به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،”تاریخ سینمای ایران”عنوان پژوهشی است که به تازگی توسط محمد حسن شاهنگی درگروه ادب و هنر مرکز پژوهش های جوان پژوهشگاه سامان یافته و آماده انتشار است. از این رو گفت و گویی با محقق این کتاب، ترتیب دادیم که متن کامل آن به شرح زیر است:
موضوع پژوهش”تاریخ سینمای ایران”چیست؟ درون مایه های آن از چه مواردی تشکیل شده است؟
در کتاب تاریخ تحلیلی سینمای ایران این رویکرد وجود دارد که سینما از همان سال های اولیه حضورش در کشور در جهت مطامع و ترویج اندیشه های جریان های استعماری، استبدادی و امانیستی، برنامه ریزی های بلند مدت و هدفمندانه ای بر روی آن صورت گرفته است. یکی از اصلی ترین اهداف در این کتاب آن است که به مخاطب گفته شود ، سینما در ایران غالبا ابزار و تریبون روشنفکران بوده تا به واسطه آن و از طریق نفوذ در لایه های عمومی جامعه، مظاهر مدرنیته به رخ سنت گرایان کشیده شود.
انگیزه اصلی نگارش این کتاب چه بوده است؟
واقعیت این است که سینما آن طور که باید و شاید به رخداد های بزرگ جامعه خود در ایران توجه نکرده است، قیام های مردمی در برابر استبداد داخلی و خارجی را به تصویر نکشیده و ایثارها و فداکاری های انقلاب اسلامی در پیروزی انقلاب اسلامی در سال۵۷ را بازخوانی نکرده و در برابر زیبایی‌ها و جذابیت‌های نهفته در دفاع مقدس به استفاده حداقلی اکتفا نموده است. سیری در تاریخ سینمای ایران موید این نکته است که «تعهد به فرم» و «تعهد به مضمون» به صورت توامان کمتر به منصه ظهور رسیده است؛ چه بسیار آثار ارزشی که فرم را به کناری نهاده و وجهه سینمایی خود را از دست داده اند و در مقابل چه بسیار آثار خوش ساختی که فقر ایده و فقدان محتوای ناب را همراهی کرده اند و هر دو دسته زمین گیر شده اند . در این کتاب بنا بر این است که این مولفه ها و موضوعات برای مخاطب جوان بیان شود.
تاریخ سینما تاریخ گسترده ای است؛ دامنه بحث در این کتاب به چه شکل است؟
وقتی صحبت از تاریخ سینما می کنیم به پیشینه دسته های متنوع کارگردانان، بازیگران، عوامل فنی، سینما دارها، مخاطبان سینما، منتقدان، شوراها و سندیکاهای سینمایی، نهادهای حکومتی و دولتی سینما، مجلات و نشریات سینمایی، جشنواره های داخلی و خارجی سینما، انتشارات مکتوب درباره سینما و… برمی خوریم؛در کتاب حاضر با رعایت اصل اولویت مندی عوامل اصلی سازنده فیلم ها، رویکرد آثار و مدیریت سینمای ایران در گذر تاریخ مورد توجه قرار گرفته و به فراخور بحث به سایر محور ها اشاره شده است. نکته دیگر اینکه در این اثر تمرکز بر آثار بلند سینمایی تولید شده در کشور است و به همین دلیل به سینمای فیلم کوتاه و مستند پرداخته نمی شود. در این کتاب تاریخ سینما، روند شکل گیری و پیشرفت آن در ایران بررسی می گردد؛ بدون شک ارتباطی تنگاتنگ بین تحولات اجتماعی مقاطع مختلف زمانی با سینما برقرار است و این دو حوزه بر یکدیگر تأثیر گذارند که در حد امکان و با توجه به محدودیت های حجمی به آنها پرداخته می شود.
بخش های اصلی کتاب حاوی چه مطالبی است؟
این کتاب در ۳ بخش کلی سامان یافته است؛ در بخش نخست از ورود سینما به کشور و شرایط اجتماعی مملکت در آن ایام، شکل گیری پدیده فیلم فارسی، رسوخ جریان روشنفکری در قاب سینما، زنان فیلمساز ایرانی از دیروز تا امروز و سینما در گذر جشنواره ها سخن گفته می شود. در بخش دوم فراز و فرود گونه ها و ژانر های مختلف سینمایی در ایران از ابتدا تا کنون مرور می شود و در بخش سوم پیشینه مدیریت سینما در ایران به تفکیک قبل و بعد از انقلاب اسلامی بازخوانی می گردد.
مهمترین تفاوت کار شما با دیگر کارهایی که در این حوزه انجام شده چیست؟
مروری بر تاریخ سینمای ایران موید این نکته است که مدیران سینمایی، سینما را به مثابه رسانه ای که ماهیتا می تواند منشاء تحولات فرهنگی باشد، باور نکرده اند و به همین دلیل بخش قابل توجهی از آثار تولید شده درسینمای ایران متاسفانه هویت قابل دفاعی ندارد چراکه مردم مسلمان ایران را مخاطب خویش نمی داند و فقط در ظاهر و در حیطه اشیاء و فضاها، بومی است و در باطن ماهیتی کاملا غربزده و توریستی دارد. در این کتاب تلاش شده است تا این نگاه بر فضای کلی کار حاکم باشد که سینما می تواند نسل کشور را نسلی پیشرونده، امیدوار، پرشوق، معتقد به خود و معتقد به ارزش‌های اسلامی و ملىِ خود بار بیاورد؛ و از اینکه آنها را نسلی شرمنده، پشیمان و زیر سوال برنده‌ی افتخارات گذشته روایت کند، فاصله بگیرد.
چنانچه نکته خاصی در خصوص این اثر لازم می دانید مطرح شود، بفرمائید.
در لابه لای متن کتاب سعی کرده ام از نمودارها، جداول و اینفوهای متعددی استفاده کنم تا بر جذابیت کار افزوده شود همچنین در انتهای هرفصل منابع و کتبی جهت مطالعه بیشتر به مخاطبان جوان معرفی می شود. از جمله ویژگی های کتاب حاضر پیوست هایی است که در انتهای آن قرار دارد؛ یکی از این پیوست ها تقویم فشرده سینمای ایران است که از سال۱۲۷۹ آغاز و تا سال ۱۳۹۴ را در بر می گیرد. پیوست دیگری که در انتهای کتاب تعبیه شده است تصاویر برگزیده از پشت صحنه و روی صحنه فیلم های شاخص سینمای ایران همراه با توضیحات یک خطی برای آنهاست.
گفتنی است کتاب”تاریخ سینمای ایران”به قلم محمد حسن شاهنگی به زودی توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر خواهد شد.
