مروری بر عملکرد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نقشه راه مقام معظم رهبری
نوشتاری از حجت الاسلام والمسلمین محمد ملک‌زاده عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه
بازنشر به مناسبت آغاز سی‌امین بهار تاسیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
قریب به سه دهه از تاسیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سپری شده است. یک مرکز علمی پژوهشی که در ۲۷ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۷۳ با نظر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای تأسیس شد. رهبر معظم انقلاب از ابتدا هدف اصلی تاسیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی را عمق و کیفیت بخشیدن به تحقیقات علمی و پاسخ‌گویی به نیازهای روز جامعه به عنوان مهم‌ترین نیاز در عرصه معارف دینی دانستند. ایشان در شهریور ۱۳۸۳ در دیداری که با مسئولان و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه داشتند ضمن بازخوانی وظایف اصلی مراکز علمی در کشور از جمله پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به سه وظیفه اصلی اشاره فرمودند که در این مقال ضمن مروری بر این وظایف، در شرایطی که می توان گفت پژوهشگاه به مرحله بلوغ سنی خود رسیده است، به بررسی عملکرد این مرکز پژوهشی در چارچوب نقشه راهی که مقام معظم رهبری ترسیم فرمودند می‌پردازیم:
- پاسخ به شبهات
حجم گسترده شبهات که به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی علیه دین، معنویت و نظام اسلامی به راه افتاد و همواره با اشکال مختلف تداوم یافته است، ضرورت پرداخت علمی و روزآمد به این مباحث و صیانت از هویت فرهنگی و سلامت فکری جامعه به ویژه نسل جوان کشور را نشان داده است.
تاسیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سال‌های اولیه دهه هفتاد مصادف بود با اوج دغدغه و تذکرات مقام معظم رهبری نسبت به تهاجم فرهنگی دشمن علیه نظام اسلامی. در آن سال‌ها رهبر معظم انقلاب جامعه علمی و نخبگانی کشور را به مقابله با دشمن از طریق نبرد فرهنگی فرا می‌خواندند. در این شرایط با توجه به احساس نیاز به کار فکری و فرهنگی قوی و دقیق، به راه افتادن نهضت نقد و نظریه‌پردازی در قبال حملات و ایستادگی در برابر هجمه ها علیه دین و مقدسات ضرورت یافت. از این رو رهبر انقلاب در دیدار با اعضای پژوهشگاه فرمودند: «در زمینه‌ی معارف دینی، ضمن بازشناسی این معارف، باید به شبهات و پرسش‌های مختلف پاسخ‌گویی شود و تحقیقات علمی در این خصوص نیز متناسب با نیازهای جامعه باشد».
- انتقال تولیدات به مخاطب
تولید محتوای خوب بسیار مهم اما ناکافی است؛ مهم انتقال محتوا به مخاطبان است. از این رو رهبر معظم انقلاب ضمن آنکه وظیفه نهادهای علمی، پژوهشی، دانشگاهی و حوزوی مانند پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی را گسترش دامنه معرفت دینی دانستند، و تاکید بر اینکه باید در خصوص تولید معارف دینی جدید تلاش مضاعفی صورت گیرد در دیدار با محققان و پژوهشگران این مرکز علمی فرمودند: امروز باید با توجه به پیشرفت بشر در عرصه‌ی ارتباطات، افکار و حرف‌های جدید در کوتاه‌ترین زمان ممکن در اختیار مخاطب قرار گیرد.
- روزآمدی
نکته مهم دیگر در نقشه راه ترسیمی رهبر معظم انقلاب برای این مراکز پژوهشی، روزآمدی است از این رو ایشان بر لزوم نقد اندیشه‌های جدید و مواجهه‌ی علمی بهنگام با افکار جدید تأکید کردند.
بررسی عملکرد علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در طول قریب به سه دهه پس از تاسیس پژوهشگاه نشان می دهد این مرکز پژوهشی در چارچوب بازآرایی و ساماندهی معارف دینی به زبان روز، در کنار اهتمام به نوآوری و نظریه‌پردازی در اندیشه‌ی دینی و پاسخ گویی به شبهات نسل جوان و مطالعه تطبیقی و نقد و بررسی علمی آراء مکاتب مختلف، به عنوان هدف اصلی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی موفق عمل کرده است. گرچه در زمینه انتقال کامل محتوای تولیدات علمی خود به مخاطبان همچنان نیازمند برنامه ریزی های دقیق تر و کارآمدتر می‌باشد.
