به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در ادامه گفت‌وگوها با مدیران و اعضای هیات علمی گروه‌های علمی پژوهشگاه، این بار به سراغ دکتر احمد شاکری عضو هیات علمی گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی رفتیم تا از کم و کیف آخرین دستاوردهای گروه، فعالیت‌ها و پژوهش‌های ایشان باخبر شویم.
در ادامه متن کامل این مصاحبه خواندنی از منظرتان عبور خواهد کرد.
بسمه تعالی
* شما عضو هیات علمی گروه ادبیات اندیشه می‌باشید در خصوص رویکرد این گروه توضیح دهید؟
این گروه از جمله گروه‌های با سابقه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که پژوهشگران برجسته تاثیر‌گذاری را در جمع خودش شاهد بوده است.
پیش از این، آقای دکتر محمد‌رضا سرشار و دکتر شهریار زرشناس در حوزه نقد و پژوهش صاحب‌نظر بوده و یکی از سرآمدان این حوزه هستند در پژوهشگاه و گروه ادبیات اندیشه فعالیت می‌کردند. این گروه باسابقه در طول قریب به ده سال گذشته برنامه‌ها جلسات متعدد نقد و طرح‌های مختلفی در حوزه پژوهش در دستور کار خود داشته است.
در سال‌های اخیر با حضور دکتر محمد‌رضا سنگری به عنوان مدیر گروه ادبیات اندیشه وضعیت بهتری را در این گروه شاهد هستیم ایشان هم لحاظ پژوهشی یک چهره برجسته شناخته شده و معتبر هستن و هم از لحاظ آموزشی جزء استادان برجسته به شمار می‌روند ایشان در حوزه تاریخ شعر و عاشوراپژوهی فعالیت داشته و تالیفات بسیار بر جای گذاشته‌اند بنابراین حضور چنین شخصیت علمی در گروه نقش بسزایی در بهتر شدن فعالیت‌های گروه دارد. از طرف دیگر, شاهد حضور چهره‌های جوان‌تر در گروه هستیم. حجت الاسلام مهدی جهان با توجه به ورودی که به مباحث فلسفی و حکمی باعث بارورشدن ظرفیت‌های گروه برای ورود به حوزه‌های مختلف و جدید شده‌اند.
همانطور که مستحضرید پژوهشگاه ما از قطب‌های فلسفه مضاف در کشور هست و به نظر می‌رسد این گروه با توجه به ظرفیت‌های موجود مستعد به ورود به این حوزه بوده که حوزه نو و پر مخاطبی است و مسایل مبنایی در این حوزه قابل طرح است.
*در آثار و فعالیت‌های گروه چه رویکردی را شاهد هستیم؟
در طول سال‌های اخیر آثاری منتشر شده و فعالیت‌های مهمی هم انجام گرفته است. طبق روال مجموعه‌های پژوهشی کرسی‌های ترویجی و سمینارهای علمی در گروه ادبیات برگزار شده است. از جمله برنامه‌ها که می‌توان به برگزاری جلسات نقد اشاره کرد. در حال حاضر گروه ادبیات اندیشه تمرکز خود را بر حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس معطوف کرده است. در سال گذشته با همین رویکرد جلسات متعددی برگزار شد.
در سال ۱۳۹۶این ضرورت احساس شد که جلسات نقد علمی و مبنایی در این زمینه برگزار شود به همین منظور آثار منتخب و مطرح در جشنواره‌ها انتخاب و با حضور داوران جشنواره و نویسندگان و اعضا گروه نقد شدند که تجربه خوبی هم برای پژوهشگاه و هم برای فضای علمی کشور بود. گزارش تفصیلی این جلسات پیاده شده و در حال آماده سازی برای انتشار است.
در سال گذشته این رویکرد درگروه ادبیات اندیشه ایجاد شد که به تدوین تاریخچه ادبیات داستانی بپردازد چون یکی از مهم‌ترین منابع و پر مراجعه‌ترین منابع در حوزه ادبیات داستانی منابع تاریخ ادبیات است و خصوصا فعالیت جبهه ادبیات داستانی در این زمینه محدود بود و فضای ادبیات ما لازم به یک تاریخ‌نگاری منصفانه جدی است البته کار‌ها و فعالیت‌هایی انجام شده و آثاری نیز چاپ شده بود که کافی نیست. آقای دکتر محمد رضا سرشار «ادبیات داستانی ایران پس از انقلاب» را در قریب به پانصد صفحه تالیف کردند که توسط پژوهشگاه هم به چاپ رسید.
با توجه به اینکه برخی تاریخ نگاری‌ها مثل «صد سال داستان نویسی» اثر آقای میرعابدینی که توسط نشر چشمه چاپ شد بی‌طرف و منصفانه به حوزه ادبیات نگاه نکردند و در روایت تاریخ، برخی شخصیت‌ها برجسته و در مقابل، برخی دیگر از شخصیت‌ها که عموما متعهد و انقلابی بودند را تضعیف کردند. به همین دلیل ضرورت پرداخت به تاریخ نگاری در گروه بحث شد و جلساتی هم در مورد نحوه ورود ما به تاریخ‌نگاری برگزار شد. چنین کاری با ابعادی که برای ان مفروض است تجربه‌ی پیچیده‌ای است و به مبانی نظری مشخص و روش‌شناسی و معونه‌ی زیادی نیاز دارد. لازم است آثار بسیاری مورد بررسی قرار بگیرند. ما تقریبا چهار دوره ادبیات داستانی دفاع مقدس در قالب‌های مختلف رمان و مستند‌نگاری و غیره را پیش رو داریم و این تعدد آثار و نویسندگان کار را برای هر پژوهشگری سخت می‌کند.
بنابراین بنا شد که ما تاریخ‌نگاری را یک مرحله تقلیل دهیم و یک سیر تحلیلی انتقادی در مورد ادبیات داستانی تولید شده در دهه شصت توجه کنیم. تا کنون قریب به ده جلسه از این سلسله نشست‌ها برگزار شده که به مرور داستان‌های بلند دهه شصت در زمینه ادبیات داستانی دفاع مقدس می‌پردازد. در خلال این بحث‌ها و بررسی‌ها رویکردهایی نیز لحاظ می‌شود. تاکنون جلساتی برای آثار داستانی چون «زمین سوخته، خاطرات یک سرباز، صابر، دعای مرغ آمین، عروج، راه بی کناره، باغ بلور» برگزار شده و سعی داریم که داستان‌های بلند و دهه شصت را در این جلسات مطالعه تحلیل و بررسی کنیم.
*در مورد تحقیقات در دست انتشار خودتان توضیح بفرمایید.
در حال حاضر چهار اثر از بنده به اتمام رسیده و در مراحل چاپ است نزدیک‌ترین اثر به چاپ مجموعه نقدی به نام«درباره مانایی و میرایی» است که به نقد چند اثر در حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس پرداخته. این مجموعه نقد در سال ۹۲ آماده شده بود ولی به دلایلی مورد باز‌بینی قرار گرفت و انتشارآن به تاخیر افتاد. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی وعده داده امسال فرایند چاپ را طی کند.
اثر دیگر کتاب پژوهشی «فلسفه داستان داستان» است که فرایند علمی آن به پایان رسیده و در نوبت انتشار قرار دارد. کتاب دیگر «دشمن شناسی در ادبیات داستانی دفاع مقدس» است که بناست در دو دفتر تنظیم و منتشر شود. دفتر اول آن با نام «شناخت‌شناسی» و دفتر دوم با عنوان « روایت _جریان‌شناسی» است.
*برای تاثیرگزاری بیشتر این آثار در بین عموم مردم جامعه چه تدبیری اندیشیده اید؟
همانطور که مستحضرید پژوهشگاه در سطوح مختلفی کتاب چاپ می‌کند اگر بخواهیم این سطوح را تقسیم‌بندی کنیم می‌توان گفت یک سطح کتب کانونی و یک سطح کتب پژوهشی است. سطح کانونی در صدد تولید علم نیست بلکه بازنشر و ساده‌نویسی و رعایت مخاطب جوان و دانشجو و تکمیل سیر مطالعاتی آنها را در دستور کار دارد ممکن است در کتاب‌های کانونی کتاب‌های داستانی نیز چاپ شود.
اما کار گروه ادبیات اندیشه بیشتر آثار پژوهشی است. همانطور که اشاره کردید آثار پژوهشی هم به جهت زبان و شیوه استدلال و هم به لحاظ طرح موضوع عمدتا مخاطب خاص دارند. به مخاطبی خاص گفته می‌شود که خود اهل پژوهش است و می‌خواهد در ساحت علم سیر کند. نوع کارهایی که مثلا در زمینه فلسفه مضاف نوشته شده‌اند واقعا مرزهای دانش را پیش می‌برد و مسلم است که برای طیف مخاطب عام کاربرد ندارند. دانشجویانی که در مقاطع عالی در حال تحصیل هستند یا اساتید دانشگاه مخاطبان مفروض این اثار تلقی می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت که مخاطب ادبیات پژوهشی تولید شده در گروه ادبیات محدود است.
همانطور که مستحضرید در پژوهشگاه مسئولیت‌هایی تعریف شده است که توفیق اثر پژوهشی در ساحت تولید علم نیازمند هماهنگی آنهاست. انچه به مولف و پژوهشگر مربوط است تامل و تدقیق و جستجو در میان آراء و ارائه پژوهشی درخور اعتبار پژوهشگاه و مورد نیاز مخاطب است. اما مسئله اصلی به نظر پس از انجام پژوهش شکل می‌گیرد و آن معرفی درست، به وقت و فراگیر اثار منتشره در پژوهشگاه است. به نظر می‌رسد مجموعه‌هایی چون روابط عمومی پژوهشگاه لازم است تعامل خود را با رسانه‌های خبری و علمی-پژوهشی در جهت معرفی آثار پژوهشگاه افزایش دهند. به عنوان مثال کارهایی که در حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس در گروه ادبیات اندیشه صورت گرفته است کاملا ناظر بر نیازهای کنونی این حوزه از ادبیات است. در برخی موضوعات نوآوری‌هایی صورت گرفته است که می‌تواند در مجامع علمی و دانشگاهی محل توجه باشد. با این وجود بی اطلاعی و بی خبری این مجامع از انچه در مجموعه پژوهشگاه می‌گذرد و تاخیر در اطلاع رسانی جزو نواقصی است که باید انشاءالله رفع شود.
