به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همایش “انقلاب اسلامی و تحول فقه” به همت مرکز مدیریت حوزه علمیه تهران و با حضور و سخنرانی حضرات آیات علی‌اکبر رشاد مووسس و رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و رییس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران و ابوالقاسم علیدوست و همچنین حجج اسلام احمدعلی یوسفی و عبدالحمید واسطی اعضای هیات علمی پژوهشاه صبح امروز پنجشنبه مورخ ۱۱ بهمن‌ماه جاری در محل مسجد امام حسین(ع) تهران برگزار شد.
در این همایش که به‌عنوان سرآغازی برای برگزاری سلسله‌همایش‌های مختلف حوزه در این زمینه بود، به موضوعاتی از قبیل: نگاهی به ابعاد و انواع تحولات فقه پس از انقلاب با ارائه آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، تأسیس و توسعه فلسفه اصول و فلسفه فقه با ارائه آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تأسیس و توسعه فقه‌الاقتصاد با ارائه حجت‌الاسلام احمدعلی یوسفی مدیر گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تحول روش‌شناسی فقه پس از انقلاب اسلامی با ارائه حجت‌الاسلام عبدالحمید واسطی عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی پرداخته شد.
در ابتدای این همایش حج‌الاسلام والمسلمین رحیمی صادق ضمن عرض خوش آمد گویی و گرامی داشت ایام‌الله دهه فجر فاطمی، گفت: امیدواریم برگزاری این همایش، سرآغاز سلسله نشست‌ها و همایش‌هایی از این دست در حوزه علمیه تهران باشد.
وی افزود: شناختن و شناساندن آثار و دستاوردهای حوزه‌های علمیه از اهداف مهم این همایش است. واقعیت این است که اگر انسان به دستاوردهای انقلاب اسلامی با دقت نگاه کند، این مطلب به وضوح قابل برداشت است که متاسفانه هنوز ما به دستاوردهای نظام اسلامی به خوبی واقف نیستیم.
رحیمی صادق ادامه داد: انقلاب اسلامی یک انقلاب الهی و ملکوتی است و با وجود این همه آثار بی بدیلش متاسفانه ناشناخته مانده است.
وی اظهار کرد: یکی از رسالت‌های حوزه علمیه این است که دستاوردهای نظام اسلامی را در عرصه علوم حوزوی، انسانی و در رأس همه این‌ها فقه آل محمد(ص) که زیر بنا و محور اصلی فعالیت‌های حوزوی است و نظام ما برآمده از فقه اهل بیت(ع) است را تبیین و در این زمینه ورود کند و به نظر می‌رسد این دستاوردها مظلوم‌تر مانده‌اند.
مدیر حوزه‌های علمیه استان تهران در پایان با بیان این که انقلاب اسلامی برآمده از نور فاطمه(س) است، گفت: امیدواریم با همکاری همه اساتید، مدیران، فضلاء و طلاب مدارس علمیه تهران، رسالت خود را در شناساندن و معرفی دستاوردهای انقلاب اسلامی به طور شایسته‌ای انجام بدهیم.
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد در ابتدای سخنان خود با بیان این که انقلاب اسلامی، رنگ فرهنگی، عطر معنوی و جوهر معرفتی داشت، گفت: انقلاب اسلامی، انقلاب علم و فکر و فقه بود.
وی با بیان این که بزرگترین دستاورد انقلاب اسلامی تحول علم بود، افزود: مع الاسف آنچه در تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی، کمتر مورد توجه واقع شده، تشریح تحول علمی در انقلاب اسلامی است.
رئیس شورای حوزه علمیه تهران بیان داشت: درصدد هستیم در صورت فراهم شدن شرایط دانشنامه تحول علم در طول چهل سال انقلاب اسلامی تدوین و ارائه شود.
وی ادامه داد: در همه حوزه‌ها تحولات شگرفی اتفاق افتاده است و این تحولات گسترده و متنوع است، به لحاظ سطوح دارای لایه‌های مختلف، و به لحاظ ساحات دارای عرصه‌های گوناگون است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: در حوزه فقه نیز تحولات جدی و قابل توجهی رخ داده و مسئله تحول علم از مسائل اصلی فلسفه علم است و باید در همین راستا درباره تحول علم سخن گفت.
وی افزود: باید بررسی شود وقتی علم متحول می‌شود در چه چیزی، در چه ساحت و در چه سطحی این تحول رخ می‌دهد. به نظر می‌رسد تحول علم می‌تواند در چهار لایه رخ بدهد.
لایه اول؛ در لایه خود علم یعنی در مقیاس تاسیس علم، علم جدید به وجود بیاید.
لایه دوم؛ ممکن است تحول در علوم موجود رخ بدهد که شامل مولفه‌های رکنی علم است
لایه سوم؛ تحویل ممیزهای جوهری علم است.
لایه چهارم؛ تحول در مشخصه‌های بنیادی و هویتی علم است.
این استاد درس خارج حوزه ادامه داد: در حوزه فقه نیز در عموم عرصه‌ها اتفاقات جدیدی افتاده است. مجموعه علوم فقهی در همه لایه‌های چهارگانه شاهد تحول است که در ادامه اجمالا به آن دسته از تحولاتی که در حوزه معرفتی فقه رخ داده است اشاره می‌کنیم.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان داشت: امروز دانش‌های مستقلی تاسیس شدند و عهده دار تعلیم مبانی فقه یا علوم فقهی شده‌اند؛ مثلا در ۵۰ سال گذشته که حوزه رسمی داشتیم چیزی با عنوان فلسفه اصول نداشتیم اما امروز فضلائی هستند که از دانشی به نام فلسفه اصول سخن می‌گویند که مستقلا و یا در کنار اصول و فقه، دارای هویت و جایگاه خاصی است.
وی افزود: در حوزه فلسفه مضاف نیز عمدتا در بیست سال اخیر کارهای بسیار گسترده ای انجام شده، موضوع علم فقه امروز در حال چرخش است، یعنی رویکرد فقه به این سمت رفته که گزاره‌های حقوقی و تکالیفی را توامان تولید نماید.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در پایان با اشاره به توسعه علم فقه در مسائل مستحدثه، گفت: فقه الاخلاق، فقه فرهنگ، فقه اجتماع و جامعه، فقه سیاسی، فقه بانوان، فقه اقتصاد، فقه حقوق انسان، فقه قضاء، فقه هنر، فقه رادیو و تلویزیون، فقه فضای مجازی و فلسفه آن، فقه تمدن و… از جمله مباحثی‌اند که در حال مستقل شدن به عنوان یک دانش بوده و هم اکنون فضلا و اندیشمندان حوزوی در حال تدوین این علوم هستند.
در ادامه آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست به تشریح موضوع «تأسیس و توسعه فلسفه اصول و فلسفه فقه» پرداخت و گفت: در طول چهل سال انقلاب اسلامی در همه عرصه‌های علمی فقه، اصول، فلسفه‌های مضاف و دانش‌های دیگری که به حوزه علمیه مربوط می‌شود، به جرأت می‌توان گفت که کارهای زیادی صورت گرفته است.
عضو هیات علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با انتقاد از افرادی که دستاوردهای حوزه را نادیده می‌گیرند، افزود: حوزه علمیه کنونی با حوزه علمیه چهل سال قبل تفاوت اساسی دارد و هم اکنون در حوزه علمیه ساحت‌های علوم در موضوعات مختلف در حال پیش روی است.
آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست در پایان با بیان این که منتقدین حوزه علمیه باید انصاف را رعایت کنند، گفت: حوزه‌های علمیه ظرفیت‌های خوبی دارند و باید از این فرصت‌ها و ظرفیت‌های پیش رو استفاده کرد.
