به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجموعه دفاتر مهارتی “فعالان فرهنگی” عنوان کتابچه‌هایی است که به تازگی از سوی گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مرکز پژوهش‌های جوان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری کانون سپهر وارد بازار شده است. کتابچه‌هایی مهارتی که علی‌رغم گذشت یک ماه از انتشارش، در این قحطی بزرگ کتاب‌خوانی، بازخوردهای مناسبی داشته است.
جوانان متعهد و انقلابی خصوصا قشر دانشجویی این طبقه از جامعه به درستی افسران جنگ نرم خوانده شدهاند. طبیعی است که این عزیزان نیازمند پشتیبانیهای تحقیقی در ساحات مختلف از مطالعات بنیادین تا مباحث کاربردی و مهارتی میباشند. زیرا افسر جنگ نرم وقتی وظیفهی خود را به خوبی میتواند انجام دهد که هم مبانی فکری متقنی داشته باشد و هم در مقام عمل از مهارت‌های لازم برخوردار باشد.
مجموعهی حاضر میکوشد تا در بُعد مهارتی، بخشی از نیازهای این طبقه‌ی تاثیرگذار را فراهم نماید. چراکه جوان مومن و انقلابی وقتی میتواند فعال و جریان‌ساز، نماینده، هادی و یا مدیر یک گروه باشد که در برابر مسولیتی که بر عهده دارد جوانب مختلف را به خوبی مدنظر قرار دهد و در هر ساحت، متناسب با اقتضائات خودش به خوبی تصمیم بگیرد و عمل نماید. او در کار تشکیلاتی و متناسب با عرصه جنگ نرم باید فن بیان را به درستی بداند، ادب اختلاف در گفت‌و‌گوهای کلامی را مراعات کند، آداب ارتباط هدفمندانه با دو طیف مختلف هم فکر و دگراندیش را فراگرفته باشد و به کار ببندد، نحوه هدایت مطلوب و اثربخش یک گروه یا تشکل را هجی کرده باشد، در ناملایمات و سختیها روش عبور از بحران را فراگرفته باشد، اسلوب رازداری و طبقه‌بندی اطلاعات را بداند و در نهایت در مواقع بحرانی، ضمن آشنایی با تکنیک‌های مختلف، چاره‌اندیشی نموده و ابتکار عمل را بدست گیرد.
مجموعه دفاتر مهارتی “فعالان فرهنگی”تلاشی است در جهت تجهیز این افسران جوان – خصوصا دانشجویان دغدغه‌مند و انقلابیای که در تشکل‌های دانشجویی فعالیت می‌کنند- در عرصه‌ی جنگ نرم به مهارت‌هایی که برشمردیم.
آنچه خواندید، نقطه ورود و صفحه آغازین مجموعه “فعالان فرهنگی”است که به تازگی از سوی گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مرکز پژوهش‌های جوان وارد بازار نشر شده است. از این رو با جناب آقای مهدی رحیمی مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی همراه شدیم تا گفت و گویی درباره مجموعه حاضر داشته باشیم که در ادامه از منظرتان خواهد گذشت.
*چه شد که به فکر تدوین این مجموعه افتادید و هدف چه بود؟
بگذارید شروع عرایضم با این نکته کلیدی باشد که وضعیت فرهنگ در جامعه ایرانی نگران‌کننده است! این یعنی آنکه دو لایه اثرگذار به صورت صحیح عمل نکرده‌اند! یعنی لایه حاکمیت و لایه مردم و یا بهتر بگوییم جوانان به عنوان موتور محرک و نقطه امید انقلاب! این بی‌توجهی یا کم‌توجهی از دو حالت خارج نیست! یا ناشی از عدم اعتقاد است یا کم‌توانی این دو لایه‌ایست که عرض شد!
البته نقطه تمرکز گروه بر روی قشر جوان است چراکه مخاطبان هدف ما همین گروه جوانان هستند و ما متکفل گفت و گو با آنان هستیم. پس بر اساس این نقطه تمرکز، شروع به علت‌یابی این مشکل نمودیم که چرا فعالیت‌های فرهنگی جوانان یا آنچه که می‌توان بر روی آن نام «فعالیّت‌های فرهنگیِ خودجوش» گذاشت، علی رغم رویش‌های معتنابه و جوشش‌های فراوان، هنوز به حداقل اثرگذاری هم نرسیده است. این نکات ما را به بررسی‌های تخصصی و دقیق‌تر سوق داد. نتیجه بررسی‌ها حکایت از دو گزاره معنادار داشت!
۱. عدم تجهیز قشر جوان به حوزه محتوا
۲. عدم آشنایی این قشر با حوزه اجرا
این دوگانه، شاه‌بیت شروع کار ما قرار گرفت! جرقه ورود ما شد برای تولید مجموعه حاضر.
*این مجموعه شامل چه موضوعاتی است؟
مجموعه حاضر در پانزده دفتر با نگاهی موزاییکی به نیازهای مخاطب تولید شد؛ این پانزده مهارت در حکم یک سری اصول مقدماتی موردنیاز فعالان فرهنگی خصوصا دانشجویان فعال در تشکل‌ها قرار می‌گیرد. اگر بخواهم در یک پاراگراف کوتاه هر یک از مهارت‌ها را به شما معرفی کنم اینطور باید بگویم که:
در دفتر اول از مجموعه «فعالان فرهنگی»، مخاطب با مهارت‌های موردنیاز برای مقابله با عملیات روانی آشنا می‌شود. در این خصوص در ابتدا نکاتی در باب مهارت‌های عمومی عملیات روانی بیان شده و در ادامه مهارت‌های مقابله با عملیات روانی در عرصه‌های رسانه‌ای، اقتصادی، سیاسی، علمی و اجتماعی ارایه می‌شود.
در دفتر دوم مهارت‌های موردنیاز برای حفاظت اطلاعات و مقابله با جاسوسی به مخاطب آموخته می‌شود. در این خصوص در ابتدا نکاتی در باب کلیات تفکر امنیتی بیان شده و در ادامه مهارت‌های برای مقابله با نشت و یا تخلیه اطلاعات، حفاظت از اسرار و اطلاعات، جاسوسی سایبری و در پایان، کشف نفوذ عوامل جاسوسی در سازمان ارایه می‌شود.
در دفتر سوم قرار است مخاطب با چگونگی مدیریت بحران و توجه به تدابیر ویژه در شرایط غیرعادی – شرایطی که نیاز به تصمیم‌گیری فوری وجود دارد و ضوابط، هنجارها و قوانین موجود کارایی ندارند- آشنا شود. بر همین اساس هم در ابتدا مهارت‌هایی در باب کلیات و قواعد عمومی مدیریت بحران، سپس رابطه رسانه و مدیریت بحران و در پایان مهارت‌های پیش، هنگام و پس از وقوع بحران ارایه می‌شود. این دفتر به مخاطب نشان می‌دهد علی رغم اینکه ممکن است نوع بحرانها متفاوت باشند اما با توجه به اینکه همه آنها نقاط مشترکی دارند، می‌توان با در نظر گرفتن فرایند یا مراحل مدیریت یک بحران – مرحله پیشگیری، آمادگی، مقابله و مرحله بازسازی- از آسیب‌ها، خسارت‌ها و هزینه‌های جانی و مالیحاصل از آن کاسته و آنرا به حداقل رسانید.
در دفتر چهارم از این مجموعه، نویسنده به مخاطب می‌گوید که چگونه می‌توان آماده یک سخنرانی شد؟ چگونه یک سخنرانی را طرح‌ریزی کنیم؟ چگونه با اضطراب در سخنرانی مقابله کنیم؟ چگونه سخن بگوییم؟ در سخنرانی چه شوناتی را رعایت کنیم؟ از چه روش‌هایی برای افزایش نفوذ کلام استفاده کنیم؟ برای حفظ توجه مخاطبان چه کنیم؟ سخنرانی را چگونه پایان دهیم؟ و مهارت‌هایی از این دست.
در دفتر پنجم، چگونگی اداره تشکیلات را می‌آموزد؛ اینکهاصولا سازمان‌دهی چیست؟در گروه‌بندی فعالیت‌ها باید چگونه عمل کنیم؟ چگونه یک جلسه را اداره کنیم؟ چگونه یک گزارش اداری تنظیم کنیم؟ چگونهمدیریت بهبود و تغییر در سازمان دهیم؟انگیزش در تشکیلات چگونه امکان‌پذیر است؟سیستم دستمزد و پاداش در یک تشکیلات به چه شکلی باید باشد؟مدیریت نظارت و ارزیابی عملکرد در یک تشکیلات چگونه است؟ و …
در دفتر ششم، مخاطب با فنون حضور در مناظره و همچنین مدیریت یک مناظره آشنا می‌شود. در این خصوص ابتدا مهارت‌هایی ویژه مناظره‌کنندگان همچون مهارت‌های عمومی و ارتباطاتی،ارایه نظرو مدیریت هیجان در مناظره و در ادامه، مهارت‌های ویژه غیر‌مناظره‌کنندگان مانند سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مجریان مناظره ارایه می‌شود.
به نظر می‌رسد می‌توان با ارایه نکاتی کاربردی به افرادی که قصد شرکت در مناظره را دارند؛ چه به عنوان یک طرف مناظره و چه به عنوان دست‌اندرکار مناظره، با فراگرفتن یک سری از اصول، نه تنها واجد مهارت‌هایی در مناظره شوند، بلکه از آسیب‌هایحاصل از مناظره کاسته و آنرا به پایین‌ترین سطح ممکن رساند.
در دفتر هفتم، مهارت‌های موردنیاز برای انجام یک مصاحبه سازمانی با مخاطب در میان گذاشته می‌شود. در این خصوص مهارت‌هایی در باب اصول عمومی مصاحبه، چگونگی طرح‌ریزی ساختار یک مصاحبه، ویژگی‌های یک مصاحبه‌کننده، شرایط برگزاری مصاحبه، محورهای یک مصاحبه و انواع آن، چگونگی پایان دادن به مصاحبه و در پایان، چگونگی کشف حقیقت در یک مصاحبه ارایه می‌شود. به طور حتم می‌توان با کسب مهارت‌هایی در انجام یک مصاحبه سازمانی، گامی درست در شناخت نیروهای سازمانی اعم از سنجش شخصیت، باور و نگرش او و جلوگیری از آسیب‌های محتمل وارده بر نتایج یک مصاحبه نادرست، برداشت.
در دفتر هشتم از مجموعه حاضر، مهارت‌هایی در باب چگونگی آغاز یک ارتباط تلفنی، مدیریت تماس تلفنی و پایان دادن به یک تماس تلفنی ارایه می‌شود. نتیجه حاصل از این مهارت‌ها برای افراد سازمان، نه‌تنها صرفه‌جویی در وقت و هزینه فرد یا سازمان را در بر دارد بلکه می‌توان در مدت زمانی کوتاه، به هدف‌هایی که از برقراری یک تماس تلفنی در نظر هست، نایل آمد.
در دفتر نهم، مخاطب مهارت‌های موردنیاز برای یک روزنامه‌نگار موفق شدن را تمرین می‌کند. در ابتدا با کلیاتی در حوزه خبر و ارکان خبر آشنا شده و در ادامه با مهارت‌هایی در باب چگونگی تنظیم ورودی خبر، سبک‌های خبرنویسی، تهیه تیتر خبر، استفاده از اجزای تیتر، استفاده از عکس و تصویر و در پایان هم با مهارت‌های مربوط به امور هنری!
دفتر دهم قرار است بیان تجربیاتی در باب چگونگی مدیریت تعارض باشد. یعنی نکاتی درباره انواع و سطوح تعارض و شخصیت‌شناسی تعارض‌کنندگان و در نهایت، با ذکر سبک‌های مختلف مدیریت، فنونی برای حل تعارض ارایه شود. با کاربرد این کلیدهای مهارتی، می‌توان به ایجاد وضعیت تعارض سازنده در سازمان یا تشکیلات کرده و روحی تازه در کالبدش دمید و شاهد تحول، خلاقیت و اندیشه‌های نو‌آورانه و نشاط‌آفرین در مجموعه شد.
در دفتر یازدهم قرار است با به دست دادن مهارت‌هایی در بابانجام یک مصاحبه خبریِ با استاندارهای قابل قبول، یاری‌‌رسان فعالان تشکل‌ها در انعکاس صحیح افکار، نظرات، باورها، عقاید و اطلاعات ویژه‌یک فرد خاصّ یا افراد عادّی جامعه در برابر یک رویداد خاص شویم.در این خصوص در ابتدا نکاتی در باب هدف‌های یک مصاحبه و انواع آن بیان شده، در ادامه مهارت‌های موردنیاز برای پرسش در مصاحبه، روش‌های انجام مصاحبه، ملاحظاتی در باب انتخاب مصاحبه شونده و آمادگی برای مصاحبه، تکنیک‌های لازم برای انجام مصاحبه بیان شده و در نهایت، روش‌های نگارش و تنظیم مصاحبه ارایه می‌شود.
در دفتر دوازدهم مخاطب با مهارت‌های موردنیاز برای حضور در گروه و کار با چارچوب‌های ذهنی و فنی متفاوت اعضای گروه آشنا می‌شود. آشنایی با ویژگی‌های مشترک گروه، فنون و شرایط تشکیل آن، شناخت ساختار گروه، توجه به ایفای نقش‌های گوناگون یک مدیر و در پایان، مهارت‌هایی برای رویارویی با سلایق اعضا، سرفصل‌های مهارتی کتاب حاضر است. با خواندن این کتاب می‌توان گامی برای اداره مطلوب یک گروه جهت نیل به اهداف ترسیم‌شده‌اش برداشت.
در دفتر سیزدهم، جوان با روش‌های تدریس، مهارت‌های یک مربی در کلاس درس، مدیریت فضای کلاس، مدیریت ارایه درس و در پایان، مهارت‌های کلاس‌داری آشنا می‌شود. این کتاب هم میتواند گامی مهم برای آموزش صحیح روش‌های تدریس و در یک نگاهی کلی‌تر؛ اداره مطلوب یک کلاس درس در میان فعالان فرهنگی مشتاق حضور در عرصه تعلیم و تربیت باشد.
در دفتر چهاردهم سعی شده جوانانی که قصد ورود به حرفه گزارش‌گری دارند با مهارت های قبل و بعد از تنظیم گزارش عمومی واصول و قواعد تهیه یک گزارش تخصصی آشنا شوند. ادعای نویسنده آن است کهمی‌توان بارعایت برخی اصول و قواعدو برخورداری از برخی ویژگی‌ها، در راه رسیدن به اهدافی چون برانگیختن حساسیت جامعه نسبت به یک معضل، دورساختن جامعه از نابهنجاری‌ها و تقویت هنجارها، در راستای اشاعه و تقویت اصول انقلاب اسلامی ایران قدم برداشت.
اما دفتر پانزدهم آشنایی با مهارت‌هایی برای نقد! شاید خیلی از ماها نقد کردن را دوست داشته باشیم! و شاید در برخی اوقات با این واکنش طرف مقابل‌مان مواجه شده باشیم که بگوید شما نقد بی‌پایه‌ای داشته‌‌اید! شما به حرف من توجه نکردید! شما در پی تخریب شخصیت هستید و ناراحتی‌هایی از این جنس!
این کتاب می‌کوشدمهارت‌هایی در باب اصول لفظی نقد، اصول ارتباطی و کنشی نقد و مهارت‌های اخلاقی نقد را با مخاطبان خود درمیان بگذارد. شاید خوانده شدن این کتاب، بتواند گامی هر چند کوچک در نهادینه‌سازی نقد سالم و شایسته در میان فعالان تشکل‌ها که برآنند با انتقادهای سازنده خود، در سوق دادن جامعه به سوی کمال سهیم باشند، بردارد.
*موضوعات این مجموعه بر چه اساسی انتخاب شدند؟
ما با نگاهی موزائیکی به نیازهای مخاطب، یک سری مهارت‌ها را در حکم اصول مقدماتی مورد نیاز فعالان فرهنگی شناسایی کردیم. البته یک قاعده‌ای را در انتخاب عناوین رعایت کردیم و آن قاعده ۲۰-۸۰ بود! شاید برای شما این سوال ایجاد شود که این قاعده یعنی چه؟ ببینید شما در زمان احصا عناوین با انبوهی از عناوین مواجه می‌شوید که شاید انتخاب چند عنوان از میان انبوه آن عناوین سخت باشد! به هر حال گروه مطالعات فرهنگی یک ظرفیت محدود نیروی انسانی و مهم‌تر از آن مالی دارد؛ پس باید دقیق‌تر عمل می‌کرد! بنابراین سعی کردیم عناوینی را انتخاب کنیم که بیشترین تاثیرگذاری را در میان مخاطبان دارند و یا به عبارت بهتر بیشترین تقاضا را در میان جوانان فعال حوزه تشکلی دارد. پس بر اساس شاخص‌هایی چون گستردگی تقاضا، توافق کارشناسان حوزه جوانان، توافق فعالان تشکل‌ها و … بیست درصد عناوینی را انتخاب کردیم که هشتاد درصد اثرگذاری را در میان مخاطبان دارند! حتما به این نکته توجه دارید که اثرگذاری با نیاز مخاطب رابطه‌ای مستقیم دارد! یعنی زمانی اثرگذاری اتفاق می‌افتد که شما دست روی نیازهای مخاطب گذاشته باشید.
*چقدر کار را موفق می‌بینید؟ سطح کیفی کار چقدر مطلوب بوده است؟
سوال خوب و کلیدی پرسیدید! چراکه در قالب پاسخ به این سوال می‌توانم هم کیفیت کارمان را به رُخ بکشم و هم مخاطبان می‌توانند این به رُخ کشیدن‌های ما را با خواندن کتاب‌هایمان تایید و یا رد کنند! نتیجه هر چه باشد برای ما بُرد است و یا به قول سیاسیون بازی دو سر بُرد! اما خوب ادعاها چیست؟
ادعای اینکه این مجموعه یکی از اولین مجموعه‌هایی است که تنه به تنه کتاب‌های مهارتی روان‌شناسی مثبت ترجمه‌ای بازار می‌زند و شاید هم بهتر! اگر بفرمایید ادعای گزافیست حق دارید! اما خواهشم از شما و خوانندگان اینست که تورقی در کتاب‌ها داشته باشید!
باید وارد خواندن کار شوید! باید همانند شناگر در استخر شیک کتاب شیرجه بزنید تا متوجه شوید که صرف ادعا نیست! این ادعا اثبات شدنیست! بگذارید ادعای دوم را هم داشته باشم! به گمانم این مجموعه تبدیل به «جاده صاف کن» هم خودمان و هم دیگر نهادهای فکری فرهنگی فعال در حوزه کتاب خواهد شد! چراکه ما واقعا در حوزه تولید کتاب‌های مهارتی برای مخاطبان ایرانی به شدت فقیریم! بیشتر کتاب‌های مهارتی موجود در بازار، ترجمه‌ای هستند و محدود به یک حوزه خاص! اگر اندک جستجویی در این حوزه داشته باشید، عرایضم را تصدیق خواهید کرد! هر چه کتاب پرفروش مهارتی است از چند نویسنده شاخص خارجیست! البته توجه داشته باشید که این به معنای ستیز نیست! بلکه به معنای آنست که ما حوزه تولید کتاب‌های مهارتی کم فروغ و شاید بهتر باشد که بگویم اصلا فروغی نداشته‌ایم! نتوانستیم بستری فراهم کنیم که برای مخاطب ایرانی یک ایرانی بنویسد! کسی که با فرهنگ خودمان زیست کرده باشد و متناسب با همین فرهنگ، به من و شما مهارت بدهد آنهم در حوزههای مختلفی که اکنون جامعه ایرانی با آن درگیر است و طلب مهارت یا راهکار می‌کند!
به هر حال، مجموعه دفاتر مهارتی ویژه “فعالان فرهنگی”میتواند انگشت اعتماد را از جای دیگر برداشته و رو به سوی نویسندگان داخلی بگیرد و در حوزههای مختلف موردنیاز مخاطب دست به تولید کتاب‌های مهارتی و متناسب با اقتضایات بومی خودمان بزند!
*مطالعه این مجموعه چه ضرورتی برای فعالان فرهنگی دارد و به نظر شما فعالان فرهنگی چه نیازی به مطالعه این مجموعه دارند؟
جوانان فعال تشکل‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، برای عمل کردن عالمانه در محیط پیرامونی خود نیازمند تجهیز به مهارت‌هایی هستند. این مجموعه در راستای برطرف کردن این نیاز است. نیازهایی که جوانان اکنون ما در تشکل‌های خود با آن مواجه‌اند! البته امکان دارد بگویید این همه ماجرا نیست! نیازهای نوظهور و یا نیازهایی از قلم افتاده است! بله؛ این همه ماجرا نیست! بگذارید از حوزه سینما و فیلم‌هایش وامی بگیرم!
حتما دیده‌اید که پایان برخی از فیلم‌ها به گونه‌ای بسته می‌شود که مخاطب با خود می‌گوید “این فیلم به احتمال زیاد ادامه خواهد داشت” و یا خود فیلم اذعان می‌دارد “این ماجرا ادامه دارد” و یا حتی کارگردان فیلم بعدها در مصاحبه‌های خود می‌گوید “قسمت دوم فیلم را هم خواهد ساخت!”
فکر می‌کنید چرا این را می‌گوید؟ چرا این فکر در ذهن‌مان رژه می‌رود؟ چون من ِمخاطب فیلم از او خواسته‌ام! به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، این نیاز خود را به گوش کارگردان رسانده‌ام!
حال بگذارید ما هم این خبر را به مخاطبان بدهیم که نسخه دوم این مجموعه هم‌اکنون در حال طراحی محتوایی است. امیدواریم که بتوانیم مجموعه احتمالا سی دفتری را امسال کلید بزنیم! ما به خود مطمین بودیم و هستیم که مجموعه اول جای خود را در میان مخاطبان بازخواهد کرد! بازخوردها در این مدت زمان اندک که از چاپ کتاب‌ها می‌گذارد گواه این مدعاست! به نوعی هم برایمان قابل پیش‌بینی بود! پس زمان را خریدیم و زودتر شروع به طراحی نسخه دوم مجموعه کردیم.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه این مجموعه می‌توانند به وبگاه سازمان انتشارات پژوهشگاه مراجعه نمایند.
