به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دکتر مهدی عباس زاده عضو هیأت علمی و مدیر گروه معرفت شناسی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه بوده که در آخرین پژوهش خود به معرفت شناسی سهرودی اشاره دارد.
وی تا کنون بیش از چندین مقاله در بحث معرفت شناسی ارائه کرده و از سال ۱۳۹۰ عضو هیأت علمی پژوهشگاه است. “تاثیر ابن سینا بر فلسفه دنس اسکوتوس” عنوان اثری است که از وی در سال ۱۳۹۲منتشر شده است.
عباس زاده پس از اتمام “نظام معرفت شناسی اشراقی سهروردی”، به تحقیق درنظام معرفت شناسی مشائی مشغول است.
وی در یادداشتی به تبیین تحقیق “نظام معرفت‌شناسی اشراقی سهروردی” پرداخته که متن کامل این یادداشت به شرح زیر می باشد.
موضوع تحقیق، نظام معرفت شناسی شهاب الدّین سهروردی (شیخ اشراق) است. در این اثر، کوشش بر این است که امکان نظام مندی- یا دست کم ارائه تصویری نظام مند از- معرفت شناسی سهروردی، مجموعاً با تکیه بر مجموعه مصنّفات او، شروح و تعلیقات شارحان متقدّم و متأخّر او و نهایتاً آثار منتقدان متقدّم و متاخّر او بررسی و اثبات شود. هم چنین نقد دیدگاه های معرفت شناختی سهروردی به ویژه از منظر صدرالمتألّهین و برخی از فلاسفه صدرایی و نوصدرایی از نظر دور نمانده است، ضمن این که دیدگاه های سهروردی شناسان یا متفکّران معاصری که به آرای او نظر داشته اند، مانند هانری کوربن و محققان معاصر ایرانی، مطرح و بررسی شده است.
سهروردی پس از نقد نظام معرفت شناسیِ فلاسفه مشّاء و گذار از آن، مجموعه آرای فلسفی و معرفتی خود را بر مبنای عامل «اشراق»پایه ریزی می کند. او به مدد این عامل، در رویاروییِ فکری با فلاسفه پیشین، مفاهیم فلسفی و معرفتیِ «نوری»(سطح شهودی و حضوری)را جایگزین مفاهیم فلسفی و معرفتیِ «ماهوی» (سطح مفهومیِ حصولی) نموده، احکام جدیدی را بر آن‌ها مترتّب می سازد و بدین سان، مجموعاً یک نظام نوآورانه فلسفی و معرفت شناختی را طرح ریزی می کند.
بدین سان، فرضیّه تحقیق این است که معرفت شناسی سهروردی«نظام‌مند»است و یا دست کم می تواند به نحوی نظام مند، کشف، تبیین و عرضه شود. توضیح این که: معرفت شناسی آن‌گاه نظام مند تلقّی می شود که بتواند ارکان علم یا معرفت در ذیل ساختار معرفت شناسی، یعنی فاعل معرفت یا عالِم (نفس)، خودِ علم یا معرفت، و متعلَّق معرفت یا معلوم، و نیز سنخیّت آن ها با یکدیگر را به نحو عالمانه، مستدلّ و منسجم تبیین نماید. هم چنین یک نظام معرفت شناسی باید بتواند به مسائل اصلی معرفت شناسی بپردازد، مسائلی مانند چیستی معرفت، امکان معرفت و حلّ مسئله شکاکیّت (و احتمالاً نسبیّت)، معیار معرفت، ابزارها و منابع معرفت، اقسام و مراتب معرفت، رابطه ذهن و عین و حلّ مشکل وجود ذهنی، مرزها و حدود معرفت، بداهت و ملاک آن، یقین و حدّ نهایی آن، تأثیر عوامل غیرمعرفتی بر معرفت، فرآیند تکوّن معرفت و …گذشته از این، یک نظام معرفت شناسی باید دست کم به برخی از مسائل فرعی یا جدید و یا احیاناً مرتبط با معرفت شناسی نیز توجه داشته و بتواند به نحو بالقوّه امکان پاسخ گویی به آن ها را داشته باشد، مباحثی مانند صدق و توجیه، تعریف و شرایط آن، امکان علم انسان به اذهان دیگر، امکان علم انسان به خدا، دلالت و ….، و بتواند موضع خود را در رویارویی با آن ها مشخص کند.
بدین‌سان، مجموعه آرای معرفتی سهروردی برای این‌که نظام مند تلقّی شود، باید بتواند به مدد عامل «اشراق»، مباحث پیش گفته را در یک دستگاه فکری فلسفی ارائه نماید.
نظام معرفت شناسی سهروردی با این ویژگی ها از جهات مختلفی، مانند روش مندی، غایت مندی، شمول، انسجام، کاربردمندی و …. مجموعاً مطلوب ارزیابی می شود، اگرچه این امر به معنای نقدناپذیری آن نیست. به عبارت دیگر، اگرچه مجموعه آرای معرفتی او می تواند یک نظام مطلوب را تشکیل دهد، اما محتوای آن قابل نقد و دارای نقاط قوّت و ضعفی است که در ضمنِ این تحقیق، به آن ها پرداخته شده است.
لازم به یادآوری است پژوهش “نظام معرفت شناسی اشراقی سهروردی” به قلم دکتر مهدی عباس زاده به زودی توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه منتشر و در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.
