به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام شجاعیان، کارشناس فلسفه غرب و عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ابتدای کرسی و در ارایه این بحث ابراز داشت: در زبان فارسی در ترجمه(community)اختلاف نظرهایی وجود دارد و برخی آن را جامعه‌گرایی، مجتمع‌گرایی، جماعت‌گرایی و حتی امت‌گرایی ترجمه کرده‌اند ولی به نظر من اجتماع‌گرایی بهترین معادل است.
وی با بیان این که برخی از نظریه‌های عدالت اصول عدالت و تلقی خود از عدالت را بر مبنای رفاه، آزادی و فضیلت بنا نهاده‌اند، گفت: اجتماع‌گرایان متهم به این هستند که آراء سلبی‌شان زیاد است و از این رو ما به نظریه‌های ایجابی می‌پردازیم.
حجت الاسلام شجاعیان با بیان اینکه برخی از اجتماع‌گرایان با اعطای تابعیت یک کشور به یک فرد به دلیل بحث‌هایی که در رابطه با هویت دارند مخالف هستند، گفت: بر خلاف نگرش‌های سرمایه‌دارنه‌ی اجتماع‌گرایان، هویت و خاک را قابل فروش نمی‌دانند.
وی با بیان این که نظریه عدالت سندل عمیقا به اجتماع توجه دارد و فردگرایی را رد می‌کند، خاطرنشان کرد: اگر فردگرایی را مهمترین مولفه لیبرالیست بدانیم نظریه عدالت مایکل سندل اجتماع‌گراست و این که ما جامعه را مجموعه افرادی که به دنبال بیشینه کردن رفاه خود هستند بدانیم را رد می‌کند و نا کارآمد می‌داند.
این کارشناس فلسفه غرب افزود: سندل مفهوم خودِ لیبرالی که در نظریات لیبرال است را مورد نقد قرار می‌دهد و خودِ روایت‌گونه که خود را جزوی از جامعه می‌داند را قبول دارد؛ اجتماع‌گرایان معمولا به کشف‌ها و خودفهمی‌ها توجه می‌کنند تا به ابداع و انتخاب هویت‌ها.
وی افزود: جامعه‌گرایان از نظر فلسفی متاثر از ویتگنشتاین هستند و بحث‌های امروزی دارند؛ از این رو به زبان و بازی‌های زبانی مانند شطرنج توجه دارند و معتقدند که معنا معطوف به زمینه و متن است و معتقدند ما نمی‌توانیم از زمینه‌ها و از تاریخ جدا شویم و از بیرون جامعه به جامعه نگاه کنیم.
حجت الاسلام شجاعیان اظهارداشت: سندل به فضاهای عمومی خیلی توجه دارد و می‌گوید این عرصه‌ی عمومی است که باعث احساس تعلق فرد به جامعه می‌شود و تاثیرات فردگرایی افراطی لیبرال را از بین می‌برد.
ایشان به نقدهای اسلامی به آرای مایکل سندل اشاره کرد و گفت: اجتماع‌گرایان با چیزی به عنوان فطرت مخالف هستند و چنین ایده‌ای را نمی‌پذیرند؛ در حالی که ما از این جهت با لیبرال‌ها اشتراک داریم. در نگاه اجتماع‌گرایان جامعه هم به لحاظ هنجاری و هم معرفت‌شناختی ارزش دارد و می‌گویند خیر و فضایل را در جامعه باید پیدا کنیم و نه در ما وراء الطبیعه و آرای فلسفی منتزع از جامعه از قبیل وحی و دیگر موارد.
در ادامه حجت الاسلام لشگری، استاد حوزه و دانشگاه به عنوان ناقد اول به بیان مطالب خود پرداخت و اظهار داشت: اندیشمندان اجتماع‌گرا از ربع دوم قرن بیستم شکل گرفتند و حرفشان این است که انسان در حوزه خصوصی، امر معاش خود را دنبال می‌کند و در حوزه عمومی فضیلت‌های اجتماعی را دنبال می‌کند.
وی اظهار داشت: منطقی که در حوزه خصوصی بوده است – که عبارت از بیشینه‌کردن سود است – به حوزه عمومی سرایت کرده است و دولت به مباحث کارآمدی به جای خیر عمومی ورود می‌کند.
وی تصریح کرد: در عدالت اجتماعی بحث اصلی بر سر این است که چه خیراتی باید در جامعه حاکم شود که عدالت برقرار شود؛ در این جا دو سنت عمده وجود دارد که سنت لاکی و سنت ارسطویی است و اصول عدالت را هر کدام مشخص می‌کنند و اگر ما بخواهیم نظریات سندل را بیان کنیم باید نسبت آن را با یکی از دو سنت لاک و ارسطو مقایسه کنیم.
لشکریافزود: وقتی می‌گوییم اصول عدالت مبتنی بر توافق است، یعنی عدالت مولود توافق است ولی سندل می‌گوید توافق کاشف عدالت است و در میان علمای اسلام هم کسانی هستند که به آراء العقلا معتقد هستند؛ مساله دیگر این است که این توافق آیا طریق به معرفت عدالت است یا اینکه از طریق شهود می‌شود عدالت را فهمید.
در ادامه حجت الاسلام سیدکاظم سیدباقری، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان ناقد دوم، این بحث را بحثی زنده و پرچالش خواند و اظهار داشت: مباحث جامعه‌گرایان مباحث کلان و گسترده‌ای است و اولین کار آنها نقد لیبرالیسم است ولی باید در مباحث عدالت با یک فرضیه و سوال مشخص به سراغ آنها برویم.
وی خاطرنشان کرد: در نظریه عدالت چند بحث مطرح می‌شود که اول مفاهیم، دوم مبانی، سوم معیارها، چهارم راهبردها و پنجم شاخص‌ها است و اگر این چند محور بررسی شود ما به نظریه عدالت رسیده‌ایم زیرا اول باید عدالت را تعریف کنیم و بعد حرف یکدیگر را نقد کنیم.
سیدباقریبا بیان اینکه اجتماع‌گرایان شاخص،دارای مبانی هستند، گفت: این مبانی خیلی تاثیرگذار و اساسی است و می‌شود از آن استفاده کرد و آنها را نقد کرد؛ در اندیشه لیبرالی خیر و حق را به خوبی بیان می‌کنند ولی در اندیشه جامعه‌گرایان این بحث شفاف نیست زیرا جامعه‌گرایان می‌گویند حقیقت در جامعه شکل می‌گیرد و مولد خیر جامعه است و در جامعه به وجود می‌آید.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که فرض ما بر این است که خیر، مقدم بر اخلاق و اخلاق مقدم بر سیاست است، گفت: خیر در اندیشه ارسطو در جامعه زاده می‌شود و از قول خدا و یا طبیعت گرفته نمی‌شود و اگر این باشد اجتماع‌گرایان و ارسطو از این حیث به هم نزدیک هستند.
وی اظهار داشت: اگر چه که خیر در جامعه شکل می‌گیرد و هویت در جامعه معنی‌دار می‌شود؛ در نگاه لیبرالی همه چیز در فرد معنا می‌شود ولی در اجتماع‌گرایان همه چیز در اجتماع معنا می‌شود لذا هر دو به نوعی افراط گرفتار شده‌اند.
کرسی علمی “معیارهای عدالت از نگاه اجتماع‌گرایان” با ارایه حجت الاسلام شجاعیان و نقد حجج اسلام لشگری و سیدباقری روز چهارشنبه مورخ ۲۷ بهمن ماه جاری با حضور صاحبنظران این حوزه در شهر مقدس قم برگزار شد.
