به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست نقد معرفت شناختی ادبیات جنگ / دفاع مقدس، با تکیه بر کتاب «پویه پایداری» با ارائه استاد علیرضا کمری نویسنده کتاب «پویه پایداری» و نقد استاد مهدی کاموس و حجت‌الاسلام مهدی جهان روز سه‌شنبه مورخ ۱۶ مردادماه جاری در پژوهشگاه برگزار شد.
استاد کمری در ابتدای این نشست گفت: بنده در خصوص این رساله به طرح هفت نکته می‌پردازم. اول اینکه در طریق اندیشیدن به ادبیات مساله مهم این است که اصلا ادبیات به عنوان یک پدیده چیست؟ نکته دوم اینکه رسیدن به ادبیات و شناخت از آن چگونه است و اصلا مبانی و روش این شناخت به چه ترتیب خواهد بود.
وی با توجه به راه‌های موجود اندیشه در ادبیات گفت: در کلی ترین صورت دو طریق اندیشیدن را می‌توان مطرح کرد: روش اول شیوه‌ی همگانی و اجمالی که قابل نقد و یا حتی ابطال باشد و روش دوم بحث بر آن موضوع شالوده‌ی انفعالی ذوقی و موضوعی باشد. که البته شاید طریق اول را اصولی و طریق دوم را علمی بدانیم. که در طریق اول مساله چیستی ادبیات و طریق دوم ماهیت ادبیات است.
کمری ادامه داد: نکته چهارم اینکه بر اساس این چینش ادبیات در سازه ادبی و متن به ظهور می‌رسد و به این ترتیب ادبیات نحوه خاصی از کاربرد زبان است.
وی افزود: این نحوه خاص که همانا کاربرد هنری کلام است سبب ادبیت متن می‌شود. آنچه موجب ادبیت متن و وقوع متن ادبی می‌شود، در پدیداری ادبیات نقش دارد. در کل ادبیات چگونه گفتن نیست و چه گفتن را نیز دربر می‌گیرد.
کمری به عنوان آخرین نکته در مورد رساله خود گفت: پایه ورود به نقد در آثار ادبی توجه به ادبیت آثار ادبی است. البته اثر ادبی تنها به وجه ادبیت بر نمی‌گردد و به زاویه دید پدیدآورنده نیز بستگی دارد.
نویسنده کتاب پویه‌ی پایداری با اشاره به اثری از دکتر شکری گفت: ایشان در اثر خود به موضوعی اشاره دارد و می‌گوید اگر اثر ادبی، ادبی نباشد موضوع خود را خراب می‌کند. همچنین شوقی ضیف نیز در کتاب خود به این نکته اشاره دارد.
کمری خاطرنشان کرد: در مجموع ادبیات پایداری با مختصاتی که دارد در گستره ادبیات اسلامی شیعی قرار می‌گیرد و ادبیات دفاع مقدس و جنگ، نوعی پیش داشته ادب کهن است.
وی در پایان با توجه به نکاتی دکتر محمدرضا سنگری در مورد این اثر ادبی گفته بودند،تصریح کرد: رساله بنده سرشار از نکات و مسائلی است که به اشاره و تلمیح مطرح شده است.
استاد مهدی کاموس به عنوان ناقد در ابتدای سخنان خود گفت: بنده با توجه به عنوان جلسه، مقاله اول و آخر این کتاب را خواندم و بقیه را تورق کردم. به اعتبار این اهتمامی که روی جلد کتاب و به نام آقای کمری زده شده است چند نکته را می‌گویم و مهمترین این نکات آنکه استاد کمری تاملات خوبی در این حوزه از ادبیات دارند و مترجم و مولف تاملات خود هستند.
وی افزود: به نظر من این رساله دو پاره است و ای کاش استاد کمری این مقاله را به دو دسته تقسیم کنند. یک قسمت چرایی متفاوت شدن و یا حتی زنانه شدن ادبیات دفاع مقدس نسبت به سال‌های قبل و دسته دیگر پرداختن معرفت‌شناختانه به حوزه ادبیات دفاع مقدس.
کاموس گفت: نگاه استاد کمری در این مقاله متفاوت شده و نوعی نگاه فرمالیستی پیدا کرده است. مواردی که در این رساله مطرح می‌شود، قابل توجه است. مثلا آگاهی. تلقی ما چیست؟ آیا این آگاهی نشأت گرفته از یک برساختگی است؟ دقیقا این آگاهی به چه معناست. در جایی از این مقاله اوج تعریف ادبیات به چشم می‌خورد.
وی گفت: اولین چیزی که در مورد این مقاله نوشتم این بود که به نظر می‌رسد ادبیات بازنمایی جمع است و آنچه مدنظر است که در این مقاله هم به آن می‌رسیم، ادبیات بازنمود یک واقعیت جمعی است. البته این مقاله هرچه جلوتر می‌رود از این نوع نگاه خود دور می‌شود.
کاموس در پایان سخنان خود با توجه به دیدگاه‌های موجود در مقاله گفت: تضاد ظاهری در مقاله دیده می‌شود. اول یک دیدگاه کارکردگرایانه روی کار می‌آید و بعد نگاهی رئالیستی و در ادامه هم مقاله دوباره به نگاه اولیه باز می‌گردد.
در ادامه حجت‌الاسلام مهدی جهان با اشاره به موضوع کتاب گفت: این کتاب از تناقض‌نمای ادبیات جنگ و ادبیات دفاع مقدس شروع می‌شود و پس از طرح مباحث و مسائل مختلف تقریبا با همین تناقض نما یا پارادوکس پایان می‌یابد.
مهدی جهان افزود: موضوع مقاله معرفت‌شناسی ادبیات جنگ یا دفاع مقدس است در حالیکه قسمت‌های مختلفی در این مقاله وجود دارد که از موضوع خارج می‌شود و به تبیین تعریف ادبیات پایداری می‌پردازد.
وی همچنین تصریح کرد: زبان پیش از عقل و بیش از عقل مورد استفاده قرار می‌گیرد و بنابراین مقولات زبانی و تمایلات زبان‌گرایانه فوکو و وینگنشتاین دوره اول، ورود بسیاری در این مقاله دارد، که همین توجه به زبان، باعث دوری نظریه ادبیات پایداری از منابع فکری ایرانی و اسلامی شده است.
در ادامه دیگر اساتید حاضر در جلسه نیز نظر خود را در خصوص موضوع نشست بیان نمودند.
