کرسی ترویجی ” دیپلماسی چند وجهی در جمهوری اسلامی ایران”

  به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی ترویجی دیپلماسی چند وجهی در جمهوری اسلامی ایران به همت گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی، دوشنبه  ۱۶  شهریور ماه در محل پژوهشگاه برگزارشد.

دکتر ابراهیم متقی در ارائه دیدگاه خود با اشاره به مفهوم دیپلماسی چندوجهی در ایران گفت: برخی از افراد نگاهشان این است که دیپلماسی چند وجهی در حوزه نئولیبرالی بین الملل و در ارتباط با  سازمان های بین المللی معنا و مفهوم پیدا می کند. کاری که ما انجام دادیم، این است که ایران به لحاظ ژئوپلتیکی قابلیت ائتلاف سازی در حوزه “nation state” را ندارد، به نحوی که با توجه به تاریخ سیاسی ایران باید گفت تا کنون ایران در پیمان هایی شرکت کرده است که یا تحت نظر قدرت های بزرگ خارجی بوده و یا بسیار شکننده بوده است.

وی با اشاره به وجوب قدرت سازی برای نقش آفرینی در منطقه، امنیت را وابسته به قدرت و بقاء را وابسته به امنیت خواند و افزود: با نگاهی به ادبیات امام (ره) می توان نمونه ای از این رویکرد را دید. ایشان می فرمایند که حفظ نظام سیاسی اوجب واجبات است و این نظام سیاسی به معنای بقاء است.

این استاد دانشگاه ائتلاف سازی را دومین مؤلفه برای نقش آفرینی در منطقه دانست و خاطر نشان کرد: این ائتلاف سازی با توجه به تاریخ کشورمان بسیار برای ایران سخت است.

متقی با پرداختن به دو مفهوم “regional state” و “regional power ”   تصریح کرد: من تا کنون در هیچ منبعی تفکیکی میان این دو مفهوم نیافته ام، ولی با الهام گیری از کتاب “after khomeyni” دست به تفکیک این دو زدم. باید گفت کشورهایی که نقش مرکزی را با حمایت قدرت های بزرگ ایفا می کنند “regional state” هستند و اما آنانی که بدون حمایت نقش مرکزی را  در منطقه ایفا می کنند “regional power” هستند.

وی به عنوان نمونه از شاه، صدام و شاه عربستان به عنوان “regional state” نام برد و رابطه کشورهای عربی با عربستان را برپایه همین مفهوم دانست.

دکتر متقی با اشاره به دیپلماسی نهضتی در فضای دیپلماسی چند وجهی، تاکید کرد: برخی دیپلماسی نهضتی را همان دیپلماسی دفاعی می دانند، اما این دو با یکدیگر تفاوت دارند. مبانی اصلی دیپلماسی نهضتی، هویت و الگوی کنش هم مبتنی بر عدم تقارن است.

این استاد علوم سیاسی با پرداختن به مفهوم دیپلماسی “track 2” یاد آور شد: این دیپلماسی بسیار مهم است و ایران  باید بدان توجه کند. البته گاهی برخی پیگیر این دیپلماسی بوده اند. افرادی همچون هوشنگ امیر احمدی، دکتر صمدی و گاهی دکتر مرندی و … این بحث را دنبال می کردند. اما به صورت جدی هیچ گاه پایه ریزی نشده است.

در ادامه این کرسی دکتر محمدجعفر جوادی به عنوان اولین ناقد با پرداختن به جنبه های مثبت تحقیق آن را طرحی نوآورانه خواند و گفت: در زمینه دیپلماسی چند وجهی کتابی تا کنون منتشر نشده بود که با تلاش دکتر متقی این خلاء مرتفع شد.

وی با پرداختن به برخی از نکات محتوایی تحقیق درباره مفهوم “track 2” افزود: آنچه در تصور بنده بود این است که “track 1” دیپلماسی سنتی است که به عنوان دیپلماسی عمومی مردم مشهور شده است و “track 2” عمدتاً شامل لایه دوم جامعه مانند: NGO  ها و سازمان های غیر دولتی را شامل می شود.

جوادی با اشاره به اینکه بهتر است ادبیات جدیدی را در خصوص دیپلماسی مطرح کرد، بازیگری دیپلماسی در تحقیق دکتر متقی را وظیفه دولت ها دانست و تصریح کرد: برخی از نقد ها نیز به مشکل ساختاری اثر باز می گردد، از آن جمله سازمان دهی بحث بوده که خیلی اجمالی است و فصول و ارتباطات این فصل ها با یکدیگر تا حدی مبهم است.

در ادامه این کرسی، دومین ناقد جلسه آقای دکتر حیدرعلی مسعودی، با تشکر از حضور دکتر متقی درباره نقاط مثبت تحقیق گفت: کار نقاط قوت زیادی دارد و دکتر متقی با بهره گیری از خلاء تحقیقاتی موجود؛ کتاب خود را نگاشته است.

وی با اشاره به مفاهیم هم جواری که  دکتر متقی از آنها به خوبی استفاده کرده است، گستره تحقیق را وسیع و از اوایل انقلاب تا زمان حال دانست.

مسعودی ادامه داد: بخشی از اشکالات در این تحقیق ظاهری است، که با رفع آن، تحقیق شاکله بهتری پیدا می کند ؛ از جمله، جایی که دیپلماسی نهضتی به “track 2” معنی شده است که جا داشت، معانی بهتری به آن داده شده و ترجمه بهتری برای آن یافت می شد.

این عضو هیأت علمی گروه غرب شناسی پژوهشگاه در ادامه به برخی از مشکلات ساختاری از جمله، مشکل ارجاعات به منابع و سخنان پرداخت.

در قسمت پایانی این کرسی دکتر متقی با تشکر از نقد های سازنده ناقدان، درباره برخی از اشکالات توضیحاتی ایراد کرد و به پرسش های برخی از حضار پاسخ داد.

گفتنی است کرسی ترویجی ” دیپلماسی چند وجهی در جمهوری اسلامی ایران” روز دوشنبه ۱۶ شهریور در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.