به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجموعه مقالات “زن و خانواده” به کوشش حسینعلی بای، محقق ارزشمند گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه منتشر شد.
این تحقیق ارزشمند شامل بیست و سه مقاله به شرح زیر می باشد :
اولین اثر مجموعه حقوق خانواده و زن، مقاله «سیر تاریخی حقوق زن در قوانین موضوعه ایران» است که به قلم جناب آقای دکتر جلیل قنواتی به رشته تحریر درآمده است.
دومین اثر این مجموعه با عنوان «روش تحلیل و ارزیابی حقوق زنان» است که با قلم جناب آقای دکتر محمود حکمت‌نیا، به نگارش درآمده است. در این مقاله پس از اشاره‌ای به وضعیت زن و حقوق او در غرب، شیوه‌های بررسی قواعد حقوقی زنان در اسلام پرداخته می‌شود.
«بررسی انتقادی طرحی جهانی پیرامون حقوق خانواده در اسلام» سومین اثر این مجموعه است که به قلم جناب آقای سیدمهدی دادمرزی تألیف شده است. مؤلف در این نوشته تلاش کرده است تا خوانندگان را با «طرح جهانی در زمینه حقوق خانواده در اسلام» آشنا سازد.
«مطالعه تطبیقی تعارض‌های داخلی نکاح» مقاله بعدی این مجموعه است که به قلم جناب آقای دکتر نجادعلی الماسی و جناب آقای غلامعلی میرنسب به تحریر درآمده است. اعطای استقلال و آزادی مذهبی به اقلیت‌ها در موضوعات احوال شخصیه از یک سو و وجود تفاوت‌های عمیق در مقررات مربوط به اکثریت و اقلیت‌های دینی و مذهبی از سوی دیگر، از عوامل بروز تعارض داخلی است.
پنجمین مقاله مجموعه پیش‌رو با عنوان «زن در حقوق خانواده» است که به قلم جناب آقای دکتر سید‌احمد میرخلیلی، تألیف شده است. مؤلف پس از اشاره به این نکته که در اسلام در همه مواردی که ارزش و شخصیت انسانی ملاک قانون‌گذاری بوده است و برای زن و مرد حقوق یکسانی قرار داده شده است.
«محدودیت اشتغال زوجه از منظر صاحب عروه» عنوان مقاله بعدی است که به قلم جناب آقای دکتر سیدمصطفی محقق داماد و جناب آقای سیدمهدی دادمرزی به رشته تحریر درآمده است. با عنایت به اینکه اجیر واقع‌شدن زنان، به‌عنوان یکی از مصادیق اشتغال زنان مورد اختلاف قرار گرفته است، این مقاله به بررسی و تحلیل اجیر واقع‌شدن زنان در قالب عقد اجاره با رویکردی به نظرهای فقهی کتاب اجاره عروهًْ الوثقی می‌پردازد.
«تعدد زوجات» عنوان مقاله‌ای است از جناب آقای دکتر ابراهیم عبدی‌پور که در آن به مبانی مشروعیت تعدد زوجات، شرایط و آثار آن در حقوق اسلامی پرداخته می‌شود. به عقیده مؤلف تعدد زوجات که در بسیاری از جوامع بشری رواج داشته و دارد، در همه ادیان آسمانی پیش از اسلام نیز امری مقبول بوده است و مشروعیت و جواز آن در شریعت اسلامی به‌عنوان یک حکم امضایی به استناد آیات و روایات معتبر و سیره قطعیه متشرعه مورد اجماع و اتفاق همه مذاهب اسلامی است.
«زن و قانون مجازات اسلامی» هشتمین اثر این مجموعه است که جناب آقای دکتر ناصر قربان‌نیا به رشته تحریر درآورده است. مؤلف با تأکید بر این نکته که دست‌یافتن زنان به تمامی حقوق شرعی خویش، امری لازم و بجاست که باید به‌دور از افراط‌وتفریط و با اتخاذ رویکردی دقیق به موازین دینی صورت پذیرد، به بررسی و تبیین موادی از قانون مجازات اسلامی در موضوعات اعتبار گواهی زن، پرداخت فاضل دیه و قصاص قاتل زن و دیه زنان است، می‌پردازد.
نهمین مقاله مجموعه حاضر «بررسی آثار بخش‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های مسئولان قضایی در قوانین خانواده» است که به قلم جناب آقای فرج‌الله هدایت‌نیا تألیف شده است.
«بلوغ دختران» اثری است از حضرت آیت‌الله معرفت که در آن به بیان مبانی فقهی معیار بلوغ و تبیین آن می‌پردازند. ایشان معیار بلوغ در دختران را رسیدن به سن رشد زنانگی می‌دانند که علامت آن شروع عادت ماهیانه است و ملاک بلوغ پسران را نیز، وقوع حالت احتلام می‌دانند.
مقاله «گواهی زنان» تألیف جناب آقای دکتر سید‌حسین هاشمی، مقاله بعدی این مجموعه است که با اشاره به دو دیدگاه تفریطی و افراطی در مورد حقوق زن ـ دو دیدگاهی که یکی زن را دون و بی‌مایه می‌شمارد و دیگری با طرح شعارهای فریبنده موجب استثمار و تحمیق زن به شکل دیگری می‌شود.
دوازدهمین مقاله این مجموعه، اثر دیگری است از جناب آقای فرج‌الله هدایت‌نیا که تحت عنوان «داوری اجباری در دعاوی خانوادگی» به موضوع نهاد داوری و حکمیت که راه‌حلی درون خانوادگی است برای رفع اختلافات خانوادگی پرداخته می‌شود.
«حق حبس زوجه برای استیفای مهر» نوشته دیگری است از جناب آقای فرج‌الله هدایت‌نیا که به موضوع «حق حبس» زوجه برای استیفای مهر می‌پردازد. به‌موجب این حق، زوجه می‌تواند تا هنگامی‌که مهر را دریافت ننموده است، از عمل به وظایف زناشویی خودداری نماید.
«حق حبس زوجه با تکیه بر فقه امامیه» عنوان پژوهشی است از جناب آقای سیدمهدی میرداداشی که در آن به سه موضوع مهم در ارتباط با حق حبس زوجه یعنی؛ زمینه‌های تشکیک در اصل حق حبس در نکاح، اثر اعسار زوج بر حق حبس و اثر تقسیط مهر از سوی دادگاه بر حق حبس زوجه، پرداخته می‌شود.
مقاله «تحلیل ماهیت و احکام انحلال نکاح به لحاظ ترک انفاق» تألیف جناب آقای جواد حبیبی‌تبار مقاله بعدی این مجموعه است. مؤلف در این نوشته ضمن تبیین مبانی فقهی، جواز طلاق از سوی حاکم به سئوالاتی از این دست پاسخ می‌دهد؛ آیا در حکم مزبور، بین حالت اعسار و ایسار زوج تفاوتی وجود ندارد؟
«تأملی نو بر عیوب موجب فسخ نکاح » عنوان اثری است از جناب آقای سیدمهدی میرداداشی. در این مقاله مبانی فقهی حق فسخ نکاح مورد بررسی قرار گرفته و به مهم‌ترین و چالش‌انگیزترین مباحث حقوقی نوین درباره حق فسخ نکاح به استناد عیوب، پرداخته می‌شود.
مقاله بعدی مجموعه پیش‌رو با عنوان «تحلیل ماهیت و احکام انحلال نکاح غایت مفقودالاثر» نوشته دیگری است از جناب آقای جواد حبیبی‌تبار که در چهارچوب مقاله پیشین ایشان، به بررسی فقهی ـ حقوقی، انحلال قضایی نکاح به‌دلیل مفقودالاثر‌شدن زوجه، در دو نکاح دائم و منقطع می‌پردازد
«مطلقه رجعیه؛ زوجه حقیقی یا زوجه حکمی» عنوان مقاله‌ای است از جناب آقای دکتر احمد حاجی‌ده‌آبادی که در آن به تبیین این مسئله پرداخته می‌شود که آیا زوجه در مدت عده طلاق رجعیه، زوج حقیقی محسوب می‌شود تا آثاری همچون رابطه توارث، حق نفقه، عدم جواز ازدواج شوهر با خواهر مطلقه رجعیه و… ثابت باشد.
«طلاق، مردان و زنان» عنوان مقاله بعدی این مجموعه است که به قلم جناب آقای سید‌صمد موسوی خوشدل به رشته تحریر درآمده است: مقاله مزبور با تأکید بر این نکته که صاحبان اختیار طلاق، در اعمال آن اختیار مطلق ندارند، به بیان برخی از محدودیت‌های فقهی و قانونی که در مسیر طلاق وجود دارد؛ از جمله اختیار زن، دادگاه و ولی در طلاق، طلاق وکالتی، ارتباط طلاق با قاعده لاضرر، قاعده عسروحرج و… می‌پردازد.
«عقد فرزندخواندگی» عنوان مقاله‌ای است از جناب آقای حسن عالمی طامه که در آن ضمن تبیین نهاد فرزندخواندگی توضیح داده می‌شود که فرزندخواندگی رابطه خاصی است میان فرزندخوانده، پدرخوانده و مادرخوانده که ایجاد آن فقط از راه عقد امکان‌پذیر خواهد بود
«تأملی بر وضعیت حقوقی کودکان بی‌هویت ناشی از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» عنوان مقاله‌ای است از جناب آقای منوچهر توسلی نائینی که به موضوع وضعیت تابعیتی فرزندان ناشی از ازدواج‌های غیرقانونی اتباع بیگانه با زنان ایرانی می‌پردازد.
«قصاص و دیه زن» عنوان مقاله بعدی مجموعه حاضر است که به قلم جناب آقای دکتر احمد حاجی‌ده‌آبادی به نگارش درآمده است.
«زن و قصاص» آخرین مقاله مجموعه حاضر است که به قلم جناب آقای محمد حسین واثقی‌راد، تألیف شده است. مؤلف با بیان این مطلب که با شناخت مبانی و فروع اسلام از یک سو و شناخت هویت انسانی انسان و نیازمند‌ی‌ها و ارزش‌های او از سوی دیگر، می‌توان به خاستگاه قوانین و مقررات کیفری و مدنی اسلام پی برد، به بررسی تفاوت مرد و زن در احکام راجع به قصاص می‌پردازد.
در قسمتی از مقدمه نویسنده میخوانیم :
روایات مأثوره از معصومین: در باب اهمیت تشکیل خانواده و محبوبیت آن از یک سو و امر به مدارا با همسر و اتخاذ رویّه گذشت و ایثار در برابر کج‌خلقی‌های او و کریه دانستن طلاق از سوی دیگر، غایت توجه و عنایت شرع مقدس اسلام به خانواده را نشان می‌دهد. چه ترغیبی برای انسان مسلمان بالاتر از اینکه پیامبر می‌فرمایند:«من تزوج احرز نصفَ دینه:هرکس که ازدواج کند، نصف دینش را کامل کرده است»
قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز خانواده را به‌عنوان واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان می‌شناسد و فراهم‌کردن امکانات لازم جهت نیل به رشد و تکامل را از وظایف حکومت اسلامی می‌شمارد.
با توجه به اهمیت بی‌مثال خانواده است که امروزه بخشی از حقوق موضوعه، تحت عنوان حقوق خانواده به مباحث مربوط به خانواده، روابط بین زوجین، طلاق، نکاح و… اختصاص یافته است. کارایی قواعد حقوقی در حوزه خانواده، بسان کارکرد این قواعد در بسیاری از حوزه‌های فردی، کارکردی ناتمام و ناقص است؛ چنان‌که یکی از استادان حقوق بیان داشته‌اند؛ فنون حقوقی، زمانی‌که به خانواده می‌رسد، نارسا و ناقص جلوه می‌کند؛ چه اینکه به‌دشواری می‌توان عواطف انسان و بازتاب‌های طبیعی او را در قالب قواعد محصور نمود.
گفتنی است مجموعه مقالات “زن و خانواده” به کوشش حسینعلی بای با قیمت ۴۰۰۰۰ تومان در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.irمراجعه کنند.
