به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، علامه آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی در مراسم اعطای جوایز نخستین دوره جشنواره علامه طباطبایی(ره) که پنجشنبه ۹ مهرماه در سالن همایش‌های موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی برگزار شد، گفت: عمده کمبودهایی که در زمینه ترویج و گسترش علوم انسانی اسلامی وجود دارد به سبب تلاش‌های رژیم ستم‌شاهی است که اسلام را از صحنه مدیریت جامعه حذف کرده بود و بنای حذف آن از مراکز دیگر را نیز داشتند، که یا ابتکار خودشان بود یا اربابانشان به آن دستور داده بودند.
عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: دانشگاه‌های ایران به‌طور کامل تحت تأثیر غرب قرار گرفته بود و استادان چاره‌ای جز تبعیت و تدریس کتب غربی نداشتند و کسانی هم که نسبت به اسلام حسن نیت داشتند، راهی برای ابراز آن نداشتند. پیش از انقلاب، فضای موجود در دانشگاه‌های ما صد در صد غربی و کتاب‌هایی که در زمینه علوم انسانی نوشته می‌شد، برگرفته از تحقیقات محققان در خارج از کشور بود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره وضعیت حوزه های علمیه، پیش از انقلاب اسلامی، خاطرنشان کرد: بسیاری از حوزه‌ها به تعطیلی کشیده شده بود و عمده فعالیت آنها در زمینه مسائل روزمره و جواب دادن نیاز مردم به پیش نماز یا مرجع تقلید بود. در آن زمان حوزه‌ها در وضع ضعیفی قرار داشتند و مدارس علمیه تبدیل به انبار کالای تجار شده بود و البته این اوضاع حوزه ها در شهر ما یزد بود، که عنوان آن دارالعباده بود. تحصیل طلبگی به‌طور رسمی وجود نداشت و در برخی جاها درس عروهالوثقی تدریس می‌شد.
استاد حوزه علمیه قم تأکید کرد: خداوند متعال عنایتی به جامعه ما کرد و اسلام به مدیریت جامعه برگشت و امام راحل در این زمینه نقشی تاریخی را ایفا کرد و مسیر حوزه و روحانیت عوض شد. نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی با حرکت امام راحل در جامعه ایران ایجاد شد و از اول انقلاب اسلامی نیز قدم‌هایی برای تغییر علوم انسانی و اسلامی کردن دانشگاه‌ها برداشته شد. البته منظور امام خمینی (ره)، تحول بنیادی در علوم اسلامی دانشگاهی بود نه تحول سطحی و اسمی.
علامه آیت‌الله مصباح یزدی با اشاره به اینکه مبنای بسیاری از علوم انسانی پیش از انقلاب، دانشگاه‌های خارج از کشور بودند، ادامه داد: علومی مانند اقتصاد، سیاست، حقوق، جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی از جمله علومی بودند که دانشگاه‌های خارج از کشور آن را هدایت کرده و نتایجی که تولید می‌کردند متناسب با فرهنگ و جهان بینی خود آنها بود. اما بعد از انقلاب با توجه به ظهور نظام اسلامی نیاز به بازنگری اساسی و تولید این علوم براساس دین اسلام به وجود آمد.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: برخی فکر می‌کردند که اگر ظاهر دانشگاه اسلامی شود و نماز جماعت در آن برگزار شود و شعائر اسلامی به‌طور پررنگ مطرح شود، دانشگاه اسلامی شده است، اما منظور از تحول در علوم انسانی، تحولی عمیق در نوع نگاه به انسان است. انسان به‌عنوان یک موجود مادی به دنیا آمده و سپس می‌میرد. تحول در علوم انسانی باید در این زمینه باشد که آیا انسان همین وجود مادی است یا وجودی وسیع‌تر و نامتناهی دارد؟ فرق این دو نگرش بسیار زیاد است و به تعبیر علوم انسانی اسلامی، حیات انسان تا بی‌نهایت ادامه دارد.
ایشان با اشاره به اینکه در حوزه علوم انسانی باید در سه بخش تغییر و تحول صورت بگیرد خاطرنشان کرد: بخش اول نگاه به علوم انسانی است به تبع نگاه به انسان و جهان؛ و بخش دیگر، نگاه به علوم انسانی به عنوان علومی است که موضوع اصلی آن انسان و جامعه انسانی است. اگر زمینه مناسبی برای تحول علوم انسانی در دو بخش اول صورت نگیرد در بخش سوم که کاربردی کردن این علوم است شکست می‌خوریم.
آیت‌الله مصباح یزدی عنوان کرد: به برکت انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) برنامه حوزه‌ها به سمتی رفت تا بتوانند افرادی را تربیت کنند که عامل موثری در ارتقا و تحول علوم انسانی باشند. در این زمینه تلاش‌ها و فعالیت‌های زیادی صورت گرفته و بسیاری از تئوری‌های مطرح شده از سوی استادان ما برای پروفسورهای خارجی جالب بوده است. اما با وجود تلاش‌های صورت گرفته هنوز به هدف مطلوب خود دست پیدا نکرده‌ایم.
استاد حوزه علمیه قم تأکید کرد: در حوزه، قبل از این چیزی به نام روانشناسی و مدیریت و اقتصاد و … وجود نداشت و مبتکر این دسته‌بندی برای علوم، دانشگاه‌های غربی بودند که بر اساس فرهنگ و جهان‌بینی خود، نتایجی را ارائه می‌کردند. پس از تشکیل نظام اسلامی باید در این زمینه‌ها تحقیق می‌شد و بر اساس باورهای اسلامی به آنها پاسخ داده می‌شد.
علامه آیت‌الله مصباح یزدی اظهار داشت: پس از تحقیق و پاسخ، باید فرمول‌های اجرایی و جنبه کاربردی برای زندگی روزمره تهیه شود تا برای پیشرفت جامعه از این علوم استفاده کنیم و ازاین‌رو می‌توان گفت در برابر انبوهی از مسائل قرار داریم که اشخاصی با کار جهادی باید عهده‌دار پاسخ به آنها شوند و نقشه راهی را ترسیم کنند.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: امروز با گذشت ۳ دهه از انقلاب اسلامی، نظریه‌هایی در این زمینه مطرح شده است که دانشمندان به نام عالم در مقابل آنها خضوع کرده‌اند و البته نیازمند یک حرکت جهانی در این زمینه هستیم.
عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: پیگیری اسلامی کردن علوم انسانی از برکات وجودی رهبر معظم انقلاب اسلامی است که از دست مبارک ایشان به جامعه اسلامی رسیده است و باید قدردان این نعمت باشیم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: در ابتدا به شکلی از علوم انسانی صحبت می‌شد که یک استاد دانشگاه تصور می‌کرد باید تمام آموخته‌های خود را کنار بگذارد و حدیث بخواند و همین سبب شکل‌گیری مقاومت‌هایی شده بود و می گفتند مگر می‌شود همه علوم را کنار بگذاریم و به حدیث روی بیاوریم.
استاد حوزه علمیه قم تأکید کرد: خوشبختانه حوزه امروز با حوزه ۴۰ سال قبل بسیار تفاوت کرده است و اکنون می‌توانیم از لحاظ علمی و تحقیق، برای دیگران ثابت کنیم که می‌توان از آیات و روایات به‌عنوان منبع استفاده کنیم.
علامه آیت‌الله مصباح یزدی شرایط موجود را بسیار بهتر از آغاز انقلاب ارزیابی و اضافه کرد: ریشه انقلاب اسلامی تحول فرهنگی بود که دیگر تحولات به وجود آمده ثمره آن بودند. در شرایط فعلی نیز این تحول فرهنگی را مقام معظم رهبری، حوزه‌ها و استادان جریان سازی و ایجاد می‌کنند.
علامه آیت‌الله مصباح یزدی اظهار داشت: باید تحولی در علوم مربوط به باورهای اسلامی در جامعه به وجود بیاید و افرادی که برای هر بخشی مناسب هستند، شناسایی‌شده و تشویق شوند و در تخصص خود متمرکز شوند. از سوی دیگر روش تحقیق در این کار باید تدوین شود، زیرا ما می‌خواهیم نظر اسلام را در علوم انسانی بدانیم و موضوع و حکم را به‌خوبی بشناسیم.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: موضوع شناسی و دسته‌بندی موضوعات سبب می‌شود تا روش تحقیق در هر موضوعی مشخص شود و البته در بررسی مسائل کاربردی، نیازهای زمان و مکان نیز دخالت دارد و نیازمند شناخت زمینه‌های عینی هستیم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ضمن تاکید بر اهمیت روش تحقیق در حوزه علوم انسانی گفت: در حوزه علوم انسانی آنچه بسیار حائز اهمیت است موضوع‌شناسی و یافتن موضوعاتی است که بیشترین اصطکاک را با روش‌های غربی دارند. تنها از طریق یک موضوع‌شناسی درست در مقولات گوناگون، می‌توانیم به روش تحقیق مورد نیاز در هریک از موضوعات دست پیدا کنیم.
ایشان در پایان ابراز کرد: در حوزه مسائل علوم انسانی علاوه بر روش‌های تجربی به علومی کاربردی نیازمندیم که بتوان در اداره کشور از آنها استفاده کرد چرا که روش‌های کاربردی جدا از روش‌های علمی و تجربی هستند و برای ارتباط با مسائل جهانی به چینن علومی و اداره امور نیازمندیم.
لازم به یادآوری است، نخستین جشنواره علامه طباطبایی(ره) ویژه علوم انسانی اسلامی روز پنجشنبه ۹ مهرماه سال جاری در شهر مقدس قم و در محل موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد.
