبران و اولیای الهی و دینداران واقعی فرمود: ” ان اشدّ الناس بلاء الأنبیاء ثم الذین یلونهم ثم الأمثل فالأمثل. (مناقب آل ابی طالب، محمد بن شهر آشوب مازندرانى،، ج۳، ص۲۲۵) رنج و ناراحتى انبیا، شدیدتر از دیگران است. از آن پس، کسانى که پشت سرشان مى آیند و سپس هرکه شبیه تر باشد.
درس هشتم: معیت و تبعیت
کاروان اباعبدالله(ع) نشان داد و این درس را آموخت که معیت با امام و تبعیت از امام اصل سعادت بخش و فوز و فلاح آفرین است و لازم است برای یاری دین خدا و مکتب اصیل و انسان ساز و جامعه پرداز اسلام ناب باید هماره و همیشه آمادگی آگاهانه و به هنگام داشت. همانگونه که در “زیارت اربعین” می خوانیم و بر زبان جاری می سازیم :”فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لَا مَعَ عَدُوِّکُمْ صَلَوَاتُ الله عَلَیْکُمْ وَ عَلى أَرْوَاحِکُمْ وَ أَجْسَادِکُمْ وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ ظَاهِرِکُمْ وَ بَاطِنِکُمْ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِین” و در “زیارت عاشورا” نیز زمزمه می کنیم:” قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ” قبلم با قلبتان در صلح، و کارم پیرو کارتان، و یاری ام براى شما آماده است. بنابراین با امام بودن و از امام پیروی کردن یکی از درسهای جاودانه و حیات بخش و عزت آفرینی است که بایسته و بلکه شایسته است از اربعین حسینی گرفت.
والحمدلله رب العالمین
محمدجواد رودگر
۲۲/۵/۱۴۰۴
