به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی ترویجی با عنوان درآمدی بر نظریه عاملیت جمعی از منظر حکمای حکمت متعالیه، ۱۵ بهمن ماه جاری با مشارکت گروه سیاست پژوهشگاه و با ارائه دکتر مسعود پورفرد عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه برگزار شد.
در این کرسی علمی، دکتر مسعود پورفرد در ابتدای سخنان خود گفت: نظریه عاملیت جمعی دارای پشتوانه فلسفی نظام مندی مانند حکمت متعالیه است. حسن دیگر مباحث این است که این مباحث تا کنون کشف نشده و مورد توجه قرار نگرفته است که می‌توانست در بحث جامعه شناسی سیاسی حکمت متعالیه به کار ما بیاید. آنچه در بحث ساخت بندی یا کارگزار و ساختار مورد توجه است در غرب گرهی از کار نگشوده است اما ما بر آن هستیم که این بحث بتواند گرهی از کار ما بگشاید.
وی افزود: نظریه عاملیت جمعی یک حالت شبه کارگزاری و شبه ساختارگرایی دارد. ما یک بحث اقتضایی داریم که گاهی با نظم اجتماعی و گاهی با تضاد مرتبط می‌شود. اما عاملیت جمعی چگونه ممکن است به عاملیت فردی سوق پیدا کند؟ حکمای ما از دو راه این کار را انجام داده‌اند. آنان از راه بحث انسان شناسی و حب ذات وارد شده‌اند تا به بحث کمال خواهی برسند که به عاملیت جمعی می‌پردازند. البته بحث علامه طباطبایی در این زمینه متفاوت است. حب ذات که وارد کمال خواهی می‌شود چگونه به سمت عاملیت جمعی حرکت می‌کند؟ مباحثی مانند همکاری، دوستی، تعاون و … وجود دارد که می‌تواند کمک کند. این مجموعه از غرایز انسان وقتی می‌آید کاری برای دیگران انجام دهد، این باعث می‌شود که خود فرد کمال یابد و این کمک به دیگران به خودش باز می‌گردد. این یکی از مسائلی است که از حب ذات به کمال خواهی می‌رسد.
دکتر پورفرد ادامه داد: بحث صورت بندی قطعی و شرطی و غیر قطعی که شهید صدر مطرح می‌کند در بخش سوم می‌تواند به بحث کمک کند. همچنین در بحث تکامل یعنی شهروندان در بحث مسؤولیت پذیری زمانی تحقق می‌یابد که به میدان اجتماعی وارد شود.
غیر از حب ذات، باورها نیز می‌توانند برای رسیدن به عاملیت جمعی کمک کنند. در عاملیت جمعی خوب بودن و موفق بودن همراه هم هستند. ویژگی‌های دیگری هم در این زمینه وجود دارد که به عاملیت جمعی منتسب است. از قبیل چشم انداز مشترک، مسؤولیت پذیری، برنامه داشتن، از بین بردن موانع و …. با این ویژگی‌ها می‌توان به مقابله با ساختارهای استبدادی و غیر مردم سالار پرداخت.
وی ادامه داد: بر اساس نظر حکمای حکمت متعالیه، فرجام با کارگزاری جمعی است در عین حال که کارگزاری فردی نیز تأثیرگذار است. عاملیت جمعی انسان را از انزوا طلبی و گوشه گیری دور می‌سازد و بی‌تفاوتی اجتماعی مطرود است. بنابراین به صورت جمعی بحث پی گرفته می‌شود و مصالح جمعی بر مصالح فردی تقدم دارد.
وی در پایان گفت: در هر حال در حوزۀ جامعه شناسی سیاسی، عاملیت جمعی بر اساس نظرات حکمای حکمت متعالیه و آموزه‌های اسلامی جای کار زیادی دارد. تأکید این است که در اینجا عاملیت جمعی یک نکته کلیدی است که می‌تواند مؤثر باشد. عاملیت جمعی بر اساس زیربنای بحث تفکر حکمت متعالیه می‌تواند باعث شکوفایی در جهان اسلام بشود.
