کتاب “جمهوری اسلامی ایران و چالش های کارآمدی”

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب “جمهوری اسلامی ایران و چالش های کارآمدی ” اثر سید مرتضی نبوی، محقق گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشگاه منتشر شد.

پژوهش حاضر، نتیجه تلاش علمی محقق ارجمند جناب آقای سید مرتضی نبوی است که در گروه مطالعات انقلاب اسلامی سامان یافته است.

 این اثر ارزشمند از چهار بخش زیر ترکیب شده است.

بخش اول که کلیات نظری و تاریخی شامل:نظریه های موجود در خصوص تصمیم گیری سیاسی، بوروکراسی و کارآمدی، فساد دولت، منطق درونی نظریه های سیاسی و نظریه ی سیستمی –کارکردی است.

در بخش دوم نویسنده برای تعریف نظام سیاسی ایران و چالش های کارآمدی به مباحثی از قبیل آشنایی با نظام سیاسی ایران، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی نوع حکومت و ساختار قانونی –سیاسی، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی بحران توسعه سیاسی و فرهنگ سیاسی پرداخته است.

بخش سوم کتاب، به چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی از دیدگاه کارکرد گرایی سیستمی با رویکرد هایی از قبیل کارآمدی و شاخص های آن در ایران، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی و وضعیت سازو کارهای داخلی، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی و فرآیندتصمیم گیری سیاسی و چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی و تطبیق با شرایط متغیر محیطی روی آورده است .

نهایتا در بخش چهارم این تحقیق فاخر به نتیجه گیری کلی در این بحث پرداخته است.

در بخشی از مقدمه نویسنده میخوانیم که :

باهر رویکردی به سیاست، اکثر حکومت‏ها با چالش‏های کارآمدی روبه‏رو هستند و گاهی این چالش‏ها به «بحران کارآیی» تبدیل می‏شود و اگر دامنه این بحران گسترش یابد، ممکن است «بحران مشروعیت» را به دنبال داشته باشد.

ارتباط کارآمدی با فرایند تصمیم‏گیری عمومی (سیاسی)، ارتباطی تنگاتنگ و نزدیک است و در بیشتر حکومت‏ها یک یا چند ساختار مؤثر در فرایند تصمیم‏گیری، ضعف کارکرد و مشکل ناکارآیی دارد.

جمهوری اسلامی ایران نیز با چالش‏های کارآمدی ناشی از فرایند تصمیم‏گیری سیاسی (عمومی) مواجه بوده است. نارسایی در ارکان تصمیم‏گیری مثل نداشتن اطلاعات بروز، مشخص‏نکردن اهداف دقیق، عدم شناخت تهدیدها و فرصت‏ها در برنامه، برقراری ارتباطات غیرمنطقی و منازعه ‏آمیز بین عوامل و ساختارهای نظام سیاسی مثل احزاب، مجلس‏، دولت و قوه قضائیه و ناهماهنگی بین مراحل مختلف فرایند تصمیم‏ گیری سبب بروز چالش‏های کارآمدی شده است. در اثر این چالش‏ها، نظام سیاسی در دسترسی به بعضی اهداف و انجام بعضی کارویژه‏های خود دچار مشکل شده و نتوانسته است آن‌طورکه باید و شاید رضایت و اعتماد عمومی را جلب کند.

با توجه به مطالب فوق و عنایت به اینکه ممکن است چالش‏های کارآمدی در صورت تراکم از بحران مشروعیت سردرآورد، طرح سؤال «مهم‏ترین چالش‏های کارآمدی جمهوری اسلامی ایران ناشی از چه عواملی است؟»، تحقیق درباره‏ آن و یافتن پاسخ‏های مناسب، می‏تواند راهبردی برای برطرف‏کردن چالش‏ها و بالابردن کارآیی نظام تصمیم‏گیری سیاسی باشد.

کارآمدی در یک نگاه کلان پاسخ به سؤال چگونه حکومت‏کردن است. همان‌گونه که مشروعیت، پاسخ به سؤال چه کسی می‏تواند حکومت کنداست. از نگاه کارکردگرایی اگر همه ساختارها یا نهادها یا عوامل حکومت، کارویژه‏های خود را به صورت انفرادی و اجتماعی با موفقیت انجام دهند، حکومت کارآمد است.

از نگاه دیگر اگر حکومت بتواند اعتماد و رضایت مردم را جلب کند، کارآمد است. با رویکرد سیستمی، بقای درازمدت نظام و توانایی تطبیق آن با شرایط متغیر محیطی مبنای کارآمدی است. اسلام، حکومت ایده‏آل یا کارآمد را حکومتی می‏داند که کارگزاران آن ایمان داشته باشند و اعمال شایسته و صالح از آنها صادر شود؛ یعنی وظایفشان را به‌خوبی تشخیص و انجام دهند.

جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام سیاسی، از ابتدای شکل‏گیری تا به امروز با چالش‏هاییدر فرایند تصمیم‏گیری روبه‏رو بوده است: نارسایی در ارکان تصمیم‏گیری نظام، نداشتن اطلاعات روزآمد،‏ مشخص‏نبودن اهداف دقیق،‏ عدم شناخت تهدیدها و فرصت‏ها در برنامه‏‏ریزی‏ها،‏ برقراری ارتباطات غیرمنطقی و منازعه‏آمیز بین عوامل و ساختارهای سیاسی مانند احزاب،‏ قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضائیه و ناهماهنگی بین مراحل مختلف فرایند تصمیم‏گیری، سبب بروز چالش‏های کارآمدی شده است.

در اثر این چالش‏ها نظام سیاسی در دسترسی به بعضی اهداف و انجام برخی وظایف و کارویژه‏های خود دچار مشکل شده و نتوانسته رضایت و اعتماد عمومی را آن‌طورکه باید و شاید، ‏جلب کند.

بحث در باب «چالش‏های کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران»، مربوط به نظام تصمیم‏گیری است. تصمیم‏گیری مبحثی بین رشته‏ای است و بنا به ماهیت موضوع، در حوزه‏های پژوهشی مختلف بررسی می‏شود. در تصمیم‏گیری، علوم مختلف مثل سیاست، مدیریت، اقتصاد، فلسفه، ریاضیات، آمار، سیستم‏ها، سیبرنتیک، جامعه‏شناسی، روان‌شناسی و انسان‏شناسی دخالت دارند. تصمیم‏گیری عمومی، مؤثر و کارآمد مستلزم استفاده بهینه از رهنمودهای متخصصان تمامی این رشته‏هاست.

در این تحقیق نیز تلاش شده است این ویژگی تحقیق مورد توجه قرار گیرد. جمهوری اسلامی، نظامی سیاسی مبتنی بر اندیشه‏ دینی است. ارکان و نهادهای عمده‏ تصمیم‏گیری در این نظام، برگرفته از اسلوب دینی است؛ از‏این‏رو در بررسی چالش‏های تصمیم‏گیری، گزاره و احکام دینی باید مورد توجه قرار گیرد.

ماهیت جمهوری اسلامی به عنوان یک «نظام سیاسی» و شیوه حکومت‏داری، بررسی چالش‏های تصمیم‏گیری را به حوزه‏ علوم سیاسی و فلسفه سیاسی پیوند می‏زند و مباحثی نظیر سیاست تطبیقی، مردم‏سالاری، قانون اساسی، توسعه سیاسی را در نظر پررنگ می‏کند.

تصمیم‏گیری در هر نظام سیاسی، ارتباط ارگانیکی با ساختارها، ‏سازمان‏ها و بوروکراسی، در جامعه مورد مطالعه دارد؛ از‏‏این‏رو متغیرهای جامعه‏شناختی نیز در این تحقیق مورد توجه قرار خواهد گرفت. تصمیم‏گیری، امری مربوط به حوزه‏ مدیریت و تصمیم‏سازی است که بنا به آن مدیران باید بر اساس اصول علمی مدیریت، تصمیم‏گیری کنند.

لذا برای تنظیم خط‏مشی عمومی تصمیم‏گیری، ناگزیر از پرداختن به نظریه‏های حوزه مدیریت خواهیم بود. این طرح تلاش می‏کند تا به طور جامع،‏ متغیرهای مدیریتی، جامعه‏شناختی، آماری، اقتصادی، دینی و سیاسی را در بررسی چالش‏های تصمیم‏گیری مورد توجه قرار دهد.

گفتنی است کتاب “جمهوری اسلامی ایران و چالش های کارآمدی ” به قلم سید مرتضی نبوی با قیمت  ۲۰۰۰۰ تومان در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.orgمراجعه کنند.