به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب “قانون علیت در فلسفه اسلامی و تحلیل تطورات“اثر حجت الاسلام و المسلمین ابوالحسن غفاری مدیر گروه فلسفه پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه به چاپ رسید.
پژوهش حاضر، نتیجه تلاش علمی محقق ارجمند جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر ابوالحسن غفاری است که اخیراً در گروه فلسفه پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نهایی و توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه به زیور چاپ آراسته شده است.
این اثر دارای پنج فصل به شرح زیر است.
فصل اول: جایگاه علیت در قرآن و روایات و تأثیر آن در تفکر کلامی و فلسفی
فصل دوم: تطور ماهیت علیت
فصل سوم: تطور تحقق علیت
فصل چهارم: تطور مناط علیت
فصل پنجم: تطور اقسام علیت
نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب خود درباره اهمیت و ضرورت این تحقیق چنین نگاشته است:
قانون علیّت از پایه های اساسی علوم و به عنوان اصل کلی و عام است که مورد استناد همه علوم قرار گرفته و کلیت و ضرورت قوانین علمی را تامین می‌کند. از سوی دیگر مسأله جبر و اختیار و شمول قدرت و اراده خدا و درک چگونگی ایجاد و ارتباط فاعل ایجادی با ممکنات با این بحث رابطه تنگاتنگ پیدا کرده است. برخی قائلان به جبر، فعل را از انسان نفی می‌کنند و برخی دیگر که جبرگرایان خالص اند، هیچ فعل اختیاری و قدرت را برای انسان اثبات نمی کنند. جهمیه قائل هستند که انسان قدرت بر فعل نداشته و متصف بر استطاعت نیست. این مبحث در سیر تطوری خود نه تنها در باره نظام آفرینش و افعال انسان، بلکه با فروعات گوناگون خود در علوم و حوزههای مختلف معرفت شناسی و وجود شناسی مطرح است. از این رو هیچ دانشی بی نیاز از اصل علیّت نیست، و علیّت و یا فروعات آن در علوم مختلف متناسب با موضوعات و مسائل آنها مطرح می شود، مثلاً در روان شناسی بحث از علت و معلول بیشتر با عنوان همبستگی قرابت می یابد، در برخی از نحله های کلامی و همچنین علم اصول گرچه اصل علیّت انکار نمی شود، اما در فروعات و لوازم این اصل مانند ضرورت علی و معلولی مناقشه شده است، به این گمان که وجوب علی و معلولی با اختیار انسان و خدا منافات داشته و جایی برای تکلیف و امر و نهی باقی نخواهد گذاشت. در دیگر حوزه های علوم مانند جامعه شناسی، اقتصاد و … نیز بدون استعانت از اصل علیّت و فروعات آن نمی توان مبانی پژوهش را سامان داد. امروزه در بین علوم تجربی، فیزیک جدید به علیّت چه به شکل اثبات و یا نفی آن توجه بیشتری کرده است، دانشمندان این حوزه در صدد یافتن علّت واقعی پدیده ها و محاسبه حرکت ذرّات اند تا بتوانند پیش بینی حادثه ها دقیق و آسان گردد، صرف نظر از جزییات این بحث و مسایلی که پیرامون آن می توان بحث و گفتگو کرد، هرگز نمی توان چنین پیش بینی ها را مرادف علیّت دانست، اما این مسأله جای انکار نیست که هر تفسیری از علیّت ارائه شود آثار و نتایج خاص خود را در علوم گوناگون به جای خواهد گذاشت.
بدون شک تحلیل تطور علیّت در شکوفایی اندیشه فلسفی و تولید اندیشه های جدید بی تاثیر نخواهد بود. البته بررسی گسترده آن کاری نیازمند تحقیق و پژوهش در اندیشه های حکمای غرب و حکمای مشرق زمین اعم از حکمای مسلمان و غیر مسلمان و نشان دادن تاثیر آن بر علوم گوناگون و تاثرش از دیگر علوم است، ولی چنین کاری نیازمند پژوهشی مستقل و گسترده و فرصتی و جداگانه است، زیرا وظیفه این پژوهش بررسی آن در حکمت اسلامی در چهار قلمرو: ماهیت، تحقق، مناط و اقسام علت است.
لازم به ذکر است کتاب “قانون علیت در فلسفه اسلامی و تحلیل تطورات“اثر حجت الاسلام و المسلمین ابوالحسن غفاری با قیمت ۳۰۰۰۰ تومان در دسترس علاقمندان قرار گرفته است.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب می توانند به نشانی www.poiict.irمراجعه کنند.
